گروه سینما هنرآنلاین: کمتر دیده می‌شوند اما سهم بسیاری از حس و هیجانی که به مخاطب منتقل می‌شود، دارند. حرفه تدوین، به قدری بر صنعت سینما تاثیرگذار است که عنوان کارگردانی دوم بر آن نهاده‌اند؛ اما همیشه در تیتراژها نام تدوینگران در میانه سطور و مابین دیگر اسامی گم شده است. جشنواره فیلم فجر اما سکوی خوبی برای شناخت فعالان این حرفه است. در این گزارش مروری بر حال و روز این روزهای تدوینگرانی که در ده دوره گذشته جشنواره فیلم فجر سیمرغ بلورین بهترین تدوین گرفته‌اند، داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
یک نام پرتکرار در تدوین دهه 90
وقتی به اسامی برندگان سیمرغ بهترین تدوین در ده سال گذشته می‌نگریم، در چهار دوره یک نام تکراری می‌بینیم. بهرام دهقانی تدوینگر پرکار و باسابقه‌ای است که در ادوار سی‌ویکم، سی‌وچهارم، سی‌وششم و سی‌وهفتم جشنواره فیلم فجر موفق به کسب جایزه بهترین تدوین شده است. فیلم‌های «آسمان زرد کم‌عمق» و «استرداد» در نخستین دوره، «ابد و یک روز» در دومین دوره، «عرق سرد» در سومین دوره و «متری شیش و نیم» در آخرین دوره، فیلم‌هایی بوده‌اند که تدوینشان مورد توجه داوران فجر قرار گرفته است. دهقانی البته در فیلم «عرق سرد»، تدوین مشترکی با محمد نجاریان داشت و در یک همکاری مشترک به این جایزه دست یافت. آخرین دوره جشنواره فجر که بهرام دهقانی در آن سیمرغ گرفته، سال 97 با فیلم «متری شیش و نیم» بوده است. وی پس از سال 97 هم همچنان در عرصه تدوین حاضر بوده و هر سال دست‌کم یک فیلم تدوین کرده است. آخرین تجربه تدوین بهرام دهقانی به «برادران لیلا»ی سعید روستایی برمی‌گردد که گرچه هیچگاه اکران نشد اما در بازار قاچاق اقبال نسبتا خوبی از سوی مخاطب شاهد بود.
از شهرزاد تا سلمان فارسی
مهدی حسینی‌وند در سی‌ودومین جشنواره فیلم فجر موفق به دریافت سیمرغ بلورین بهترین شد. این تدوینگر شناخته‌شده که پیش از آن هم سابقه تدوین آثاری همچون «مختارنامه» را در کارنامه داشت، بعد از «چ» نیز تدوین آثار شاخصی را به عهده گرفت و در این عرصه به سینما محدود نبود. تدوین سه فصل سریال ماندگار «شهرزاد» در کارنامه مهدی حسینی‌وند خودنمایی می‌کند. همچنین کمدی پرفروش «تگزاس2» به دست همین چهره تدوین شده است. وی در ده سال اخیر به جز این فیلم‌ها 8 فیلم سینمایی دیگر نیز تدوین کرده است که آخرین مورد آنها «عطرآلود»ی است که هادی مقدم‌دوست سال گذشته به فجر فرستاد. مهدی حسینی‌وند این روزها البته در یک پروژه الف‌ویژه تلویزیونی مشغول به کار است و به زودی سریال «سلمان فارسی» داوود میرباقری را با تدوین او خواهیم دید.
سیمرغ در پله چهارم
نیما جعفری‌جوزانی زمانیکه تنها سیمرغ بلورین خود را دریافت کرد، تدوینگر کم‌تجربه‌ای بود. وی با «عصر یخبندان» که چهارمین تجربه بلند سینمایی‌اش بود، در سی‌وسومین جشنواره فیلم فجر این جایزه را کسب کرد. جعفری‌جوزانی پس از آن فیلم، هم در سینما فیلم‌های مهمی تدوین کرد و هم در نمایش خانگی سریال‌های جذابی از او دیدیم. فیلم‌های سینمایی «بارکد»، «لونه زنبور»، «چهارراه استانبول»، «مطرب»، «مردن در آب مطهر» و «هفت‌ونیم» و همچنین سریال‌های نمایش خانگی «ساخت ایران2» و «هم‌گناه»، آثاری هستند که امروز از نیما جعفری‌جوزانی یک تدوینگر باتجربه ساخته‌اند.
تدوینگر «تابستان داغ» در یک زمستان سرد برگزیده شد
چند نسل علاقمند به سینمای ایران، با نخستین تجربه تدوین سهراب خسروی خاطره‌های بسیار دارند. خسروی که نخستین تدوین بلند سینمایی‌اش به «به رنگ ارغوان» حاتمی‌‌کیا برمی‌گردد، اگرچه در دوره‌های مختلفی از جشنواره فیلم فجر حاضر بود، اما 12 سال از آغاز حرفه‌ای فعالیتش گذشت تا بتواند سیمرغ بلورین بهترین تدوین این جشنواره را کسب کند. وی در 21 بهمن‌ماه 1395، در میانه زمستان، با فیلم «تابستان داغ» صاحب این جایزه شد. اگرچه این تدوینگر از سال 95 تا به امروز دیگر موفق به دریافت سیمرغی از جشنواره فجر نشده است، اما در همین سالها آثار قابل اعتنایی را تدوین کرده و به جشنواره فرستاده است. فیلم‌هایی مثل «مهمانخانه ماه نو» و «آبادان یازده شصت» از جمله فیلم‌هایی هستند که با تدوین این تدوینگر به جشنواره فیلم فجر رسیده‌اند. آخرین اثر این تدوینگر تاکنون نیز فیلم «گلهای باوارده» بوده که سال گذشته در جشنواره فجر حاضر شده است.
