گروه مد و لباس هنرآنلاین: درنتیجه ابداع و اختراع بسیاری از شیوه‌ها و ابزار با هدف شکوفایی صنایع‌دستی ازجمله دوخت‌های سنتی و سوزن‌دوزی‌ها، طیف وسیعی از فناوری‌ها با سابقه و سنت دیرین مرتبط با هرکدام از رشته‌های هنری منطبق شدند و در مواردی، نه‌تنها شاهد تغییر ماهیت تاریخی آثار و محصولات بودیم، بلکه مراکز اصلی هرکدام از این فعالیت‌ها نیز باهدف تبیین راهکارها و سیاست‌های تشویقی و حمایتی، تلاش کردند بافت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی این حوزه را در سطوح ملی و بین‌المللی گسترش دهند.
در این راستا، با آنکه بسیاری از بانوان ایرانی، دلسوزانه و متعهدانه نقش بسزایی در حفظ و ماندگاری این هنرها در تقویم و تاریخچه مناطق خود داشتند، اما باید این واقعیت را پذیرفت که عرصه دوخت‌های سنتی ایران از جنبه‌های رقابتی، دچار ضعف در اتخاذ استراتژی‌های توسعه در سطوح داخلی و جهانی بوده و درنتیجه اهمیت ژئوپلتیک و تاریخی عرصه‌هایی همچون سوزن‌دوزی‌های مناطق مختلف کشور در نظام اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و هنری تا اندازه‌ای نادیده گرفته شده است.
باید پذیرفت رمز موفقیت در مسیر تبادل فکر، اندیشه، ذوق و دغدغه فرهنگی، نگاه مثبت و همراه مخاطبانی است که چه در مقام مدیر و نماینده نهادهای دولتی و چه مشتری، در وهله نخست به ساحت هنر احترام گذاشته و سرمایه‌های خود را وقف خلق افق‌های تازه برای پایداری سنت‌های ریشه‌دار و پویا در سرزمینمان می‌سازند آن هم در شرایطی که آنچه هیچ زمان در میان هنرمندان دچار فقدان نشد، خلاقیت و دغدغه حفظ این میراث کهن بود که همراه با توشه‌ای از تجربیات و دانش علمی و عملی، نسل به نسل منتقل شد.
به‌هرروی ابعاد جریان حفظ و احیای دوخت‌های سنتی در ایران از چندی پیش موردتوجه رسانه هنرآنلاین قرار گرفت و در قالب گفتگو با تنی چند از فعالان این حوزه، تلاش شد تا بخشی از موضوعات مهم با محوریت بررسی شرایط حاکم بر سوزن‌دوزی‌ها و دوخت‌های سنتی ایران مطرح شود.
آنچه در ادامه این گزارش می‌خوانید، چکیده‌ای است از آنچه در ماه‌های اخیر در قالب گفتگو با فعالان عرصه دوخت‌های سنتی و سوزن‌دوزی‌های ایرانی منتشر شده است؛ هنرمندانی که بی‌شک در جمع خانواده مد و لباس ایران، نقشی بسزا در تحکیم پایه‌های فرهنگ و هنر این مرزوبوم داشته و در سایه اخلاق و تعهد، احیای فرهنگ بومی و تثبیت هویت فرهنگی و هنری خود در عصر اطلاعات و ارتباطات را در رأس توجه قرار داده‌اند.
هنرهای سنتی و حراج‌ها
مهدیه محمدی خجسته دارای مدرک سوزندوزی درجه یک و فعال حوزه طراحی لباس و دوخت‌های سنتی معتقد است یکی از نکات مهم انگیزشی در این عرصه، به ارمغان آوردن حس آرامش برای هنرمند عرصه سوزندوزی است هرچند که این مهم شاخصه تمامی عرصه‌های هنری است. در ارتباط با مقوله درآمدزایی از این مسیر نیز باید بگویم که گرفتن بازخورد و رسیدن به نقطه مطلوب اقتصادی زمان‌بر بوده و واقعیت این است که باید زمان بسیار زیادی صرف شود تا آثار هنرمند به قیمت واقعی فروش رود. البته یکی از نکات مهم در این زمینه آن است که متأسفانه قیمت‌گذاری روی آثاری که هم‌زمان و هم انرژی بسیاری از هنرمند می‌گیرند در بخش دوخت‌های سنتی معقول نیست و به‌زعم من باید در این زمینه تجدیدنظر شود؛ درعین‌حال باید تبلیغات لازم برای این هنر انجام شود تا مخاطبان به ارزش و جایگاه واقعی آن پی برده و حاضر باشند برای خرید هزینه کنند. به عقیده من، همان‌طور که در حوزه هنرهای تجسمی، حراج‌هایی برگزار می‌شود و آثار هنرمندان با قیمت‌های بسیار بالا و قابل‌توجه در سطوح داخلی و بین‌المللی به فروش می‌رسند، چنین فرصت مشابهی باید برای آثار سوزندوزی و دوخت‌های سنتی ایرانی نیز فراهم شود.
