سرویس موسیقی هنرآنلاین: ویدئو، کلیپ یا نماهنگ؛ پدیده جدیدی در تاریخ موسیقی ایران نیست، اما حضور بسیار گسسته‌ای در طول تاریخ موسیقی دارد. پیش از انقلاب تصویر با مفهوم کلیپ وجود نداشت و عمدتا تصاویر ضبط شدهٔ آن دوره بیشتر از اجرای هنرمندان بود که در دسته بندی کلیپ قرار نمی‌گرفت، اما از ابتدای انقلاب و ضبط آثار آن مقطع، کلیپ‌ها با تدوین تصاویر مستند از تظاهرات خیابانی و اشخاص سیاسی درست می‌شد که اولین پخش موسیقی از تلویزیون را شکل داد و برای مدت‌ها دیگر کلیپی ساخته نشد تا اواسط دهه هفتاد که جریان کلیپ‌سازی دوباره از تلویزیون شروع شد که البته آثار آن دوره بیشتر قواعد کلیپ را رعایت می‌کرد. کلیپ‌های آن دوره برای ترانه‌ها و تصنیف‌هایی همچون "یاد ایام" محمد رضا شجریان، "کاروان" محمدرضا لطفی و شهرام ناظری و "مرغ سحر" البته با صدای فاضل جمشیدی ساخته شده بود، اما بزرگ‌ترین ایراد کلیپ‌های آن دوره، تکرار یک موضوع و عدم هماهنگی حال و هوای تصنیف با کلیپ بود. این کلیپ‌ها به استثنای یک یا دو اثر، در دو موضوع جنگ تحمیلی و اعتیاد خلاصه می‌شد که در مقطعی با اعتراض استاد شجریان روبرو شد. با ورود خوانندگان پاپ و نسل محمد اصفهانی، خشایار اعتمادی و … کلیپ‌سازی کم‌کم متوقف شد. با ظهور رسانه‌های خانگی و فروش آن‌ها در سطح شهر، خوانندگان و گروه‌های موسیقی به فکر تولید فیلم‌های کنسرت و اجراهای خود افتادند که مابین این تولید، گاهی کلیپ هم مشاهده می‌شد. پدیده شبکه‌های اجتماعی، دوربین‌های عکاسی دیجیتال و قابلیت تصویر برداری آن‌ها و گذر از نگاتیو و لابراتوار به فایل‌های دیجیتال و کامپیوتر‌های شخصی باعث شد که ساخت و پخش کلیپ بسیار ارزان‌تر از گذشته شود و تعداد کلیپ‌های ساخته شده روز به روز بیشتر شد و طبعا تعداد "با کیفیت‌هایش" بسیار کم. شاید از ضعف موزیسین‌ها و عدم تسلط آن‌ها به مقوله تصویر و کلیپ و یا ناآشنایی آرتیست‌های سازنده کلیپ با موسیقی است که تعداد کلیپ‌های خوب این‌قدر کم است. همین چند ماه پیش بود که موج انتقادات از کلیپ "چرا رفتی" تا مدت‌ها اهالی شبکه‌های اجتماعی را به خود مشغول کرده بود با اینکه حجم این انتقادات و متحد شدن افراد حقیقی و مجازی برای کوبیدن سازندگان آن قابل توجیه نبود اما به هر حال کیفیت ساخت، مفهوم و بازی بازیگران این کلیپ به هیچ وجه قابل دفاع نیست و هنوز با اینکه زمان زیادی از ساخت آن نگذشته کلیپی دیگر و مجددا برای تصنیفی دیگر از همایون شجریان در فضای مجازی منتشر شده. کلیپ جدید برای قطعه "آرایش غلیظ" ساخته شده است. این قطعه که شاید به زعم آهنگساز آن حرکتی تازه در موسیقی سنتی به حساب می‌آید، سازبندی متفاوتی با آنچه تا به امروز از همایون شجریان شنیده‌ایم دارد، اما این تفاوت به شکل ناپخته در قطعه نمود پیدا می‌کند. به صرف اینکه یک قطعه سنتی صرفا از صدای سازهای غربی به خصوص اصوات الکتریک استفاده کنیم و رنگ ارکستر را تغییر دهیم نمی‌توانیم ادعای آهنگسازی تلفیقی را داشته باشیم. اتفاقی که در این قطعه افتاده این است که فضای ساخته شده رنگ و بویی از راک و در بعضی مواقع متال دارد، اما بیشتر شبیه یک تمرین و اتود است تا یک قطعه ساخته شده. اما بر خلاف خود قطعه، برای کلیپ آن (البته از نظر تکنیکی) زحمت زیادی کشیده شده است. این کلیپ در قالب یک انیمیشن ساخته شده و اگر چه به لحاظ تکنیک ساخت انیمیشن نمره خوبی دریافت می‌کند، اما محتوی آن اساسا ارتباطی به کلام این قطعه ندارد و تلاش شده تا همین ترکیب سنت ایرانی با سازهای مدرن غربی برای بیننده بازنمایی شود. در حالی که کلام قطعه صحبت از نیاز عاشق به معشوق می‌کند، اما اثری از این فاکتور در کلیپ دیده نمی‌شود. شروع کلیپ با نمایش عکسی از همایون شجریان و سهراب‌پور ناظری در یک قاب همراه است که بیشتر شبیه یک کلاژ کودکانه است تا یک کار جدی و شخصیت‌های مینیاتوری ویدئو با قبا و دستار و عینک آفتابی مشغول نواختن درام و گیتار الکتریک هستند و این شوخی تا جایی پیش می‌رود که کارکترهای دیو صورت نقاشی‌های قدیمی به رقص در می‌آیند؛ آن هم به شکل کاملا مضحک و شاید اگر صدا را از روی کلیپ برداریم بیننده احساس کند که این کلیپ مربوط به یک موسیقی تینجری شاد و شنگول است (که البته این نوع موسیقی در جای خودش خیلی هم خوب است). اینکه در ایران هنرمندان به لحاظ تکنیکی به پیشرفت‌هایی دست پیدا کردند مایه خوشحالی است، اما استفاده به جا از داشته‌ها و توجه به جوهر و ماهیت هر پدیده می‌تواند آثار ماندگاری را بیافریند. این ویدئو اگر چه به لحاظ تکنیکی خیلی خوب است، اما همانند قطعه موسیقی‌اش بلاتکلیف است. اگر قبول کنیم که این قطعه روی شانه‌های آواز همایون شجریان ایستاده به نظرم بهتر است سازندگان این کلیپ اجازه بدهند که ما به دلیل "خواننده: همایون شجریان" بودن این قطعه از این نقد صرف نظر نکنیم. بهترین شکل کار اینگونه است که اولا کلیپ‌ها با اجازه آهنگساز و خواننده ساخته شود و برای ساخت آن از ایده‌های ناب‌تری استفاده شود و هدف صرفا تولید کلیپ نباشد.

انتهای پیام/ طا‌ها افشین