رائد فریدزاده رئیس سازمان سینمایی و معاونان این سازمان در نشستی که در محل ستاد ملی جمعیت برگزار شد، با مرضیه وحید دستجردی دبیر این ستاد دیدار و گفتگو کردند.
در این نشست، دستجردی با اشاره به نقش راهبردی سینما در تغییر نگرش‌ها نسبت به خانواده و فرزندآوری گفت: اگر نسل جوان با ارزش‌های واقعی زندگی آشنا شود، بسیاری از چالش‌های جمعیتی ما نیز کاهش خواهد یافت. سینما قدرت روایت دارد و باید بتوانیم از این قدرت برای اصلاح فرهنگ استفاده کنیم.
وی ادامه داد: ما به دنبال کار فرهنگی بلندمدت هستیم؛ اقدام مقطعی جواب نمی‌دهد. همان‌طور که انقلاب اسلامی با گفتمان توانست مسیر ملت را تغییر دهد، ما نیز برای نجات کشور از بحران کاهش جمعیت نیازمند تولید گفتمان هستیم. این گفتمان باید در دل جامعه جریان پیدا کند؛ از خانه، مدرسه و دانشگاه گرفته تا فیلم و رسانه.
دستجردی با بیان اینکه فرهنگسازی نباید فقط با تکیه بر آمار و گزارش انجام شود، عنوان کرد: گاهی یک سکانس فیلم می‌تواند بیش از صدها ساعت آموزش رسمی اثرگذار باشد. امروز لازم است برای بازآفرینی مفهوم خانواده، نقش زن و مادر، اهمیت فرزندآوری و ارزش نسل، آثار هنری و سینمایی خلق شود.
دبیر ستاد ملی جمعیت، با اشاره به آمادگی این ستاد برای حمایت محتوایی و تخصصی از پروژه‌های سینمایی مرتبط با مسئله جمعیت، اظهار کرد: ما آماده‌ایم در زمینه پژوهش، محتوای کارشناسی، تحلیل‌های جامعه‌شناختی و هر آن‌چه برای غنای محتوایی آثار لازم است، در کنار شما باشیم. برنامه‌ریزی مشترک، اولویت‌های محتوایی و حتی طراحی فراخوان‌ها باید با همکاری کامل انجام شود.
به جای ارائه سفارش‌های سطحی، باید نیاز واقعی جامعه را بشناسیم
وی تأکید کرد: اگر فقط به ساخت یک یا چند اثر اکتفا کنیم، ممکن است اتفاق خاصی در جامعه نیافتد. اما اگر برای گفتمان‌سازی برنامه‌ریزی کنیم، آثار درخوری خواهیم دید. به جای ارائه فهرست سفارش‌های سطحی، باید نیاز واقعی جامعه را بشناسیم و با زبان هنر به آن پاسخ دهیم.
دستجردی در بخش دیگری از سخنان خود به ظرفیت مهم سازمان سینمایی در تربیت نیروهای مستعد نیز اشاره کرد و گفت: در آموزش، حمایت از فیلمنامه، پرورش مستندساز و حتی تعریف جوایز و جشنواره‌های محتوایی می‌توان ورود موثر داشت. گاهی با الهام از یک دغدغه اجتماعی می‌توان اثری خلق کرد که قلب مردم را لمس کند. ما در ستاد جمعیت دنبال همکاری سطحی و تشریفاتی نیستیم؛ به‌دنبال حرکت مشترک، ماندگار و اثرگذار هستیم. با کمک شما، می‌توانیم روایت امید، خانواده، آینده، نسل و وطن پرستی را در دل جامعه زنده کنیم.
زبان هنر تاثیرگذارترین و بدیل قدرتمندی برای جریان‌سازی است
همچنین مهتاب رضیئی مشاور امور زنان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در بخشی از این نشست با اشاره به فعالیت‌های وزارت ارشاد به ویژه سازمان سینمایی در بحث حمایت از قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت گفت: در سازمان سینمایی خوشبختانه با فراخوان‌هایی که برای جذب فیلمنامه‌ها با موضوعات مرتبط در سینما حقیقت، فارابی و سایر بخش‌های انجام شده گام‌های موثری در سازمان سینمایی برداشته شده، همیشه زبان سینما و هنر تاثیرگذارترین و بدیل قدرتمندی برای اینکه بتوانیم جریان‌سازی کنیم و جنگ ۱۲ روزه هم نشان داد که جریان‌سازی سینماگران تاثیرگذاری فراوانی داشته است.