قدردانی از هنرمندان
زینب‌سادات عارفی از چهره‌های قدیمی عرصه دوخت‌های سنتی می‌گوید آثار سوزندوزی ایرانی در شرایطی خلق شده که چندین سال از تحریم اقتصادی، رکود، گرانی، بیماری و مرگ ناشی از شیوع پاندمی کرونا در کشورمان می‌گذرد و به‌واقع کار هنرمندانی که با دل‌نگرانی و مشکلات بسیار، در سختی و رنج زیبایی خلق می‌کنند و بر پرده سیاه شب بهشت می‌آفرینند، قابل‌تقدیر است. زمانی که تهیه مواد اولیه برای یک هنرمند کاری بسیار سخت و پرهزینه شده و اگر هم مواد اولیه در بازار وجود داشته باشد، قیمتش آن‌چنان بالاست که یا از خریدش منصرف می‌شوند و یا پس از خلق اثر مجبورند اجرت کار خود را چنان کم بگیرند که مخاطب داشته باشند، بیش‌ازپیش به ارزش هنر این هنرمندان پی خواهیم برد.
نمادسازی و ساخت موزه
معصومه پودینه از هنرمندان سوزن دوز در استان سیستان و بلوچستان بر این باور است که به‌طور مثال یکی از موضوعات و نکات مهم در ارتباط با لزوم سرمایه‌گذاری بیشتر در شهری است که به‌عنوان شهر ملی خامه‌دوزی مزین شده و به نظر می‌رسد شهر ادیمی استان سیستان و بلوچستان به‌عنوان شهر ملی خامه‌دوزی نیازمند نمادسازی و ساخت موزه در این حوزه باشد. هرچند که بسیاری از این نام‌گذاری و اطلاق‌ها به پیشینه هنری شهرها بازمی‌گردد اما معتقدم مسئولین وزارت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری پس‌ازاین نام‌گذاری‌ها باید توجه بیشتری را به امر تبلیغات و توسعه آن فعالیت در آن شهر معطوف سازند. هرقدر بستر و فرصت عرضه آثار و محصولات هنری در این کارگاه‌ها به سهولت فراهم شود، هنرمندان با فراغ بال به گسترش دانش و تجربه خود اندیشیده و تمام سرمایه‌های فکری و تجربی خود را در مسیر توسعه به این جریان معطوف خواهند ساخت.
فعالیت‌های پژوهشی
ناهید معقولی هنرمند پیشکسوت حوزه صنایع‌دستی و دوخت‌های سنتی از استان اصفهان معتقد است البته که پیشرفت و توسعه فعالیت‌های هنری به‌ویژه در زمینه هنرهای سنتی، منوط به افزایش حمایت‌های بخش دولتی از هنرمندان با روش‌هایی همچون پرداخت ارزهای دولتی، حمایتی و نیمایی و توجه به این قشر در تأمین مواد اولیه و لوازم مصرفی آن‌ها است. در شرایطی که به‌واسطه توسعه رسانه و پیام‌رسان‌ها، نسل نوجوان و جوان ما مرتب در معرض تبلیغ سلایق، علایق و باورهای غیربومی هستند، به نظر می‌رسد که یکی از رسالت‌های مهم هنرمندان کشور، نمایش فرهنگ غنی ایران‌زمین است و باید در مسیری به خلق اثر بپردازند که مروج میراث کهن تمدن چندهزاره‌ساله ایران باشند. البته که چالش‌های پیش روی هنرمندان نیز بسیار است اما در شرایط کنونی، نمی‌توان دست روی دست گذاشت و علاوه بر خلق اثر هنری، باید توجه داشت که پژوهش و نشر آثار پژوهشی یک جریان بسیار مهم در این وادی است و به‌زعم من، بررسی و تحلیل روند تلفیق و ترکیب هنرهای سنتی و مدرن به‌منظور خلق آثار نو، احیا و بازسازی هنرهای در حال زوال و بازگردان اصالت به هنرهای سنتی و میراث فرهنگی و هنری کشورمان می‌توانند مهم‌ترین موضوعات فعالیت‌های پژوهشی باشند.