یک تجربه مشترک، یک سیمرغ!
ساده نیست که یک هنرمند، در اولین موقعیت و تنها با یک تجربه، صاحب سیمرغ شود اما این اتفاق در جشنواره فیلم فجر سال 96 با فیلم «عرق سرد» برای محمد نجاریان رقم خورد. چنین اتفاقی البته در دهه اخیر برای دیگر افرادی هم رخ داده است و در پاراگراف بعدی به یک تدوینگر دیگر با شرایط مشابه اشاره خواهیم داشت. نجاریان در تدوین فیلم «عرق سرد» با بهرام دهقانی که پیش‌تر از او نام بردیم، مشارکت و همکاری داشت. «عرق سرد» تا به امروز اولین و آخرین تجربه بلند سینمایی محمد نجاریان بوده است و پس از این فیلم تا بدین لحظه، دیگر سینمای ایران هیچ اثری از این تدوینگر به خود ندیده است.
یک تجربه غیرمشترک، یک سیمرغ!
اسماعیل علیزاده سابقه همکاری دیرینه‌ای با محمد کارت داشته و تدوین تعداد زیادی از مستندهای وی را بر عهده داشته است. اولین تجربه بلند سینمایی کارت نیز با تدوین همین تدوینگر روی پرده سی‌وهشتمین جشنواره فیلم فجر رفت و سیمرغ بلورین بهترین تدوین را نیز دریافت کرد. علیزاده اگرچه در حوزه تدوین سینمای کوتاه و سینمای مستند ید طولایی دارد اما در عرصه سینمای بلند، تاکنون به جز «شنای پروانه» تجربه‌ای نداشته است. وی در نمایش خانگی نیز تنها سریال محمد کارت تحت عنوان «یاغی» را تدوین کرده است.
یک تدوینگر پرکار
عماد خدابخش در فجر سی‌ونهم سیمرغ بلورین بهترین تدوین جشنواره را از آن خود کرد. وی با «بی‌همه‌چیز» به این عنوان دست یافت. این سیمرغ تنها سیمرغی است که خدابخش در کارنامه حرفه‌ای خود دارد. این تدوینگر پس از تصاحب این سیمرغ هم از پای ننشست و در دو دوره بعدی جشنواره فیلم فجر، چهار فیلم تدوین کرد و به این رویداد سینمایی فرستاد. «شادروان» در جشنواره چهلم و «کت چرمی»، «شماره ده» و «بعد از رفتن» در جشنواره چهل‌ویکم فیلم فجر با تدوین این تدوینگر حاضر بودند که از بین آنها تنها «کت چرمی» توانست در بخش بهترین تدوین نامزد شود که آن هم سرانجامی نداشت.
باز هم یک تجربه، باز هم یک پیروزی
در چهلمین جشنواره فیلم فجر، این حمید نجفی‌راد بود که توانست با فیلم «علفزار» به سیمرغ بلورین بهترین تدوین دست یابد. نجفی‌راد نیز از جمله تدوینگرانی بود که با نخستین تجربه تدوینگری بلند سینمایی به سیمرغ رسید و پس از آن نیز تا بدین لحظه فیلمی با تدوین وی در سینمای ایران عرضه نشده است. البته نباید فراموش کرد که هنوز مدت زیادی از این تجربه اول نمی‌گذرد و می‌توان در آینده‌ای نزدیک به تماشای فیلم دیگری با کارگردانی دوم حمید نجفی‌راد امیدوار بود.
از گریه علیرضا تا خنده میثم
آخرین دوره برگزار شده از جشنواره فیلم فجر، یعنی چهل‌ویکمین دوره، میزبان دو فیلم با تدوین میثم مولایی بود. «غریب» و «چرا گریه نمی‌کنی؟» دو فیلمی بودند که مولایی تدوین کرده بود و در جشنواره حاضر بودند. «غریب» اگرچه برای مولایی دستاورد فردی‌ای نداشت اما «چرا گریه نمی‌کنی؟» موفق شد سیمرغ بلورین بهترین تدوین را برای این تدوینگر به ارمغان بیاورد. اکران فیلم «غریب» ساخته محمدحسین لطیفی چندی پیش به پایان رسید اما «چرا گریه نمی‌کنی؟» ساخته علیرضا معتمدی این روزها روی پرده سینماهاست و مخاطبان می‌توانند در سالن‌های سینما به تماشای حاصل زحمات میثم مولایی و همکارانش در این فیلم بنشینند. بعید نیست میثم مولایی که از تدوینگران فعال سینمای ایران است، در جشنواره فیلم فجر امسال نیز حضور یابد و داعیه‌ای برای سیمرغ بلورین این بخش داشته باشد.