سینما جایگاه ویژه‌ای در ترویج گفتمان فرزندآوری و جوانی جمعیت دارد
در ادامه این نشست، رائد فریدزاده رئیس سازمان سینمایی، با ابراز خرسندی از حضور در دبیرخانه ستاد ملی جمعیت، به اهمیت نقش سینما در ترویج گفتمان فرزندآوری و جوانی جمعیت اشاره کرد و گفت: سینما جایگاه ویژه ای در این مسئله مهم و راهبردی دارد؛ مسئله‌ای که امروز بسیاری از کشورهای جهان با آن مواجه‌اند و ما نیز بیش از پیش ضرورت آن را احساس می‌کنیم.
وی با اشاره به اثرگذاری ماندگار فیلم‌های سینمایی در حوزه فرهنگ عمومی افزود: نمونه‌هایی مانند فیلم «یک بار برای همیشه» اثر آقای الوند، نشان داده‌اند که یک اثر سینمایی می‌تواند در حافظه جمعی جامعه باقی بماند و بازخوانی آن در گذر زمان همچنان الهام‌بخش باشد. این ظرفیت تکرارپذیری، قدرت بی‌نظیر مدیوم سینما را نشان می‌دهد.
رئیس سازمان سینمایی با تأکید بر ضرورت اقدام سریع و هدفمند در زمینه تولید آثار سینمایی با محوریت جمعیت و خانواده گفت: اگر بخواهیم جریان تولید را از فیلم کوتاه تا مستند و سینمای بلند پیوسته و منسجم دنبال کنیم، باید زمان را از دست ندهیم. جشنواره‌های پیش‌رو، از «سینماحقیقت» و فیلم کودک و نوجوان گرفته تا جشنواره ملی و جهانی فجر، بستر مناسبی برای نمایش این آثار هستند.
فریدزاده با اشاره به فراخوان‌های منتشرشده برای دریافت طرح‌ها و فیلمنامه‌های مرتبط با موضوع جمعیت توضیح داد: در بسیاری از این جشنواره‌ها، موضوع جمعیت به عنوان محور کلیدی اعلام شده و آثار خوبی نیز دریافت شده است. حتی شب گذشته یکی از تهیه‌کنندگان مطرح سینما، طرحی را ارائه داد که پیوندی میان مسئله فرزندآوری، وقایع اخیر و جنگ تحمیلی ۱۲ روزه برقرار کرده بود.
وی در ادامه، به پیشنهاد ویژه‌ای در حوزه حمایت از خانواده‌های پرجمعیت اشاره کرد و گفت: پیشنهاد می‌کنم زیرساختی فراهم شود تا مادران دارای بیش از سه فرزند بتوانند حداقل فصلی یک‌بار، همراه با خانواده به تماشای فیلم بنشینند. اگرچه سینما هنوز یکی از ارزان‌ترین تفریحات خانوادگی است اما برای برخی از دهک‌های پایین جامعه، همین هزینه هم بالاست. روزهای نیم‌بهای سه‌شنبه‌ها نشان می‌دهد که هنوز استقبال خوبی وجود دارد، ولی اگر یارانه‌های فرهنگی در قالبی هدفمند به خانواده‌های کم‌برخوردار اختصاص یابد، تأثیر زیادی خواهد داشت. همچنین مؤسسه «سینما شهر» آمادگی دارد در این زمینه زیرساخت‌های لازم را فراهم کند، می توان طرحی با عنوان «کارت فرهنگ» یا «سینما کارت» تعریف کرد.
به روایت‌های اندیشه‌محور و اثرگذار ورود می کنیم
در بخش دیگری از این نشست، حامد جعفری مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی، با اشاره به مأموریت فرهنگی این بنیاد تصریح کرد: بنیاد فارابی در سال‌های اخیر تلاش کرده است با نگاهی فرهنگی به تولیدات سینمایی ورود کند؛ به‌ویژه در حوزه‌هایی که نیازمند روایت‌های اندیشه‌محور و اثرگذار هستند.
وی با اشاره به فراخوان‌های منتشرشده و رویکرد دوگانه بنیاد برای حمایت از آثار، افزود: ما از ۲ مسیر در تولیدات مرتبط با موضوع جوانی جمعیت پیش می‌رویم؛ یک مسیر پاسخ به تقاضای سینماگران علاقه‌مند است و مسیر دیگر، تولیداتی است که بنیاد به‌صورت مستقیم یا مشارکتی روی آن‌ها سرمایه‌گذاری می‌کند. در جریان جنگ ۱۲ روزه، چند طرح و فیلمنامه نیز دریافت شد که برخی از آن‌ها دارای پیوند موضوعی میان فرزندآوری و تحولات اجتماعی بودند.
