سرویس معماری هنرآنلاین: معماری ایرانی بازخورد مفاهیم آسمانی روی زمین است. مسئله حریم و حجاب و صیانت از محرمیت یکی از اصول مهم معماری ایرانی در خلق فضای معماری بوده است. حریم مرز ایجاد می کند. مراعات اصل حجاب در سطوح مختلف معماری ایرانی بطور کامل لحاظ شده است. چنانچه در طراحی و ساخت بناها به حجاب دیداری، حجاب صوتی و حجاب رفتاری توجه ویژه شده است. حفظ حریم و قداست حضور مسلمانان در کنار هم موجب گردیده تا عناصری چون در، حیاط، اتاق‌ها، ایوان، پشت بام، مشربیه، پنجره، کنگره، دیوارهای بلند و ... با ویژگی‌های خاصی ساخته و پرداخته شوند.
با توجه به لغت‌شناسی ریشه حرَم و آنچه عنوان شد در واقع فضایی را می‌توان فضای محرم دانست که از نظر کالبدی برای استفاده کننده دارای حریم، مصونیت و امنیت بوده و کیفیات فضایی آن به گونهای باشد که آرامش و آسایش فرد را تامین نماید. پرواضح است که امنیت داشتن بصری در این فضا تنها بخشی از ویژگی‌های آن است و مفهوم آسایش و آرامش دامنه بسیار بزرگتری را شامل می‌گردد. در واقع هنگامی که شخصی به عنوان محرم شخص دیگر قرار می‌گیرد جدا از آنکه از نقطه نظر شرع اصولی میان آنان حاکم می‌گردد، رابطه‌ای خاص توام با اعتماد، اطمینان، آسایش و امنیت خاطر میان‌شان برقرار می‌گردد که حکایت از قرابت زیاد میان آنان دارد و یا هنگامی که انسان شخصی را به عنوان محرم خویش برمی‌گزیند او را امین، امانتدار، رازدار و در حقیقت خودی به شمار می‌آورد.
می‌توان عنوان داشت محرمیت به همراه خود ایجادکننده انس و الفت است که این موضوع از اصلی‌ترین معیارهای طراحی در ساخت شهرهای اسلامی به شمار می‌رود، اهمیت حریم خصوصی و استحقاق برخورداری از آن و احترام به Privacy آن همواره در معماری ایرانی و اسلامی مورد توجه قرار گرفته است.
در معماری و شهرسازی مغرب زمین این مفهوم البته از زاویه به گونهای کمرنگ‌تر و البته با منظوری دیگر مطرح است. مسأله محرمیت بیشتر در قالب امنیت و حقوق خصوصی Security افراد قابل پیگیری است و به خصوص تا پیش از دوره مدرن و حتی در پاره‌ای از بناهای دوره مدرن با عملکردگرایی خاص خود به چشم می‌خورد، ولیکن در معماری معاصر غرب و با ظهور سبک‌های نو از جمله دیکانستراکشن و یا فولدینگ و غیره با حذف سلسله مراتب و با هدف شکل‌دهی سیالیت فضایی این مقوله تا حدود زیادی کمرنگ شده است.
محرمیت در معماری سنتی ایران
اهمیت دادن به حریم‌های عمومی، نیمه عمومی، نیمه خصوصی و خصوصی، رعایت اصول سلسله مراتب و محرمیت دخیل بوده‌اند، حتی در آیات قرآنی هم اشاره شده است. آیات 30 و 31 سوره مبارکه نور به بحث محارم و شناخت آنان و اهمیت حفظ نگاه و رعایت محرمیت می‌پردازد. شناخت محارم از آن جهت حائز اهمیت است که لازمه‌ی طراحی مناسب همراه با رعایت اصول و قواعد ارزشی است. محرمیت در فضاهای اختصاصی تمامی افراد ساکن یک خانه می‌بایست لحاظ گردد و یا هنگامی که آداب سخن گفتن با والدین مطرح می‌گردد و اینکه خداوند می‌فرماید وظیفه فرزندان است که کمترین اهانتی به پدران و مادرشان هنگامی که به پیری می‌رسند نکنند، این امر نشان از آن دارد که حتی در اختصاص فضای سکونت به والدین نیز می‌بایست این حرمت رعایت گردد و فضای مسکونی فرزندان و یا حتی بنای مجزای آنان می‌بایست نسبت به فضای سکونت والدین فروتنی و تواضع داشته باشد. لذا مشخص است که تمامی دستورات، آداب و قواعدی که در دین مبین اسلام مطرح گردیده است، جدا از ثمرات اخلاقی آنان ارائه راهکارهایی است برای تمامی افراد جامعه از تمامی تخصص‌ها، تا با غور و اندیشه در آنان راه حل‌هایی مناسب با پیشه خود برای زندگی بهتر و سعادتمندتر دریابند. در واقع در بسیاری از موارد فضاها و کالبد معماری سنتی ما بدان گونه بوده است که نه تنها شکل‌گیری شان براساس اصول جهان بینی اسلامی بوده است که ریشه در اندیشه معمار آن داشته است، بلکه زمینه را نیز به گونهای فراهم آورده‌اند تا فرد استفاده کننده از فضا نیز هرچه بیشتر ملزم به رعایت آداب و قواعد و بهره‌مندی هرچه بیشتر از این اصول همیشه ثابت هستی گردد.
پیوند معماری با طبیعت
نکته حائز اهمیت در پیوند میان معماری سنتی ایران و طبیعت رعایت اصل محرمیت است. بناها به گونهای شکل گرفته‌اند که در ترکیب با طبیعت و استفاده از عناصر آن، محیط طبیعی را به درون خود کشیده‌اند. نگاهی به اصل محرمیت با توجه به آیات و روایات همانگونه که مشخص است کتاب خدا، سنت ائمه، عقل و اجماع مراجع شناخت و تبیین تمامی اصول و احکام زندگانی و رستگاری بشریت به شمار می‌آیند و می‌توان عنوان کرد وظیفه هر فرد مسلمانی است تا با مراجعه به این مبانی اصول ارزشی حاکم بر تخصص خویش را بازشناسد، همانگونه که معمار سنتی ایرانی نیز چنین کرده است و شاخصه‌های معماری سنتی ایران که به بهترین وجه ممکن است؛ می‌توان نتیجه گرفت محرمیت یکی از اصول اساسی حاکم بر هستی و پدیده‌های آن است که تأثیرات آن در ساختار کالبدی- فضایی معماری سنتی ایران غیر قابل کتمان است. معماری به عنوان کالبد اندیشه همواره ابزاری برای بروز تفکر، نگرش و اندیشه‌های هرقوم و ملتی بوده است.
محرمیت یکی از این اصول سنتی است که به گونهای بس شاخص و هنرمندانه در معماری پس از اسلام ایران زمین کالبد یافته است. در کنار محرمیت اصولی همانند وحدت که باید آنرا جهت بخش تمامی هنر و تمدن اسلامی دانست، نظم، سلسله مراتب، تقارن و تناسب و غیره نیز در کالبد بناهای سنتی قابل پی جویی است و از آنجا که دارای ریشه‌های مشترک بوده و رو به یک حقیقت ازلی دارند، وجود هر کدام شکل دهنده و مکمل دیگری است.