گروه سینمای هنرآنلاین: سنگرها از بین نمی‌روند؛ فقط از شکلی خاص به شکلی دیگر تغییر چهره می‌دهند. مثل امروز که کلاکت‌هایمان حکم کلاه جنگی دارند و دوربین‌هایمان حکم اسلحه. نهادهای سینمایی دولتی نیز به اهمیت روایت دفاع مقدس واقف هستند و آثار خوبی در این سالها راوی جنگ تحمیلی برای نسل جدید بوده‌اند؛ اما اقبال عمومی چقدر توانسته خود را با این روایت‌ها همراه کند و جان کلام این فیلم‌ها چقدر بر جان و دل مخاطبان نشسته است؟
سینمای دفاع مقدس را معمولا با فیلم «آژانس شیشه‌ای» می‌شناسند. اثری ماندگار و تکرار نشدنی از ابراهیم حاتمی‌کیا که آرمان همیشه از لوازم فیلمسازی‌اش بوده و هست. حاتمی‌کیا آثار کمی در این حوزه نساخته و او به جز «آژانس شیشه‌ای» که قله سینمای دفاع مقدس است، «بوی پیراهن یوسف» و انتظار دایی غفور، «از کرخه تا راین» و پس‌لرزه‌های جنگی تحمیلی و ناجوانمردانه بر جسم و جان سعید، «برج مینو» و خاطرات تلخ موسی و... را در کارنامه دارد؛ اما حاتمی‌کیا، اگرچه همچنان نگاه آرمانی خودش را حفظ کرده اما در یکی دو ساخته اخیر خود، موضوعاتی دیگر را -که از قضا مهم و قابل اعتنا هستند- دستمایه کار خود قرار داده است. حالا در غیاب ابراهیم سینمای دفاع مقدس، در ژانر دفاع مقدس سینمای ایران چه می‌گذرد؟
سینمای دفاع مقدس پس از ابراهیم
شهدا باید به مردم شناسانده شوند؛ قطعا همینطور است و این جمله فقط یک شعار نیست و سینمای دفاع‌مقدس در این سالها به درستی به همین سمت و سو رفته است. نه تنها شهدا، بلکه اقدامات آنها سوژه‌های درخور توجه و جذابی برای فیلمسازی در این ژانر است و ریل جدید سینمای دفاع مقدس، بر خلاف دهه‌های قبلی، در سالیان اخیر تلاش کرده تا شخصیت‌های حاضر در فیلم‌هایش را بر شخصیت‌هایی حقیقی و اسامی واقعی و مستند بنا کند. محمدحسین مهدویان با سبک خاص مستندگونه‌اش، با فیلم «ایستاده در غبار»، زندگی شهید احمد متوسلیان را به تصویر کشید و فصلی جدید را در سینمای دفاع مقدس رقم زد. پس از درخشش «ایستاده در غبار» در جشنواره فجر سی‌وچهارم، موج جدیدی در این ژانر رقم خورد؛ بویژه در سینمای دولتی!
موجی که پس از «ایستاده در غبار» ایجاد شد، بیش از هر چیز سینمای دولتی را درگیر خود کرد. سینمایی که خود را با انبوهی از محتوای در حال خاک خوردن مواجه دید. محتواهایی که پرداختن به هر یک از آنها اولویت همان نهادهای فرهنگی دولتی بود و رساندن آنها به پرده سینما، عزم سینماگران را می‌طلبید. اینجا بود که سینمای دولتی دست به کار شد.
سازمان هنری رسانه‌ای اوج «منصور» را تولید کرد و به رشادت‌های شهید منصور ستاری پرداخت و با «غریب» نیز مسیح کردستان را به مخاطب شناساند؛ سیمافیلم و بنیاد مستضعفان «موقعیت مهدی» را بطور مشترک ساختند و برهه‌ای از زندگانی شهیدان باکری را به نمایش گذاشتند؛ بنیاد فرهنگی روایت فتح و باغ‌موزه دفاع مقدس «اتاقک گلی» را ساختند؛ بنیاد سینمایی فارابی «های‌پاور»، «گلهای باوارده»، «سینما متروپل»، «شماره ده» و... را به تولید رساند و بازار فیلم‌های دفاع مقدس را داغ داغ کرد؛ بازاری که هنوز هم داغ است و هر روز، خبری تازه از ساخت فیلمی جدید با محوریت شخصیت یک شهید می‌شنویم. البته در بین این خبرها، اخبار کهنه‌ای هم به چشم می‌خورند که سالهاست خبر از ساخت فیلمی با محوریت شهدا می‌دهند و هنوز که هنوز است، تولید آن فیلم در حد یک خبر باقی مانده است!
وعده‌هایی که کنتور نمی‌اندازد!
حدود سه ماه پیش بود که رئیس بنیاد شهید از ساخت 5 فیلم سینمایی با محوریت ایثار و شهادت خبر داد و تا این لحظه هیچ اطلاعات دیگری از نام و نشان خود فیلم‌ها و سازندگانشان منتشر نشده است. گذشته از این، از بین فیلم‌هایی که در سالهای گذشته از تصمیم به ساخت آنها خبر داده شده، تعدادی سالهاست در مرحله تولید گیر کرده‌اند! «دلاوران زاگرس» نام فیلمی به کارگردانی فرهاد پاک‌نیاست که مهر 94 مجوز ساخت گرفته و هنوز که هنوز است جلوی دوربین نرفته است! آخرین اطلاعاتی که از مراحل پیشرفت تولید این فیلم در دسترس است، این است که تا شهریور 96 هم هنوز در تامین منابع مالی دچار مشکل بوده است و نتوانسته ضبط خود را آغاز کند. به غیر از این مورد، فیلم‌های دیگری نیز هستند که دو سه سال است رسانه‌ها خبر از ساخت آنها می‌دهند و هر ساله این چرخه ادامه دارد! «دومین روز پاییز» با محوریت شخصیت شهید علی‌اکبر شیرودی، «مومن» با محوریت شخصیت سردار شهید حسین همدانی، «اسفند» با محوریت زندگی شهید علی هاشمی، «جزایر مجنون» با محوریت شخصیت شهید مهدی زین الدینو همچنین فیلم دیگری درباره شهید همت که سازمان اوج وعده ساختش را داده، از جمله فیلم‌هایی هستند که چندین سال است در این چرخه گیر افتاده‌اند.
اکران این فیلم‌ها اگرچه به هفته دفاع مقدس که هم‌اکنون در آن به سر می‌بریم نرسید، اما امید است سینمای دولتی، قبل از اعلام رسمی ساخت آثار سینمایی، به منابع و ظرفیت‌های خویش بنگرد و در مسیر گسترش آثار سینمایی دفاع مقدس، به جای وعده دادن عمل کند.
احمدرضا انصاری