سالروز وفات حضرت‌ام‌البنین (سلام‌الله‌علیها) در تقویم کشور ما به نام روز بزرگداشت مادران شهدا نام‌گذاری شده است. شایان ذکر است بخش بسیار مهم ادبیات کشور ما ادبیات ایثار، جهاد و شهادت است و کتابهایی که از زاویه مادران شهدا روایت شده، بخش بسیار ارزشمند این قسم از ادبیات مکتوب ما ایرانیان است. یکی از نشرهایی که در ثبت زندگی شهدا از زاویه خانواده آنها همت بسیار گمارده، نشر روایت فتح است؛ به بهانه سالروز بزرگداشت مادران شهدا با خانم فرزانه مردی نویسنده و از مسئولین انتشارات روایت فتح، هم کلام شدیم و درباره کتابهایی که در این نشر پیرامون مادران شهدا و روایت آنها از فرزندشان تولید شده گفتگوی کوتاهی صورت دادیم.
خانم مردی در ابتدا به سیر تولید آثار با موضوع خانواده شهدا، خاصه مادران آنها اشاره و عنوان کرد: بنده از سال 1376 تحقیق و پژوهش درباره سیره شهدا و همکاری با مجموعه روایت فتح را شروع کردم و در همین راستا، در ابتدای راه و تحت عنوان مجموعه «نیمه پنهان ماه» شهدا را از زاویه همسرانشان روایت کردیم. اما واقعیت این است که شهدا مانند تکه‌های یک پازل هستند و همه فضای زندگی شهید از جمله همه اطرافیان او مثل دوستان و همرزمانش در جبهه، خانواده، محلِ زندگی و نقاطی که شهید در آن فضاها زیست کرده و رشد و نمو داشته، قابل بررسی و پژوهش است و می‌تواند در مسیر تولید آثار درباره این قهرمانان تاثیر بسزایی داشته باشد؛ همسر در برهه‌ای وارد زندگی شهید شده و بخش دیگری از این پازل شخصیتی محسوب می‌شود. ما بعد از این که درباره همسران شهدا و روایت آنها از شهید کار کردیم، به این نکته رسیدیم که شهید در یک محل و یک خانواده زیست کرده و از آن متاثر شده است و همین مسئله باعث شد که درباره مادران شهدا نیز اثر تولید کنیم و تا کنون 17 جلد کتاب از زبان مادران شهدا تولید کرده‌ایم. افسوس ما این است که بسیاری از مادران شهدا پا به سن گذاشته‌اند و بعضا خاطرات یادشان نمی‌آید و ای کاش بتوانیم زودتر سراغ این مادران برویم. در مسیر تحقیقات به این نکته دریافتیم که بسیاری از این مادران همپای فرزندان خود بوده‌اند. اخیرا گفتگویی با مادر شهید فراهانی داشتیم و در اثنای گفتگو متوجه شدیم که گاهی مادر، فرزندان و پدر خانواده طی دوره‌های مختلف در جبهه حضور داشتند و این خانواده از سال 1342 درگیر مسائل انقلاب اسلامی بوده‌اند. فکر می‌کنم در ثبت خاطرات پدران و مادران شهدا مقداری دیر اقدام شده است. به طور کلی مادران شهدا خاطرات بیشتری برای بیان کردن دارند زیرا پدران درگیر کار و مشغله‌های بیرون از خانه بوده‌اند.
فرزانه مردی درباره تنوع آثاری که از زاویه مادران شهدا، توسط روایت فتح چاپ شده‌اند به هنرآنلاین گفت: در بین کتابهایی که روایت فتح از زبان مادران شهدا تولید کرده است، مجموعه متنوعی یافت می‌شود که به عنوان نمونه می‌توان به چاپ اثراتی درباره یک مادر شهید زرتشتی، مادرانی با دو و سه فرزند شهید، مادری که خود نماینده مجلس بوده است و مادر شهید مدافع حرم اشاره کرد؛ هر کدام از این مادرها قصه جداگانه‌ای دارند. اما وجه مشترکی که در این کتاب وجود دارد، نان حلال و زندگی پاکی است که این شهدا را به این مرتبه بلند رسانیده است.
