گروه تجسمی هنرآنلاین،در ۲۴ فروردین ۱۳۲۹، جرجانی در گالری آپادانا، که به‌عنوان «کاشانهٔ هنرهای زیبا» شناخته می‌شد، قرار بود سخنرانی‌ای با عنوان «تأثیر هنر و روح اجسام در هنر» ایراد کند. در همان ابتدای سخنرانی، پس از خواندن شعری از خیام، دچار سکتهٔ قلبی شد و درگذشت.
این منتقد ادبی هنری در یکی از مقالات تحلیلی خود تحت عنوان «روح اجسام» که در این نشریه منتشر شد به بررسی رابطهٔ میان روحیات انسان و تجلی آن در آثار مادی و معماری با استناد به نظریات الی فور دانشمند فرانسویم تاکید می کند:«طرز تفکر و احساسات مردم در هر عصر، تأثیر مستقیمی بر هنرها و آثار مادی آن دوره دارد. به‌عنوان مثال، طاق‌ها و هلال‌های بلند در معماری کلیساها و مساجد، نمادی از استبداد و حکومت مطلقه هستند. همچنین، مینیاتورهای ایرانی نشان‌دهندهٔ روح حساس و ذوق سلیم ایرانیان است. »
در این مقاله، بت‌پرستی نه به‌معنای پرستش مذهبی، بلکه به‌عنوان وسیله‌ای برای انتقال افکار و ایجاد ارتباط معنوی میان افراد تفسیر شده است. این نوع بت‌پرستی، که در تمامی مذاهب جهان مشاهده می‌شود، به‌معنای استفاده از اجسام برای بیان مفاهیم معنوی و فکری است.
جرجانی با بررسی ساختمان معروف به «خوابگاه» (وزارت دارایی سابق) در تهران، نشان می‌دهد که این بنا برای زندگی فردی ساخته شده است؛ با اتاق‌های تاریک مناسب برای خلوت و باده‌گساری. در مقابل، ساختمان‌های جدید وزارت دارایی نمایانگر روحیهٔ جمع‌گرایی و توده‌ای هستند؛ با پنجره‌های یک‌شکل و خشن که نشان‌دهندهٔ نظم و ترتیب اجتماعی است.
نویسنده با مقایسهٔ معماری ایران و کشورهای غربی، به این نتیجه می‌رسد که در ایران، دیوارهای قطور و بلند نشان‌دهندهٔ عدم اعتماد مردم به یکدیگر است. در مقابل، در کشورهای غربی، نرده‌های کوتاه و پنجره‌های باز نشان‌دهندهٔ اعتماد و امنیت اجتماعی است.
جرجانی به عدم ثبات و انسجام در سبک‌های معماری ایران اشاره می‌کند؛ جایی که عناصر معماری مختلف از فرهنگ‌های گوناگون بدون هماهنگی در کنار هم قرار می‌گیرند. این وضعیت نشان‌دهندهٔ اعوجاج فکری و اضطراب درونی جامعه است.
در نهایت، مقالهٔ «روح اجسام» تحلیلی عمیق از تأثیر روحیات و تفکرات جمعی بر آثار مادی و معماری ارائه می‌دهد. جرجانی با نگاهی دقیق و موشکافانه، نشان می‌دهد که چگونه تغییرات اجتماعی و فرهنگی در طول زمان در هنر و معماری تجلی می‌یابد.
حورا خاکدامن، کیوریتور و منتقد هنری
انتهای پیام