رضا مردانی مدیرکل هنرهای نمایشی و بابک رضایی مدیرکل موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در تازه ترین نشست انجمن موسیقی تئاتر که عصر روز چهارشنبه شانزدهم مهر با حضور تعدادی از هنرمندان و آهنگسازان عرصه موسیقی تئاتر و محمد بهرامی سرپرست خانه تئاتر به میزبانی تئاتر شهر برگزار شد از برنامه ریزی برای انتخاب موسیقی سال تئاتر و اضافه شدن بخش «موسیقی تئاتر» در جریان برگزاری جشنواره موسیقی فجر سخن گفتند.
مشاهده چند بی عدالتی در موسیقی تئاتر!
سعید ذهنی، آهنگساز و رئیس انجمن موسیقی تئاتر، در ابتدای نشست ضمن خیرمقدم به حاضران گفت: هدف از تشکیل این جلسه، طرح و توضیح فراخوانی است که برای ارزیابی بخش موسیقی تئاتر منتشر کرده‌ایم. دلیل اصلی این تصمیم آن بود که متأسفانه در جشنواره‌های مختلف، از جمله جشنواره تئاتر فجر، ارزیابی درستی در زمینه آهنگ‌سازی و موسیقی تئاتر صورت نمی‌گیرد. در اغلب موارد، هیئت داوران از میان کارگردانان، بازیگران و افراد غیرمتخصص انتخاب می‌شوند، در حالی که قضاوت درباره موسیقی تئاتر نیازمند شناخت فنی و تخصصی است. این مسئله گاه منجر به نادیده‌گرفتن آثار اصیل و حتی بروز بی‌عدالتی شده است.
وی افزود: این موضوع فقط به مقوله جایزه محدود نمی‌شود؛ بلکه به جایگاه موسیقی تئاتر و نقشی که باید در اثر نمایشی ایفا کند لطمه وارد می‌کند. از این‌رو «انجمن موسیقی تئاتر خانه تئاتر» تصمیم گرفت تا با برنامه‌ریزی دقیق، روند ارزیابی علمی و مستقل آثار را آغاز کند. این موضوع جدید نیست و سال‌هاست پیگیری می‌شود؛ چرا که انجمن موسیقی تئاتر چندین پیش شکل گرفته اما به دلایل مختلف نتوانستیم تا امروز به‌صورت منسجم فعالیت کنیم. خوشبختانه با همت اعضای فعلی هیئت‌مدیره و همکاری همکاران، موفق شدیم این جریان را دوباره فعال کنیم و قصد داریم آن را در آینده گسترده‌تر ادامه دهیم.
ذهنی درباره جزبیات فراخوان توضیح داد:پس از انتشار فراخوان، گروه‌های تئاتری متعددی تمایل خود را برای ارزیابی موسیقی آثارشان اعلام کردند. تیم ارزیابی انجمن تاکنون برخی آثار را دیده و بررسی کرده و همچنان گروه‌های جدیدی نیز در حال پیوستن هستند. هدف از نشست امروز این است که این روند به شکل عمومی‌تر معرفی شود و سایر گروه‌های تئاتری نیز در جریان قرار بگیرند.
توجه ویژه به «موسیقی تئاتر» و «موسیقی کودک» در جشنواره موسیقی فجر
بابک رضایی، مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم در نشست مشترک انجمن موسیقی تئاتر با مدیران هنری کشور گفت: آن زمان که از فضای مدیریت در این سطح دور بودم همیشه برایم این سؤال وجود داشت که آیا می‌شود روزی یک نفر پیدا بشود تا پلی میان این جزایر از هم گسسته هنر بزند و آنها را با هم ارتباط دهد؟ فکر می‌کنم جامعه هنر نیازمند به این پل ارتباطی است؛ زیرا ما مسائل و مشکلات بسیاری داریم که اگر کنار هم بایستیم و دست به دست هم بدهیم و کمک کنیم، می‌توانیم بخشی از آن مشکلات را حل کنیم. البته ممکن است عده‌ای بخواهند تفرقه ایجاد کنند ولی ما باید دست آنها را کوتاه کنیم. بنابراین خیلی مهم است که در این فضا، ارتباط و دوستی برقرار شود.