مستندسازی درباره زندگی هنرمندان قدیمی
کبری محمدی دیگر فعال عرصه دوخت‌های سنتی درباره روند فعالیت‌های خود و شرایط حاکم بر این عرصه می‌گوید باید پذیرفت یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های فعالان این عرصه در شرایط کنونی تأمین مواد اولیه است و من بشخصه که تمرکز خود را روی هنرهای پته‌دوزی و بلوچ دوزی گذاشته‌ام به‌وضوح و از نزدیک با این مسئله درگیر بوده‌ام که نبود دسترسی به مواد اولیه، از اصالت آثار کاسته و هویت محصولات نهایی را زیر سؤال برده است. جامعه هنری جوان به‌منظور افزایش تجربیات خود و همچنین درک روند رشد چهره‌های مطرح هنری، تشنه مشاهده مستندهایی درباره زندگی هنرمندان قدیمی هستند. هرچند که هزینه پژوهش بسیار بالاست اما این مسئله نباید عاملی برای رکود اقدامات در این بخش باشد چراکه اگر گذشتگان میراثی را برای ما به یادگار گذاشته‌اند، ما در کنار کار خود موظف به تشریح و توضیح آن برای آیندگان هستیم.
مردم ما را نمی‌شناسند
فروغ بروانیا فعال عرصه سوزندوزی معتقد است اغلب سوزن‌دوزی‌های قدمتی دیرینه دارند که به دلایل گوناگون برخی به‌خوبی شهرت یافته‌اند اما برخی دیگر آن‌گونه که بایدوشاید نزد مردم معرفی نشده‌اند، آحاد جامعه اطلاع چندانی از آن‌ها ندارند و در یک کلام باید گفت مردم ما را نمی‌شناسند چون شناسانده نشده‌ایم. نبود تبلیغات و حمایت‌های رسانه‌ای از فعالیت افرادی همچون من و سایر همنوعانم در سراسر کشور سبب می‌شود که نه‌تنها هنرمان مظلوم بماند بلکه فرصتی برای ورود به عرصه‌های ملی و بین‌المللی پیدا نکنیم حال‌آنکه پس از شیوع ویروس کرونا، همان فرصت‌های محدود نیز از میان رفت و تمام تمرکز ما برای آموزش و معرفی آثار و محصولات در بستر مجازی پیش برده شد.
تلفیق جامعه‌شناسی و سوزندوزی
زهرا کاظمی دانش‌آموخته رشته پژوهشگری اجتماعی و از فعالان حوزه مد و لباس بر این باور است جامعه‌شناسی به نگاهم در عرصه هنرهای سنتی عمق بخشید و تلاش کردم با مطالعه پیشینه این هنرها، به دوخت‌های سنتی نه صرفاً به‌مثابه یک هنر که در حقیقت در مقام یک فرهنگ توجه کنم حال‌آنکه علاقه شخصی من به حوزه آسیب‌شناسی اجتماعی سبب شد که چند اثر همچون «مانتوی آشوراده» و «لباس آینه مینا» را با تکیه‌بر همین مضمون طراحی کنم. به‌هرروی به دلیل درک و دریافت نسل جدید از تنوع و جاذبه‌های موجود در پیشینه پوشش‌های ایرانی و به‌ویژه لباس اقوام، شاهد رونق هنرهای سنتی مرتبط با عرصه مد و لباس در میان نوجوانان و جوانان هستیم البته لازم است به‌منظور حفظ این اتفاق مثبت در عرصه فرهنگ و هنر، بیش‌ازپیش شرایط لازم به‌منظور برپایی رویدادهای هنری در قالب جشنواره‌ها و نمایشگاه‌ها فراهم شود تا ضمن ایجاد فرصت ظهور و بروز استعدادها، انگیزه افراد برای تمرکز بر این عرصه‌ها افزایش یابد.