مدیرعامل بنیاد فارابی در ادامه اظهار کرد: در داوری آثار کودک، از متخصصان حوزه‌های گوناگون بهره گرفتیم تا بتوانیم هم از منظر جامعه‌شناسی و هم روان‌شناسی، آثار درخور را به مخاطب ارائه کنیم. لذا از داوران توانمند و صاحب اندیشه در این زمینه استفاده شد تا این اطمینان حاصل شود که انتخاب‌ها تخصصی و مخاطب‌محور باشند.
وی با اشاره به پروژه‌های در دست بررسی در حوزه فرزندآوری گفت: در حال حاضر، حدود ۱۸ طرح در این حوزه دریافت کرده‌ایم که برخی از آن‌ها ظرفیت بالایی برای جذب مخاطب دارند. با حمایت های لازم می‌توان تولیدات را توسعه داد و الگوهای موفقی ایجاد کرد تا حتی بخش خصوصی نیز برای ورود به این حوزه ترغیب شود.
«سقط جنین» برای مرکز گسترش یک اولویت جدی است
در ادامه این نشست محمد حمیدی‌مقدم مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی عنوان کرد: موضوع «جوانی جمعیت» و مباحث مرتبط با آن، از جمله «سقط جنین»، برای مرکز گسترش یک اولویت جدی بوده است؛ نه از منظر موج‌های اجتماعی یا حمایت‌های مقطعی، بلکه به‌عنوان یک ضرورت زیستی که نیازمند توجه ریشه‌ای است. ما در جشنواره «سینماحقیقت» در سه تا چهار سال اخیر، دو محور کلیدی را به‌عنوان خط توجه در نظر گرفته‌ایم؛ یکی مسئله جمعیت و دیگری مسئله آب.
وی در ادامه با بیان اینکه، فیلمسازان دغدغه‌مند هستند، جامعه را خوب می‌شناسند و توان تحلیل و پیش‌بینی شرایط را دارند، گفت: مهم این است که برای آنان سازوکار معیشتی و حرفه‌ای ایجاد کنیم تا آثارشان به جریان‌سازی منجر شود. به‌نظر من، سازمان سینمایی با چهار درگاه ارتباطی مؤثرش، ظرفیت کم‌نظیری برای پیوند میان حاکمیت، نخبگان، روشنفکران و مخاطبان سینما است. باید از این ظرفیت بهره‌برداری کنیم تا در حوزه‌هایی مثل جمعیت، خانواده و سلامت اجتماعی به نقطه‌ای اثربخش برسیم.
تولید ۱۰ فیلم کوتاه با موضوع جوانی جمعیت
سپس بهروز شعیبی مدیرعامل انجمن سینمای جوانان ایران با تأکید بر ظرفیت بالای فیلم کوتاه در گفتمان‌سازی و جریان‌سازی فرهنگی تصریح کرد: امروز اگر آماری دقیق از رفتار مخاطبان گرفته شود، درمی‌یابیم که بخش بزرگی از جامعه ما به‌صورت ناخودآگاه مخاطب فیلم کوتاه هستند. این ارتباط از طریق فضای مجازی و پلتفرم‌هایی مانند یوتیوب، آپارات و اینستاگرام به وجود آمده است و مخاطب با فیلم‌های کوتاه درگیر شده است.
وی از همکاری و ارتباط فعال انجمن، با معاونت امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری خبر داد و گفت: نتیجه این ارتباط ورود به تولید ۱۰ اثر با موضوع جوانی جمعیت است. این آثار در مراحل مختلف تولید قرار دارند و مهم‌تر اینکه متعلق به استان‌های مختلف کشور هستند؛ از زنجان و قزوین و تهران گرفته تا کرج، کرمانشاه، خمینی‌شهر و زاهدان و …. این اتفاق نشان می‌دهد که تولیدات ما صرفاً معطوف به پایتخت نیست و شبکه استانی ما کمک بزرگی در گسترش جغرافیای تولید محتوا کرده است.
هفت فیلمنامه بلند با موضوع جوانی جمعیت تایید شده است
مهدی شفیعی معاون توسعه مدیریت و منابع سازمان سینمایی نیز در این نشست گفت: برخلاف سال‌های قبل که فقط درباره موضوع جمعیت حرف زده می‌شد و خروجی نداشت، اکنون سه فراخوان جدی برگزار شده و نتایج قابل‌توجهی هم داشته است. بیش از هفت فیلمنامه بلند با موضوع جوانی جمعیت تأیید شده که قابلیت تولید فوری دارند.