وی سپس به روند همکاری‌های اخیر اشاره کرد و گفت: به همین منظور مدتی پیش در جلسه‌ای با حضور آقای مردانی، مدیرکل هنرهای نمایشی و جناب آقای ذهنی، مدیر انجمن موسیقی تئاتر ایران برنامه‌های دفتر امور موسیقی را برای چهل‌ویکمین جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر مطرح کردیم.
مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با تأکید بر ضرورت پیوند میان شاخه‌های مختلف هنر گفت: جامعه هنر نیازمند پلی ارتباطی است تا بتواند با هم‌افزایی، بخشی از مشکلات را حل کند.
رضایی همچنین از برنامه‌ریزی دفتر موسیقی برای پررنگ‌تر شدن حضور موسیقی تئاتر در جشنواره فجر و توجه ویژه به موسیقی کودک خبر داد و گفت: امسال جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر به مدت یک ماه برگزار می‌شود. ما دیگر مثل سال‌های گذشته ۱۵۰ تا کنسرت را در یک هفته برگزار نمی‌کنیم که فقط برگزارکننده باشیم؛ بلکه این جشنواره طی یک ماه با برنامه‌ریزی و فواصل زمانی متناسب برگزار خواهد شد تا مردم امکان استفاده از آن را داشته باشند. از سوی دیگر ما امسال جشنواره موسیقی فجر را به گونه‌ای برگزار خواهیم کرد که موسیقی متن همه جشنواره‌های هنری فجر باشد. به همین دلیل، از اول بهمن که جشنواره را شروع می‌کنیم ابتدا با جشنواره تئاتر فجر، سپس جشنواره فیلم فجر و در انتها هم با تجسمی فجر همراه خواهیم بود. به این می‌اندیشیم که همراه با برگزاری سایر جشنواره‌ها که موسیقی در همه آنها نقش پررنگی دارد؛ چطور بتوانیم این حضور را به واسطه فضای تخصصی خودش ایجاد کنیم و به نمایش بگذاریم.
وی افزود: نتیجه این اتفاق، رابطه‌ای شد که امروز شکل گرفته است و فکر می‌کنم رویداد امروز می‌تواند پل ارتباطی خوبی میان تئاتر و موسیقی باشد. ما برنامه‌ریزی خواهیم کرد تا در ایام جشنواره تئاتر فجر، موسیقی‌های تئاتر پررنگ‌تر و جدی‌تر در جشنواره امسال حضور داشته باشند. البته که باید جایگاه موسیقی تئاتر را بازنگری کنیم. شاید از نظر اهمیت و مسائل مربوط به آن بتوانیم در طول برگزاری جشنواره، جلسات تخصصی داشته باشیم، کارگروه‌هایی تشکیل دهیم حتی مقالاتی منتشر شود و سایت‌ها و رسانه‌ها به آن بپردازند. من واقعاً فکر می‌کنم موسیقی تئاتر کمی مغفول مانده است.
رضایی تصریح کرد: همان اندازه که تئاتر روی مخاطب بیش از سینما اثرگذار است؛ تأثیر موسیقی تئاتر هم بسیار بالا است. من در گذشته بارها این موضوع را تجربه کرده‌ام و لحظات فراموش‌نشدنی بسیاری را با قطعات موسیقی در بخش‌هایی از تئاترهای ایران داشتم که هنوز هم جزو جذاب‌ترین لحظات زندگی‌ام محسوب می‌شود. من معتقدم بخش موسیقی در تئاتر کودک با بچه‌ها ارتباط برقرار می‌کند و این بسیار مهم است که در این حوزه به موسیقی ایرانی توجه داشته باشیم. بسیاری از مسئولان و مردم به دنبال موسیقی خوب و درجه‌یک می‌گردند در حالی که رسانه‌ها گوش مردم را از موسیقی جدی و ایرانی دور کردند و باعث شدند موسیقی‌های سطحی و ناسازگار با فرهنگ ما رواج پیدا کند. امید من این است که با نگاه علمی و درست، بتوانیم از موسیقی کودک شروع کنیم. چون در این سال‌ها حتی در مهدکودک‌ها هم برای بچه‌ها موسیقی سطحی پخش می‌کردند. وقتی افراد از کودکی با این نوع موسیقی عجین شوند نمی‌توان در ۱۵ یا ۲۰ سالگی از آنها انتظار داشت که موسیقی جدی و با کیفیت گوش کنند و این تضاد فرهنگی بزرگی است.