تدوین دانشنامه دوخت‌های سنتی ایران
الهام کاشانی از هنرمندان عرصه دوخت‌های سنتی و فعال حوزه مد و لباس تأکید می‌کند لازم است با رویکردی آکادمیک و جامع در قالب یک دانشنامه به این موضوع ورود کرد. تا به اینجا به همت جمعی از پیشکسوتان اقداماتی به انجام رسیده اما کافی نبوده و همچنان نیاز است که این جریان با توجه به ابعاد وسیع تاریخی، جغرافیایی و انسان‌شناسانه در میان پژوهشگران موردتوجه قرار گیرد. دوخت‌های سنتی و آرایه‌های زینتی بخش الحاقی به انواع پوشش هستند و ازاین‌رو عرصه مد و لباس می‌تواند قیم اصلی این حوزه باشد و در ادامه چنین رویکردی، مد و لباس می‌تواند از تمام هنرهای سنتی که تاریخ زیسته ما را با خود به نسل‌های بعدی منتقل می‌کنند حمایت کند.
روی ناخوش مدیران گالری‌ها به دوخت‌های سنتی
مریم کشاورزی از فعالان عرصه دوخت‌های سنتی و طراحی و ساخت زیورآلات معتقد است امروزه شاهد آنیم که شبکه‌های اجتماعی همچون اینستاگرام، تنها مرجع خریدوفروش این محصولات به شمار می‌رود اما ای‌کاش گالری دارها با درک جایگاه و نقش خود می‌توانستند به یکی از ارکان عرضه و فروش حاصل فعالیت هنرمندان کمک کنند و به‌زعم من گالری دارها تأثیر بسزایی در توسعه فروش زیورآلات و آثار دارای دوخت‌های سنتی دارند. هنرمندان به‌منظور ایجاد ارتباط پویا و فراگیر با مخاطبان آثار و محصولات هنری می‌توانند به نقش گالری‌ها در تحقق این خواسته امیدوار باشند که البته در این میان نباید از تأثیر نمایشگاه‌ها و جشنواره‌ها نیز در امر معرفی هنرمندان و ایجاد ارتباط میان آن‌ها با مخاطبان غافل شد.
صحبت از یک شاخص فرهنگی در میان است
زهرا عرب‌علیدوستی کارشناس هنرهای سنتی، صنایع‌دستی و مشاور هنری می‌گوید سوزندوزی در بسیاری از مناطق کشور ازجمله منطقه بلوچستان یک فرهنگ و شاخص هنری به شمار می‌رود و به همین دلیل هر آنچه در این نمایشگاه عرضه شده، محصول نوآوری همراه با حفظ اصالت آثار است درنتیجه هنرمندان، خود را ملزم ساختند که در کنار توجه به ذائقه مخاطب و نیاز بازار هویت نقوش، طرح‌ها و مواد مصرفی را حفظ کنند.
تولید محتوای مکتوب درباره دوخت‌های سنتی ایران
بهاره لاجوردی از فعالان حوزه مد و لباس، کارشناس دوخت‌های سنتی و مدرس معتقد است علاوه بر اینکه دوخت‌های سنتی در مناطق مختلف کشورمان متفاوت است، مواد و متریال و همچنین طرح‌ها و نقش‌ها نیز هر یک بسته به منطقه جغرافیایی یا نقطه تاریخی موردبحث متفاوت بوده و تلاش شده دسته‌بندی موضوعات به شکلی باشد که یک روال منطقی میان محتوای جلسات برقرار شود و چه‌بسا با توجه به اینکه در پایان هر جلسه، گزارش نشست در اختیار مخاطبان قرار می‌گیرد، در آینده بتوان به تجمیع این مکتوبات در قالب مقاله یا کتاب فکر کرد.