وی ادامه داد: در حوزه مستند هم ظرفیت بسیار مهم است. بر اساس آیین‌نامه دولت، همه دستگاه‌ها موظف هستند در کنار پروژه‌ها یک مستندساز داشته باشند. این یعنی سینمای مستند دارد وارد فاز سیاست‌گذاری فرهنگی می‌شود. در حوزه فیلم کوتاه هم شبکه گسترده‌ای داریم که نباید از آن غفلت کرد؛ انجمن سینمای جوانان در سراسر کشور فعال است و استعدادهایی را پرورش می‌دهد که بعداً وارد جریان اصلی سینما می‌شوند. زمان خوبی برای سرمایه‌گذاری فرهنگی است، چون ظرفیت و آمادگی لازم در حوزه سینما وجود دارد؛ فقط باید دقیق، هدفمند و با پشتوانه مالی جلو رفت.
در ادامه این نشست علی زارعان، مشاور رسانه‌ای دبیر ستاد ملی جمعیت با اشاره به اهمیت بازنمایی مسئله جمعیت در زبان سینما گفت: ما نیازمند یک سند بالادستی محتوایی هستیم؛ سندی که هم دانایی‌محور باشد و هم قابلیت اقناع اهالی فرهیخته سینما را داشته باشد. واقعیت این است که هنوز مسئله جمعیت برای بسیاری از اهالی سینما به‌درستی جا نیفتاده و حتی برخی مفاهیم ساده هنوز محل ابهام است.
مهدی مالمیر معاون راهبری، هماهنگی و امور استان‌های دبیرخانه ستاد ملی جمعیت در ادامه نشست مشترک با مسئولان سازمان سینمایی و مدیران فرهنگی، با تأکید بر لزوم توجه عمیق‌تر به مسئله جمعیت در حوزه هنر و رسانه بیان کرد: وقتی یک اثر هنری، فرهنگی یا ادبی از دلِ تولیدکننده‌اش برمی‌آید، بر دل هم می‌نشیند. به‌نظرم هنر واقعی آنجاست که مسئله‌ای، دغدغه درونی خالق اثر شود. اگر مسئله جمعیت برای فیلم‌ساز یک مسئله واقعی و درونی شود، می‌توان انتظار داشت که آن اثر بر مخاطب هم تأثیر بگذارد.
وی تصریح کرد: حق می‌دهم که بخشی از زندگی امروز ما با مسئله اقتصاد گره خورده و نگاه سازمان سینمایی هم به اقتصاد سینما طبیعی است. اما از سوی دیگر، ما نیز دغدغه حل یک مسئله ملی به نام جمعیت را داریم. پس باید به نقاط اشتراک فکر کنیم و گفتگویی همدلانه برای رسیدن به راه‌حل‌های مشترک شکل بگیرد.
سیدحامد برکاتی، معاون «برنامه‌ریزی، پایش و ارزیابی عملکرد» دبیرخانه ستاد ملی جمعیت نیز در ادامه نشست هم‌اندیشی با مدیران فرهنگی و مسئولان سازمان سینمایی، با اشاره به تجربیات موفق برخی کشورها در استفاده از ابزار تصویر برای گفتمان‌سازی تصریح کرد: در مستندها دیدیم که در کشورهایی مانند فرانسه و ژاپن به صورت مشخص بر تغییر نگاه و گفتمان در حوزه جمعیت با ابزارهای تصویری کار شده، هرچند هنوز شاهد تغییرات محسوس در شاخص‌های فرزندآوری آن کشورها نیستیم، اما بهره‌گیری از این تجربه‌ها برای ما یک ضرورت است. سینمای ما هم ظرفیت‌های خوبی دارد و باید از آن استفاده کنیم.
وی در پایان با اشاره به تجربه‌های کاری خود در حوزه کودک گفت: در سینما باید روی کودک و خانواده تمرکز کرد. بحث فقر و تکامل کودک، فقر و توسعه کودک و اهمیت شکل‌گیری شخصیت کودک در سال‌های اولیه زندگی، موضوعاتی هستند که در حوزه سلامت و فرهنگ بر آن‌ها کار شده است. ما یک کار ۲۰ ساله را دنبال کرده‌ایم و امروز این تجربه قابل استفاده برای همه کشور است. خانواده‌ای که به اهمیت نقش فرزند آگاه باشد، نقش‌آفرینی بهتری در مسیر سیاست‌های جمعیتی خواهد داشت.