مدیرکل دفتر موسیقی تأکید کرد: من دست یاری دفتر امور موسیقی را به سمت همه دوستان تئاتری دراز می‌کنم و از شما می‌خواهم دفتر موسیقی را حوزه تخصصی خود بدانید؛ اگر تا الان با خانه تئاتر یا مرکز هنرهای نمایشی مرتبط بودید، از این به بعد این ارتباط را با دفتر موسیقی و انجمن موسیقی ایران هم برقرار کنید. ما می‌توانیم با گروه‌هایی که در حوزه نمایش فعالیت می‌کنند، ارتباط بهتری برقرار کنیم. حتی می‌شود برنامه‌هایی گذاشت و قطعات موسیقی تئاترهای خاطره‌انگیز را دوباره اجرا کرد.
رضایی تأکید کرد: می‌توانیم فرصت برگزاری جشنواره تئاتر فجر امسال را به این موضوع اختصاص دهیم تا موسیقی تئاتر حضور جدی‌تری در جشنواره داشته باشد. همچنین شما نشست‌ها و سمینارهای تخصصی طراحی کنید تا این مسائل مورد توجه قرار بگیرد. ما هم با استادان دانشگاه‌های موسیقی ارتباط برقرار می‌کنیم تا بیایند و نظرات‌شان را بیان کنند. خواهش من این است که دوستانی که در حوزه موسیقی تئاتر و مخصوصاً تئاتر کودک کار می‌کنند، خیلی جدی به این موضوع فکر کنند و طرح‌ها و ایده‌هایشان را به ما بدهند. می‌خواهیم برای کودکان، موسیقی تولید کنیم؛ هم در قالب آلبوم و هم اجراهای زنده. این کودکان آینده موسیقی و فرهنگ ما هستند.
پیگیری موضوع اجرای «موسیقی تئاتر» در خانه تئاتر
محمد بهرامی سرپرست خانه تئاتر نیز در این نشست تخصصی رسانه ای گفت: من همیشه متعجب بودم که چرا در داوری‌های جشنواره فقط به نمایشنامه، کارگردانی و بازیگری توجه می‌شود، در حالی که طراحی صحنه، لباس، موسیقی و بخش‌های دیگر هم از ارکان تئاتر هستند. بارها به دبیران جشنواره پیشنهاد دادم که نگاهشان را گسترده‌تر کنند و حداقل به حدود ۱۷ یا ۱۸ شاخه‌ی مهم از جمله موسیقی توجه داشته باشند، اما متأسفانه هر بار فقط قول دادند و هیچ اتفاقی نیفتاد.
وی افزود: تنها یک دوره بود که بخش موسیقی در جشنواره برگزار شد و فکر می‌کنم همان دوره هم آقای سعید ذهنی برنده شد در حالی که ما سال‌هاست جشنواره تئاتر فجر را برگزار می‌کنیم و یکی از ارکان اصلی تئاتر یعنی موسیقی، فقط در همان یک دوره مورد توجه قرار گرفت. به نظر من اهمیت موسیقی در تئاتر درست به اندازه دیالوگ و گفت‌وگوهای بازیگران است. شاید اشتباه بکنم، اما وقتی موسیقی در سالن پخش می‌شود، چه در لحظه‌ی سکوت چه در زمان گفتن دیالوگ‌ها، درواقع نوعی دیالوگ است که با زبان ساز بیان می‌شود. متأسفانه در این سال‌ها به این نکته مهم توجه نشده، اما خوشحالم که حالا با پیگیری آقای مردانی و استقبال آقای رضایی، تصمیم گرفته شده داوری موسیقی تئاتر دوباره انجام شود. امیدوارم این روند در سال‌های آینده هم ادامه داشته باشد.
بهرامی با اشاره به برگزاری برنامه‌های موسیقی تئاتر در سال‌های گذشته گفت: ما ۲ دوره موسیقی تئاتر را در سالن جوانمرد خانه تئاتر فعال کردیم که خوشبختانه با استقبال بسیار خوبی روبه‌رو شد. قصد داشتیم این برنامه را ادامه بدهیم اما به دلیل مشکلات ساختمانی خانه تئاتر متوقف شد. امیدواریم در یکی دو ماه آینده بتوانیم شرایط را سامان بدهیم و دوباره هر ماه در سالن جوانمرد برنامه موسیقی تئاتر را به شکل کنسرت برگزار کنیم؛ اجراهایی که شامل موسیقی نمایش‌های مختلف است و مردم می‌توانند مثل دو دوره گذشته از آن لذت ببرند.