شناسایی ذائقه دیگر کشورها در حوزه سوزندوزی
مهرناز نارویی‌نژاد عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان، دارنده مدرک دکترای ژنتیک و از کارآفرینان و هنرمندان حوزه دوخت‌های سنتی ایجاد گروه‌های پژوهشی به‌منظور شناسایی ذائقه مردمان دیگر کشورها در حوزه سوزندوزی یک نیاز مبرم به شمار می‌رود و درعین‌حال، صادرات چمدانی علی‌رغم به وجود آوردن ظرفیت‌های اقتصادی، به دلیل فقر پژوهش و بازار سنجی، به‌هیچ‌عنوان جوابگوی نیاز بازارهای خارجی نیست. از سوی دیگر نبود مواد اولیه مرغوب از مهم‌ترین ضعف‌های کار ما به شمار می‌رود و در شرایطی که بازار داخلی اقبال بسیار خوبی به الیاف طبیعی نشان داده است، این الیاف بر اساس کاربرد مشخص به بازار وارد نمی‌شوند و درنتیجه ممکن است بسیاری از محصولات از حد استاندارد نزول کنند.
یک هنر نه کم نظر که بی نظیر
مریم سماک جلالی از چهره‌های پیشکسوت حوزه دوخت‌های سنتی بر این باور است بر اساس آنچه در برخی رسانه‌ها مطرح می‌شود، ایران نه‌فقط در صحنه سیاسی، نظامی و امنیتی استکبار ستیز است بلکه با توان علمی مضاعف در توسعه علوم مختلف انسانی، پزشکی، نانو و هسته‌ای پیشگام کشورهای منطقه است و این را مدیون تلاش دانشمندان و فرهیختگان بی‌ادعای خود می‌داند و امروز بسیاری از کشورهای منطقه با الگوگیری از ایران نوین، به خود باوری رسیده و تلاش می‌کنند تا زمینه‌های رشد در سایه استقلال را در پیش گیرند.
بازاریابی و بازارسازی
سارا قادری کارشناس ارشد رشته طراحی پارچه و لباس و از فعالان عرصه سوزندوزی و دوخت‌های سنتی می‌گوید تمام مناطق کشورمان بر اساس باورها، سنت‌ها و اعتقادات مردم آن منطقه، دوخت سنتی مختص خود را دارد اما ما همچنان در بازارهای داخلی نیز شاهد رونق فعالیت هنرمندان نیستیم و به جد معتقد هستم که باید به فکر تقویت جریان بازاریابی و بازار سازی در زمینه دوخت‌های سنتی ایران باشیم. به‌منظور رونق فعالیت هنرمندان و حرکت به سمت صادرات همچنان نیازمند رفع موانع تولید و ایجاد زیرساخت‌های مناسب در کشورمان هستیم. وقتی همچنان نمایشگاه یا رویداد تخصصی ثابت در زمینه سوزن‌دوزی‌های کشورمان نداریم و وقتی همچنان دچار فقر جدی در زمینه منابع مکتوب مرتبط با دوخت‌های سنتی کشورمان هستیم، نمی‌توان توقع جهانی‌شدن داشت و چه‌بسا هنرمندان بسیاری که به دلیل نبود امکان تحقیق در زمینه تاریخچه سوزن‌دوزی‌ها، نتوانسته‌اند به‌درستی و آن‌گونه که بایدوشاید حق مطلب را ادا کنند.
ایجاد قاعده در قیمت‌گذاری‌ها
نعیمه جواهری از هنرمندان عرصه دوخت‌های سنتی بسیاری از مردم به دلیل ناآگاهی از رنج و مرارتی که هنرمند متحمل می‌شود تا یک اثر هنری را به سرانجام رساند، بدون توضیح منطقی زیر بار پرداخت هزینه نمی‌روند که اتفاقاً در قیاس با بسیاری از گونه‌های هنری، دوخت‌های سنتی و سوزن‌دوزی‌های ایرانی در زمره فعالیت‌های هنری پر زحمت قرار می‌گیرند و به‌عنوان یک اثر نفیس، روز به روز بر قیمتشان افزوده می‌شود؛ حال‌آنکه ای‌کاش بتوان به‌عنوان یک سرمایه روی آن‌ها حساب باز کرد که البته تحقق همین خواسته خود نیازمند فرهنگ‌سازی است. به‌طور مثال در برخی موارد، الگوی قیمت‌گذاری بر اساس تعداد دقایق و ساعاتی است که هنرمند برای به سرانجام رساندن اثر هنری‌اش صرف کرده که در حال حاضر بیشتر به همین شیوه قیمت‌گذاری می‌شود اما با توجه به اینکه سرعت و دقت، دو پارامتر بسیار مهم در روند به اتمام رساندن یک اثر هنری است پس نمی‌توان صرفاً مقوله زمان را به‌عنوان یک فاکتور برای قیمت‌گذاری دوخت‌های سنتی تعیین کرد و در این راستا، ایجاد یک قاعده استاندارد و منطقی در قیمت‌گذاری دوخت‌های سنتی امری ضروری به نظر می‌رسد.
