گروه رادیو و تلویزیون خبرگزاری هنر ایران: «فرشته رضا» به کارگردانی فروزان جاویدی چهارشنبه 12 اردیبهشت ماه به روی آنتن شبکه دو سیما رفت. «پا به ماه» به تهیه‌کنندگی مهدیه سادات‌محور محصول سازمان هنری رسانه‌ای اوج است که در خانه هنری رسانه‌ای دیما تولید شده است.
فیلم‌های داستانی ایرانی و خارجی بسیاری وجود دارد که موضوع بارداری ناخواسته را دستمایه روایت قرار داده‌اند. یکی از نمونه‌های وطنی متاخر از این دست قصه‌ها فیلم «خجالت نکش» با بازی شبنم مقدمی و احمد مهران‌فر است؛ زن و شوهری که در سنین بازنشستگی صاحب فرزند می‌شوند و ترس از بی‌آبرویی و تلاش آنان برای مخفی کردن این بارداری و کودک ناخواسته داستان‌های بامزه‌ای را رقم می‌زند.
فرق فیلم مستند و داستانی اما در همین است که در روایت مستند هیچ گونه شوخی‌ای وجود ندارد؛ حقیقت بی‌واسطه مطرح می‌شود و بعضا همان‌گونه که انتظارش را داریم تلخ است.
«فرشته رضا» قصه ساده‌ای دارد: زن و شوهری که سن و سالی از آنان گذشته و پس از سپری شدن سال‌های جوانی و انتظاری مشتاقانه برای فرزندآوری که به نتیجه نمی‌رسد از آرزویشان دست می‌کشند و در میانه میانسالی کودکی را به فرزندخوانگی می‌گیرند. دخترک زیبایی که سارا نام دارد و رنگ‌ها، صداها و رویاهای کودکی را به دنیای این زوج می‌آورد.
قصه‌های بیشماری از فرهنگ‌های سراسر دنیا وجود دارد که زمانی زن و شوهری که از آرزوی داشتن فرزند خود دست می‌کشند و فرزندی را به فرزندخواندگی می‌پذیرند ناگهان خود صاحب فرزند می‌شوند؛ شاید بتوان اسم این را تقدیر گذاشت و یا از منظر علمی به آن نگاه کرد و آرامش ناشی از پذیرش حقیقت را علت‌العلل آن دید اما هرآنچه هست بیشمار مثال دارد.
آنچه در «فرشته رضا» برجسته است سن این زوج است که مرد در دهه ششم زندگی و زن در دهه پنجم است؛ جایی که امکان قضاوت را برای مخاطب فراهم می‌کند. اساسا هرچه سن والدین بالاتر باشد نگرانی از حضور و اثرگذاری آنان در جهان آتی کودکی که خود به این جهان دعوت کرده‌اند افزایش می‌یابد. در فرشته رضا قضاوت اما اصلا کار ساده‌ای نیست چرا که پدر و مادر زمانی متوجه ماجرا می‌شوند که کودک 3 ماهه است و حتی زمان و اجازه‌ای هم برای حذف کودک نیست. در حقیقت آنچه می‌تواند مخاطب را به سمت قضاوت سوق دهد در این قصه به نوعی حذف شده است و آن «انتخاب آگاهانه» است. این زوج آگاهانه تصمیم نداشته‌اند که چنین اتفاقی را در این سن رقم بزنند و حتی ذره‌ای هم برای آن عامدانه اقدام نکرده‌اند. جایی که رضا می‌گوید هر دو ناراحت بودند وقتی از بیمارستان به خانه بازمی‌گشتند و آن روز متوجه بارداری فرشته شده بودند، اوج اثبات این نکته است.
«فرشته رضا» خوب شروع می‌شود؛ با قابی از گریه چند زن وقتی مقابل فیلم یک لپ‌تاپ قرار گرفته‌اند. مخاطب نمی‌بیند که آنان چه چیزی را می‌بینند که به گریه وادارشان کرده است. شاید تصور اولیه این باشد که خبر فوت یا بیماری یا هرچیز دیگری به گوششان رسیده است اما تازه در میانه فیلم وقتی شوکی به مخاطب وارد می‌شود که زن و شوهری میانسال باید منتظر نوزداشان باشند متوجه می‌شویم که گریه آن زنان اشک شوق 3 دهه‌ای‌شان برای حضور یک نوزاد در خانواده است.
ریتم مستند «فرشته رضا» بسیار به جا و با ضربان است؛ سناریو به خوبی خطوط اصلی را ترسیم کرده و تدوین فیلم هم به خوبی درآمده است؛ بر این اساس فیلم در 40 دقیقه حرف خودش را می‌زند؛ لحظات تعلیق را ایجاد می‌کند و مخاطب به خوبی با قصه همراه می‌شود. داستان، اوج و فرودهای خوبی دارد و خسته‌کننده نیست. موسیقی به شکلی قابل قبول به قصه الصاق شده و در نهایت با داستانی مواجه‌ایم که به سادگی هرچه تمام روایتگر قصه‌ای عجیب است و آرام اما مقبول جلو می‌رود.
مقابل دوربین نشاندن زوجی که از بارداری دیرهنگامشان آن قدر شرمسارند که تصمیم گرفته‌اند برای زایمان و ماه‌های اولیه زندگی فرزندشان به شهر و دیار دیگری بروند تا به آشنایان و خانواده حقیقت را نگویند ناگفته پیداست که چه کار سخت و پرزحمتی است؛ اما چونان بسیاری از قصه‌هایی که در «پا به ماه» شاهد آن بوده‌ایم بار دیگر این تیم تولید موفق شده‌اند تا قصه پرچالش دیگری را از یک قصه تولد به تصویر بکشند. آن هم قصه‌ای که اگرچه به نظر می‌رسد پتانسیل بالقوه‌ای برای بار اخلاقی و قضاوت مخاطب و بیننده به همراه دارد اما در نهایت جلوی قضاوت را می‌گیرد و سدی را علم می‌کند.
مستندها همیشه به عنوان برگی از تاریخ می‌توانند سند خوبی از شرایط مکان و زمان خودشان باشند و چیزهایی را به تصویر بکشند که در دهه‌ها و سده‌های بعد حتی نشانی از آن نباشد؛ تعداد سالهایی که دفترچه بیمه از سیستم درمانی کشور حذف شده است زیاد نیست اما در «فرشته رضا» دیدن دفترچه بیمه‌ای که در آن آزمایش‌ها و داروها نوشته می‌شوند حس نوستالژیکی را منتقل می‌کند. حسی که برای کسانی که زمانی در این سیستم از آن استفاده کرده‌اند قابل درک و دریافت است و مدتی بعد فراموش خواهد شد.
در نهایت «فرشته رضا» شاید به اندازه برخی از مستندهای «پا به ماه» که سختی‌های زندگی مردم در مناطق کمتر توسعه یافته را به تصویر می‌کشد سرشار از مناطق صعب‌العبور یا دردهای بزرگ و عجیب نباشد اما بسیار چالش برانگیز است. آنقدر چالش برانگیز که دائم از خود سوال می‌کنید که بار اخلاقی چنین تصمیمی تا چه اندازه است.
بیشتر بخوانید>> رضا ناجی: «آپاراتچی» استحقاق حضور در بخش سودای سیمرغ داشت