گروه تئاتر هنرآنلاین، حضورِ در غیاب«مجلس ناهید» از آن دست نمایش‌هایی است که از نخستین لحظه، تماشاگر را با پرسش روبه‌رو می‌کند نه پاسخ. مرگ ناهید ــ زنی که هرگز بر صحنه دیده نمی‌شود ــ بهانه‌ای است برای مرور خاطرات، بازجویی‌ها و انکارهایی که در دل جامعه ما ریشه دارند.ناهید غایب است، اما غیاب او به حضوری مداوم تبدیل می‌شود؛ حضوری که ذهن و زبان شخصیت‌ها را تسخیر می‌کند.
در این مجلس، چهار نفر ــ سه مرد و یک زن ــ گرد آمده‌اند تا درباره مرگ او حرف بزنند، اما هر کدام بیشتر درباره‌ی خود سخن می‌گویند تا ناهید. به همین دلیل، نمایش نه داستان مرگ ناهید، بلکه آیینه‌ای از چند حقیقتِ ناقص درباره‌ی اوست.ساختار و فرم؛ مستند یا خیال؟مهربان با ترکیب دو شیوه‌ی ظاهراً متناقض، نمایش را میان تئاتر مستند و درام شاعرانه معلق نگاه می‌دارد.
گفت‌وگوها در آغاز لحنی واقع‌گرایانه دارند، اما به‌تدریج به مونولوگ‌های ذهنی و فرافکنی‌های درونی تبدیل می‌شوند.صحنه با چهار صندلی و حداقل دکور طراحی شده است؛ فضایی خالی که یادآور اتاق بازجویی یا جلسه‌ی روان‌کاوی است. این مینیمالیسم به کارگردان اجازه داده تا تمرکز تماشاگر را از پیرایه‌های بصری به بازی و صدا منتقل کند.نورپردازی‌های موضعی، قطع‌و‌وصل‌های ناگهانی و ویدیوآرت‌های کوتاه، در خدمت ایجاد تنش و نااطمینانی‌اند.
در «مجلس ناهید»، نور خود به شخصیت تبدیل می‌شود؛ نوری که گاه حقیقت را آشکار و گاه پنهان می‌کند.بازی‌ها و روانِ شخصیت‌هابازیگران نمایش (چهار نفر در نقش شاهدان و متهمان) هر یک تجسم یکی از وجه‌های روان انسان‌اند: خشم، انکار، ترس و عشق. مهربان به‌جای هدایت بازیگران به تیپ‌سازی، آنان را در مرز فروپاشی نگه می‌دارد.
نگاه‌های ناتمام، صدای لرزان و سکوت‌های ممتد، بخشی از زبان بازیگری در این اثرند.هماهنگی گروه در ضرباهنگ و انرژی چشمگیر است. تماشاگر حس می‌کند هر حرکت، هر مکث و هر نگاه بخشی از پازلی‌ست که حقیقت نهایی را پنهان می‌کند. بااین‌حال، در نیمه‌ی دوم اجرا گاه تأکید بیش از حد بر حرکات بدنی، از تمرکز بر قدرت کلام می‌کاهد و ریتم را اندکی سنگین‌تر می‌کند.مرگ به‌مثابه استعاره مرگ ناهید در این نمایش، صرفاً حادثه‌ای جنایی نیست. استعاره‌ای است از نابودی صدا، خاموشی زن، و فراموشیِ عشق. شهاب مهربان بدون آنکه به شعار یا بیانیه‌نویسی بیفتد، پرسش‌های بنیادینی درباره‌ی خشونت جنسیتی و نقش جامعه در بازتولید آن طرح می‌کند.