بازار ثابت فروش
مرضیه یاری‌بخت از هنرمندان عرصه قلم‌کاری روی پارچه در استان اصفهان درباره شرایط حاکم بر این حوزه معتقد است اگر بخواهم حرف دلم را بزنم باید بگویم که دل ما فعالان این حوزه، بازار فروش ثابت می‌کند حال‌آنکه اغلب هنرمندان این عرصه به دلیل نداشتن بازار فروش ثابت و دائمی و تمرکز روی فروش از طریق صفحات اینستاگرام از مواهب بازارهای سودمند محروم هستند و از سوی دیگر همگی امکان شرکت در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی را ندارند که به عقیده من در راستای سامان دادن به این وضعیت، مسئولان می‌توانند برای هرکدام ازاین‌گونه‌های هنری به‌طور مشخص بازاری را ایجاد کنند که مخاطبان بدانند برای تهیه محصولات هرکدام از این حوزه‌ها به کدام بازار در کدام منطقه مراجعه کنند.
وسعت‌بخشی به مطالعات
سیده زهرا همتی سراوانی از فعالان گیلانی در عرصه دوخت‌های سنتی معتقد بوده سال های بسیاری است در زمینه لباس‌های محلی پژوهش انجام می‌دهم که البته با توجه به تنوع موجود در این پوشش‌ها و دوخت‌های سنتی بکار رفته در هرکدام که یکی را از دیگری متمایز می‌کند، به نتیجه رسیدم نیازمند وسعت مطالعات در زمینه دوخت‌های سنتی فلات ایران هستیم. سیاه دوزی ازجمله هنرهایی است که در چندین استان کشور به‌منظور تزئین روی البسه مورداستفاده قرار می‌گرفته و در پروسه تحقیق روی این نوع دوخت متوجه شدم که در لباس‌های محلی استان گیلان نیز به شکلی ویژه از این دوخت بهره گرفته شده است.
سود دوخت‌های سنتی ایرانی در جیب دلالان
شکوفه کنکاشیان هنرمند عرصه دوخت‌های سنتی و مدرس دانشگاه می‌گوید هرچند که تا پیش‌ازاین، برخی از رویدادها به لحاظ سطح کیفی دچار نقاط ضعفی بودند اما به‌هرروی فرصتی برای نمایش توانمندی هنرجویان و دانشجویان در گرایش‌های مرتبط با رشته طراحی پارچه و لباس به شمار می‌آمدند درنتیجه انتظار می‌رود که مسئولان دانشگاه‌ها و مدیران سازمان‌های بالادستی این حوزه به‌منظور جبران این کمبودها، برنامه‌ریزی برای برپایی نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های دانشجویی را در دستور کار خود قرار دهند. ما در سال‌های اخیر تلاش کردیم که استانداردهای جدیدی در زمینه سوزندوزی بلوچ تدوین کنیم چراکه بر اساس نیازسنجی‌های به انجام رسیده، ذائقه نسل جوان امروز کمتر با شیوه تمام سنتی همسو است و درنتیجه بر اساس این استانداردهای تازه، برخی نقوش را با نمونه‌های مشابه داخلی و خارجی ترکیب کردیم که نتیجه کار با استقبال درخوری مواجه شد. یکی از مهم‌ترین موانع توسعه فرهنگی و اقتصادی سوزن‌دوزان بلوچ، واردات پارچه‌های سوزندوزی از چین است که با قیمتی ارزان‌تر از نمونه‌های دست‌دوز داخلی در بازار توزیع می‌شود و علی‌رغم ماشینی بودن اما نظر بسیاری از مصرف‌کنندگان را به خود جلب کرده است.