در بخشی از گفتگو از خانم مردی خواستیم که برخی از خاطرات خود که در مسیر تولید کتابها با موضوع مادران شهدا داشتند را بیان کنند که ایشان به چند خاطره در این باب اشاره نمودند: ما یک کتابی کار کردیم درباره شهید داود سالاری؛ بعد از پایان کار قبل از چاپ تصمیم گرفتیم که به خانه شهید برویم و مطالب کتاب را به مادر شهید نشان دهیم، اما وقتی رسیدیم متوجه شدیم که مادر شهید از دنیا رفته است و این موجب ناراحتی بسیار ما شد. این جا لازم است به خاطره‌ای درباره مادر این شهید اشاره کنم که از زبان دخترشان شنیدیم. بعد از مفقود الاثر شدن داود سالاری، هر روز صبح مادر این شهید سوار اتوبوسی می‌شد که از جوانمرد قصاب به راه‌آهن می‌رفت و با همان اتوبوس هم باز می‌گشت. وقتی راننده از مادر شهید سالاری درباره این کارش سوال کرد؛ مادر شهید جوابی تکان دهنده داد و به راننده گفته بود: تو شبیه پسرم هستی و فرزند من مفقود‌الاثر است. این کلام خانم سالاری باعث شده بود آن راننده دیگر در آن خط فعالیت نکند. در مورد دیگر در مراحل تولید کتاب «فهیمه» که درباره خانم فهیمه محبی مادر و همسر شهیدان محبی است، پیش آمد. این مادر شهید خود یک نشر را شکل داده بود و فعالیت فرهنگی انجام می‌داد. شنیدیم که ایشان کسالت دارند و جهت عیادتشان به بیمارستان رفتیم. ایشان در بیمارستان به ما گفتند که از دنیا می‌روند و بعد از فوت ایشان این کتاب چاپ می‌شود و متاسفانه این اتفاق افتاد و وقتی کتاب چاپ شد ایشان فوت کرده بودند. ما الان در حال تولید اثری درباره شهیدی در شمال کشور هستیم و این برایمان جالب است که خود این شهید به وسیله‌هایی، دوستان دیگر خود را به ما معرفی می‌کند و ما به این واسطه به پدران و مادران شهدا سر می‌زنیم و این باعث خوشحالی آنان می‌شود.
جانشین انتشارات روایت فتح در پایان به آثار دیگری که درباره مادران شهدا و روایت آنها از به تازگی چاپ شده یا در مسیر انتشار است، اشاره نمود: ما بعد ازنمایشگاه کتاب، کتاب «تو حمید منی» را چاپ کردیم که درباره شهید حمید زرگوشی از دانشجویان ایلامی است که در دفاع‌مقدس شهید شده. کتابهایی هم درباره مادران شهیدان قدوسی و علم‌الهدی تالیف شده است و مراحل آخر کارشناسی اثر را می‌گذرانند. در انتها باید این نکته را بگویم که مسیر نوشتن درباره مادران شهدا بسته نشده اما نیاز است با نیت‌های پاک به سراغ این سوژه‌های ناب برویم. نویسنده کتاب دفاع‌مقدس و مستند‌نگاری نمی‌تواند گوشه خانه‌اش بنشیند و صرفا از تخیلش استفاده، و اثر تولید کند. باید به دنبال موضوع برود و سوژه مد نظرش را با شنیدن و صحبت کردن انتخاب کند و سپس بنویسد. نویسندگان این دست از آثار باید گرما و سرما را بچشند تا بتوانند حق مطلب را ادا کنند. نهایت تلاش پژوهشگر و نویسنده باید این باشد که با مصاحبه‌ها و زیستی که در فضایی که شهدا در آنها بوده‌اند سوژه‌هایش را انتخاب کنند. البته باید در این مسیر اخلاص داشت تا شهدا خودشان را به ما نشان دهند و مسیر را هموارتر کنند.
گفتگو: محمدحسین خدایی