در این اثر، ناهید تنها یک زن کشته‌شده نیست؛ او تصویرِ گمشده‌ای از حقیقت است. هر کدام از شخصیت‌ها با یاد او روبه‌رو می‌شوند، اما در واقع با وجدان خود مواجه‌اند. مهربان با بهره‌گیری از ابهام و ایجاز، اجازه می‌دهد معنا در ذهن مخاطب ساخته شود، نه روی صحنه.کارگردانی و میزانسنکارگردان در «مجلس ناهید» بیش از هر چیز بر «موقعیت» تکیه کرده است. میزانسن‌ها ساده اما حساب‌شده‌اند. جابه‌جایی هر صندلی، تغییر جای هر بازیگر، حاملِ معنایی تازه است. به‌جای حرکت زیاد، نمایش بر تغییرات روانی استوار است.
نور در این اثر نه‌تنها ابزار دیدن، که ابزار روایت است. بازی با سایه‌ها و نقاط تاریک، به‌گونه‌ای طراحی شده که حس بازجویی و در عین حال حس رؤیا را منتقل کند. ویدیوآرت‌ها نیز با وجود خطر تزئینی شدن، در اغلب لحظات به ایجاد لایه‌ای ذهنی کمک کرده‌اند؛ لایه‌ای که مرز میان واقعیت و خیال را می‌زداید.زبان و ریتم اجرازبان نمایش آمیخته‌ای از گفت‌وگو و شعر است. جملات کوتاه، ضرباهنگی تکه‌تکه دارند که یادآور اعترافات ناتمام است. این تکه‌تکه بودن در ریتم اجرا نیز تکرار می‌شود: سکوت، فریاد، دوباره سکوت.
در نیمه‌ی اول، ریتم حساب‌شده و پرتعلیق است. اما در نیمه‌ی دوم، کمی از شدت تنش کاسته می‌شود؛ شاید به‌دلیل تکرار موقعیت‌ها یا تأکید بیش از حد بر فرم. با این حال، کارگردان موفق می‌شود در دقایق پایانی، نمایش را دوباره به نقطه‌ی تمرکز برساند؛ جایی که دیگر مرگ ناهید مهم نیست، بلکه نگاهِ ما به مرگ او اهمیت دارد.مخاطب؛ شاهد یا شریک جرم؟
یکی از نکات درخشان «مجلس ناهید» تبدیل‌کردن تماشاگر به بخشی از اثر است. در طول اجرا، تماشاگر بارها حس می‌کند در جایگاه قاضی نشسته است؛ اما هرچه پیش می‌رود، درمی‌یابد که خود نیز در دایره‌ی اتهام قرار دارد.نمایش درواقع مجلسی است برای بازجویی از وجدان جمعی. هرکس سهمی در مرگ ناهید دارد، حتی آنکه تنها تماشاگر است. به همین دلیل، خروج از سالن پایان تجربه نیست؛ ذهن مخاطب همچنان درگیر پرسش‌ها باقی می‌ماند: ناهید کیست؟چرا مرد؟ و ما در کجای این مرگ ایستاده‌ایم؟
جمع‌بندی؛ تئاتری میان سکوت و فریاد
«مجلس ناهید» نمایشی است از جنس تردید؛ تئاتری که با سکوت آغاز می‌شود و با پرسش پایان می‌یابد. شهاب مهربان با تلفیق زیبایی‌شناسی مینیمال، طراحی دقیق نور و صدا، و نگاهی انسانی به مفهوم زن و حقیقت، اثری خلق کرده که در حافظه‌ی تماشاگر باقی می‌ماند.اگرچه گاه زیاده‌روی در فرم یا ابهام ممکن است مخاطب را از مسیر روایت دور کند، اما همین ویژه گی، بخشی از ماهیت اثر است؛ مجلسی که هیچ حکم نهایی صادر نمی‌کند و حقیقت را به تعلیق می‌سپارد.
در روزگاری که بسیاری از نمایش‌ها یا در دام شعار می‌افتند یا در غرقاب فرمالیسم گم می‌شوند، «مجلس ناهید» با حفظ تعادل میان محتوا و فرم، تجربه‌ای صادقانه از مواجهه‌ی انسان با وجدان خویش ارائه می‌دهد.نمایشی که نه تنها درباره‌ی مرگ ناهید است، بلکه درباره‌ی مرگِ ما در سکوتِ اوست.
رزیتا اسکویی(کارشناس تئاتر)
انتهای پیام