جایزه موسیقی سال تئاتر برگزار می‌شود
رضا مردانی، مدیرکل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، نیز در نشست تخصصی موسیقی تئاتر با ابراز خرسندی از برگزاری این گردهمایی گفت: در این نشست، موضوع اصلی ما بحث موسیقی تئاتر بود که از همان جلسه نخست، جرقه آن زده شد و بلافاصله با آقای دکتر رضایی تماس گرفتیم. ایشان با استقبال بسیار خوبی از موضوع روبه‌رو شدند و حتی طرح اصلی خود را نیز به این جریان اضافه کردند. از ایشان در حضور همه عزیزان تشکر و قدردانی می‌کنم.
وی با تأکید بر اینکه هدف این طرح تنها برگزاری یک نشست یا پروژه مقطعی نیست، افزود: موضوع فقط مربوط به یک فرد یا یک گروه خاص نبود، بلکه هدف اصلی ما جریان‌سازی در موسیقی تئاتر است؛ حرکتی که برای نخستین بار شکل بگیرد و به‌صورت مستمر ادامه پیدا کند.
مردانی با اشاره به نحوه شکل‌گیری ایده‌ی انتخاب موسیقی سال تئاتر گفت: ایده از آنجا آغاز شد که برخی دوستان پیشنهاد دادند چند اثر نمایشی را ببینیم و موسیقی آنها را بررسی کنیم. من گفتم چرا این اقدام را فراگیرتر نکنیم؟ فراخوانی منتشر شود تا موسیقی نمایش‌های مختلف در طول سال مورد نقد و بازبینی قرار گیرند و در پایان، موسیقی برگزیده به عنوان «موسیقی سال تئاتر» انتخاب شود. البته در ذهنم الگوی جشنواره‌های فیلم بود؛ همان‌طور که در دهه فجر ۱۰ فیلم برگزیده انتخاب می‌شود و آثار در طول سال مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرند. بنابراین اگر چنین رویکردی اگر در موسیقی تئاتر اجرا شود، می‌تواند کیفیت آثار را بالا ببرد.
مدیرکل هنرهای نمایشی با تأکید بر اهمیت استمرار در این روند اظهار کرد: ممکن است امسال این موضوع برای برخی تازه و دشوار باشد، اما اگر حتی با چند اثر محدود شروع کنیم، در سال آینده می‌توانیم شاهد جریان‌سازی واقعی در این حوزه باشیم. چنین حرکتی قطعاً به رشد موسیقی تئاتر و ارتقای کیفی آثار کمک خواهد کرد. در هر صورت ما در مجموعه هنرهای نمایشی در خدمت همه دوستان هنرمند هستیم. البته در چند ماه اخیر مشغله‌های فراوانی داشتیم و برخی فعالیت‌های ملی و بین‌المللی بر زمین مانده بود، اما اکنون با برنامه‌ریزی تازه، در حال پیگیری و سیاست‌گذاری دوباره هستیم.
مدیرکل هنرهای نمایشی در بخش دیگری از سخنانش وضعیت موسیقی در برخی اجراهای تئاتری را نگران‌کننده دانست و تصریح کرد: متأسفانه موسیقی در بسیاری از نمایش‌های عمومی وضعیت مطلوبی ندارد. نمی‌خواهم بگویم فاجعه است، اما واقعاً جای کار دارد. خودم نمایشی دیدم که انتظار داشتم موسیقی قابل‌توجهی داشته باشد، اما در تمام اجرا تنها یک قطعه موسیقی داشت و تقریباً شبیه کنسرت شده بود. نه موسیقی درست اجرا و نه نمایش درست اجرا می شد. به هر حال معتقدم موسیقی در تئاتر باید جدی گرفته شود. از همه هنرمندان و به‌ویژه آقای ذهنی و اعضای انجمن موسیقی تئاتر می‌خواهم با نگاه تخصصی و جدی این مسیر را ادامه دهند تا در آینده شاهد تحول، کیفیت و استاندارد بالاتر در آثار نمایشی کشور باشیم.
انجمن موسیقی خانه تئاتر یکی از انجمن‌های وابسته و زیر مجموعه مؤسسه فرهنگی هنری خانه تئاتر به شمار می‌آید که طی سال های گذشته با هدف پیگیری فعالیت های حرفه ای و صنفی هنرمندان این عرصه، فعالیت خود را آغاز کرده است.