به گزارش خبرنگار معماری هنرآنلاین ،در بوشهر 4 محله قدیمی وجود دارد که سرتاسر آن شامل بافت سنتی می شود. در گذشته نزدیک تعداد این خانه ها نزدیک به هزار پلاک بود که در حال حاضر چیزی نزدیک به 500 پلاک از آن باقی مانده است. میراث فرهنگی بوشهر با وجود همه تلاش خود قادر به جلوگیری از روند تخریب این بافت تاریخی نیست و از سوی دیگر مردم بومی هم تمایل چندانی برای نگهداری این بافت از خود نشان نمی دهند. اسماعیل جاشویی فعال میراث فرهنگی در این منطقه وضعیت بافت قدیمی در حال تخریب را نگران کننده می داند.گفت و گوی او با هنرآنلاین را می خوانیم:
رونق بافت معماری بوشهر در چه دوره ای بوده و ویژگی شاخص معماری بناهای سنتی این منطقه چیست؟
رونق بافت بوشهر معماری بوشهر در دوره قاجاریه است. ویژگی مهم منطقه بوشهر شامل قرارگیری چندین بافت فرهنگی در کنار یکدیگر است. یکی از دلایل این موضوع می تواند حضور فرهنگ های متفاوت در این منطقه باشد. به طور مثال کمپانی ها و کنسولگری های کشورهای مختلف در این شهر در دوره ای چنین قضایی را ایجاد کرده اند. معماری دوره قاجاریه بوشهر تلفیقی از معماری کشورهایی مانند هند، انگلیس و آفریقای جنوبی است. بناهای تاریخی ساخته شده در این منطقه نهایت سازگاری را با محیط آن دارند. پنجره های فراوانی که در نمای خارجی خانه های چندطبقه استفاده می شده نیز به این دلیل بود که ساکنان آن بتوانند از جریان نسیمی که از سمت دریا به بندر می رود استفاده کنند. یکی از زیبایی های خانه های قدیمی بوشهر این است که نمای بیرونی هیچ کدام از خانه ها شبیه به هم نیست و هر خانه شخصیت خاص خودش را دارد. تعدادی از این بناها که خارج از بافت ساخته شده اند نیز دارای برج و بارو هستند و بسیار بزرگ و مجلل ساخته شده بودند. البته جزئیات معماری این بناها با هم تفاوت های فراوانی دارد.
خانه های سنتی و قدیمی بافت تاریخی بوشهر در کدام منطقه قرار دارند و عمده دلایل تخریب آن ها چیست؟
متاسفانه بافت سنتی و قدیمی بوشهر دوبار قبل از انقلاب و یک بار نیز بعد از انقلاب به دلایل مختلف به شدت تخریب شد. اما تخریب اصلی به دلیل ساخت کارخانه کشتی سازی در بندر بوشهر اتفاق افتاد. دوره دوم این تخریب مربوط به ساخت اداره گمرک در بندر بوشهر بود. تا زمان ساخت ساختمان گمرک محلی با این نام وجود نداشت و تاجران کالاهای خود را در انبار این خانه های سنتی می گذاشتند. مرحله بعدی تخریب بافت سنتی احداث اداره بندرها بود که در این مقطع نیز تعداد زیادی از خانه های سنتی بافت قدیمی تخریب شدند.
مرحله آخر تخریب مربوط به چه سالی می شود و عمق تخریب به چه میزانی بود؟
مرحله آخر که در سال 65 بود برای احداث ساختمان گمرک تعداد زیادی از خانه های سنتی کنار ساحل را تخریب کردند. به این ترتیب کم کم این بافت غیر قابل سکونت شد. البته سکونت در این خانه ها نیز نیازمند صرف هزینه های بالا بود، به همین دلیل حتی طبقات نیازمند هم نمی توانستند در داخل این خانه ها سکونت کنند. نکته دیگر اینکه در این منطقه کمبود خدمات شهری وجود دارد. از طرف دیگر قیمت این خانه ها به دلیل قرارگیری در مرکز شهر بالا است و اغلب صاحبان آن ها قصد فروش خانه ها و ساخت و ساز جدید را دارند.
مردم بومی منطقه نسبت به این روند تخریب ها چگونه برخورد می کنند؟
یک دلیل بسیار مهم و آزار دهنده درباره دیدگاه مردم بومی به این بافت این است که نسبت به آن هیچ گونه تعلق خاطری ندارند. در سال های اخیر هم تعداد زیادی از این خانه ها به دلایل مختلف تخریب شده است. کسانی هستند که شبانه خانه های قدیمی شان را که متعلق به بافت سنتی است بدون اجازه میراث فرهنگی تخریب می کنند تا بتوانند در آنجا آپارتمان های گرانقیمت بسازند. آنچه روشن است اینکه اداره میراث فرهنگی بوشهر توانایی مهار روند تخریب این بافت قدیمی را ندارد. متاسفانه ساکنان و مردم بوشهر نه تنها برای سالم ماندن بخش های باقیمانده بافت تلاشی نمی کنند بلکه به دلیل نبود فرهنگ سازی مناسب به تخریب بیشتر این بناها یاری می رسانند.
یکی از روش های احیای بافت تاریخی تغییر کاربری و استفاده موثر از آن است. آیا چنین اتفاقی در خانه های سنتی بوشهر هم افتاده است؟
خانه مهربان جزو معدود بناهایی است که صاحب آن توانسته همراه با حفظ بنا آن را از خانه به محل کارش تغییر کاربری داده و از آن به نحو مطلوب استفاده کند. همچنین آب انبار قوام که به دستور صاحب آن تغییر کاربری داده و تبدیل به رستوران شده است. معماری داخلی آب انبار هیچ گونه تغییری نداشته اما به عنوان یک مرکز خدماتی تفریحی از آن استفاده می شود. نکته قابل توجه در این باره این است که این رستوران مورد استقبال بسیاری از توریست ها و حتی مردم بومی شهر قرار گرفته است. خانه های زیادی هستند که می توانند با استفاده از همین الگو از آسیب های تخریب دور بمانند و هم بهره وری داشته باشند اما متاسفانه مردم رغبتی برای این مسئله ندارند و ترجیح می دهند خانه هایشان را خراب کنند و به ساخت و سازهای جدید بپردازند.
چند خانه تاریخی در این منطقه ثبت تاریخی شده اند؟ وضعیت آن ها چگونه است؟
تقریبا همه ی خانه هایی که در نوار ساحلی قرار دارند ثبت ملی و تعداد زیادی از آن ها نیز به صورت مستقل ثبت شده اند. میراث فرهنگی تعداد زیادی از بناها را برخلاف میل مالکانشان ثبت ملی می کند و اجازه اقامت و یا تخریب به آن ها نمی دهد اما خود سازمان و نهادهای دولتی هم هیچ گونه تلاشی برای نگهداری و جلوگیری از روند تخریب انجام نمی دهند.
استفاده از عناصر سنتی بافت تاریخی بوشهر چگونه در ساخت بناهای جدید به کار می رود؟
یکی از عناصر پرکاربرد معماری سنتی بوشهر هلالی است که در نمای بیرونی خانه های قدیمی و سنتی استفاده می شد. به پیشنهاد میراث فرهنگی و نظارت تعدادی از معماران در نمای بیرونی خانه های امروزی نیز از این عنصر استفاده شد اما نتیجه مثبتی نداشت و کاملا به دور از عناصر زیبایی شناسانه از کار بیرون آمد.
انتهای پیام/