آموزش‌وپرورش کجای این قصه ایستاده است؟
فاطمه سیدی از مربیان، مدرسان دانشگاه و فعالان عرصه دوخت‌های سنتی و لباس اقوام معتقد است به‌طور مثال در نقد به لباس‌های نامناسب اجتماع برای بانوان و آقایان باید به کم‌کاری فرهنگی در زمینه جلب نظر نسل امروز به لباس زیبا و پوشیده اقوام دقت کنیم که یکی از همین فرصت‌ها می‌تواند جشنواره فجر باشد که البته تاکنون آن‌گونه که بایدوشاید به امر دوخت‌های سنتی ورود نکرده و امید است در این دوره و دوره‌های بعدی شاهد توجه هر چه بیشتر به این بخش باشیم. یکی از مسائل مهم ملی ما این است که فرزندان ایران‌زمین در هر نقطه به دوخت‌های سنتی و لباس ویژه منطقه خود اشراف و احاطه ندارند و در این میان باید بر نقش و جایگاه آموزش‌وپرورش تأکید کرد چراکه وقتی به‌عنوان‌مثال کودک سیستانی، خامه‌دوزی را نمی‌شناسد و نوجوان منطقه ممقان، با ممقان دوزی آشنایی ندارد و مواردی دیگر ازاین‌دست، نمی‌توان توقع داشت که جهانیان با سوزن‌دوزی‌های تاریخی کشورمان آشنا باشند یا در زمان به‌کارگیری آن‌ها به شناسنامه دقیقشان وفادار بمانند.
دورخیز برای ایجاد شبکه‌های تولید و فروش دوخت سنتی
شهین ابراهیم‌زاده پزشکی از چهره‌های قدیمی عرصه دوخت‌های سنتی، پژوهشگر حوزه سوزندوزی ایرانی، عضو مؤسسه هنرمندان پیشکسوت و مدرس دانشگاه با اعلام خبر برپایی دوره‌های آموزشی رایگان دوخت‌های سنتی با چشم‌انداز کارآفرینی و توسعه دستیابی به بازارهای بین‌المللی می‌گوید هرقدر هم از تأثیر هنرهای سنتی در روند جریان سازی‌های فرهنگی بگوییم باز هم کم گفته‌ایم و در این راستا نباید به‌سادگی از کنار جایگاه و نقش رویکرد مدیران و مسئولان بخش‌های دولتی عبور کرد. ایجاد انگیزه میان اقشار مختلف بانوان و دختران علاقه‌مند در سطح وسیع، گسترش و ایجاد اشتغال خانگی برای بانوان و دختران جویای کار، توانمندسازی بانوان و دختران تحصیل‌کرده و یا از تحصیل بازمانده، ایجاد شبکه‌های تولید محصولات در زمینه سوزندوزی با به‌کارگیری افراد دوره‌دیده، اقدام برای اعطای تسهیلات به افرادی که دوره‌ها را با موفقیت طی کرده‌اند و مایل به ادامه همکاری به‌عنوان دوزنده یا تولیدکننده هستند و برپایی نمایشگاه انفرادی و گروهی از دیگر اهداف ما در اجرای این طرح آموزشی به شمار می‌رود.
ارائه شناسنامه آثار در جشنواره‌ها
شیوا تبرایی نظری از هنرمندان عرصه دوخت‌های سنتی و مدرس معتقد است در بسیاری از نمایشگاه‌های تخصصی، ارائه نشدن شناسنامه آثار، نکته مهمی بود که بار تخصصی و علمی نمایشگاه را کاهش داد؛ شناسنامه‌ای حاوی توضیح درباره نحوه ارائه تکنیک‌های اجرا شده، نوع و متریال بهکار رفته و منبع ایده و الهام که کاستی این مهم، در بخش نمایش پاپوش‌های اقوام بیشتر، جلوه‌گری کرد.
تلاش‌های بی‌نتیجه برای ثبت شهرهای ملی صنایع‌دستی
آمنه صدیقی هنرمند عرصه دوخت‌های سنتی و مدرس در استان گیلان بر این باور است اعطای نشان‌های ملی خلاقیت به هنرمندان باید با پشتوانه‌های حمایتی همراه باشند حال‌آنکه من از نزدیک مطلع هستم که بسیاری از هنرمندان پس از شیوع ویروس کرونا، شغل خود را در این زمینه از دست دادند و همچنان درگیر پس‌لرزه‌های این بیماری همه‌گیر هستند. البته که افزایش دامنه فعالیت هنرمندان سراسر کشور در زمینه دوخت‌های سنتی و سوزن‌دوزی‌های ناب هر منطقه به عزمی ملی و مدیریتی نیاز دارد و اگر زمینه شناخت مردم جامعه از این هنرها و قدر و منزلت آن‌ها فراهم نشود، دیر یا زود باید شاهد کمرنگ شدن این دست فعالیت‌ها در سراسر کشور باشیم و این یک زنگ خطر برای بخش اعظمی از میراث فرهنگی و هنری ایران است.
مشکل نبود اصالت در مواد اولیه
نرجس‌خاتون فیروزی از چهره‌های پیشکسوت عرصه دوخت‌های سنتی معتقد است ما امروز به‌طورجدی نیازمند سرمایه‌گذاری در زمینه تولید مواد اولیه همچون پشم و ابریشم به‌منظور تداوم روند حرکتی هنرمندان به‌صورت حرفه‌ای در زمینه سوزن‌دوزی‌های ایرانی هستیم که در این مورد خاص باید بر لزوم ورود نگاه دلسوزانه مسئولان امر تأکید کنم چراکه یکی از مؤلفه‌های اصالت در اثر، به‌کارگیری مواد اولیه اصل در روند تولید آن محصول هنری است.
سوزندوزی و گردشگری
مینو محمدی از هنرمندان عرصه دوخت‌های سنتی می‌گوید کشورمان ایران دارای جاذبه‌های بسیار متنوعی در زمینه جذب گردشگر است که در کنار سایر موارد، بر این مهم تأکید دارم که هنر سوزندوزی در ایران نه‌تنها طی سالیان متمادی نظر گردشگران را به خود جلب کرده است بلکه بانوان سوزن دوز در تمام مناطق کشور و سایر استان‌ها، از اقطاب گردشگری در ایران به شمار می‌آیند. به لطف پدیده‌هایی همچون دوخت‌های سنتی، نوعی بومی‌سازی ارزشمند در این زمینه شکل گرفته که در ادامه روز به روز شاهد رشد تمامی دوخت‌های سنتی ایرانی به‌موازات یکدیگر هستیم. البته توجه به امر آموزش‌وپرورش اساتید کاربلد در این زمینه می‌تواند یکی از رموز ماندگاری و بقای موفقیت به شمار رود.
تقدم مفهوم‌شناسی بر سبک‌شناسی
شیرین هراتی از هنرمندان حوزه صنایع‌دستی معتقد است هرچند که احیای نقوش سنتی ایرانی برایم از اهمیت بسیار زیادی برخوردار بود اما به دلیل محدودیت تولید، تلاش می‌کنم که در هر اثر، کنار رویکردهای هنری به موضوعات فرهنگی نیز توجه کرده و مفهومی ارزشمندی را به مخاطبانم منتقل سازم.
سوزندوزی ایرانی در ویترین نمایشگاه‌های خارجی
زهرا میری بانوی کارآفرین ساکن استان سیستان و بلوچستان و هنرمند عرصه سوزندوزی می‌گوید هرقدر هم که خواهان رشد و توسعه فرهنگ و هنر سرزمینمان از دریچه صنایع‌دستی و دوخت‌های سنتی باشیم اما مادامی‌که نظر مردمان دیگر کشورها و فرهنگ‌ها را به این جریان جلب نکنیم، کاری ابتر انجام داده‌ایم که هر آن ممکن است توسط دیگری مصادره شده یا محصول تلاش ما به نفع دیگران جریان ساز و پول‌ساز باشد.
و اما یک زنگ خطر جدی!
مینا نصیری از هنرمندان پیشکسوت عرصه دوخت‌های سنتی معتقد است در شرایطی که بسیاری از هنرمندان باتجربه حاضر هستند به شکل رایگان و در نقاط مختلف کشور به پرورش هنرجو بپردازند، در سال‌های اخیر شاهد ارائه خدمات آموزشی برخی افراد در فضاهای مجازی به‌ویژه اینستاگرام هستیم که نه‌تنها هزینه‌های بالایی برای آموزش هنرجو دریافت می‌کنند بلکه آموزش‌هایی غلط در زمینه دوخت‌های سنتی ارائه می‌دهند که خود یک آفت جدی در این زمینه است.