گروه سینما هنرآنلاین: لو رفتن فیلم‌های اکران‌نشده، توقیفی یا در حال اکران اتفاق تازه‌ای نیست و سال‌هاست کابوس لورفتن نسخه غیرقانونی فیلم با تهیه‌کنندگان سینمای ایران همراه است. در یک هفته اخیر اما طی یک اتفاق کم‌سابقه، سه فیلمِ «تفریق»، «بی‌رویا» و «ارادتمند، نازنین، بهاره، تینا» -که دو مورد از آنها توقیف شده بودند- هر کدام به فاصله یک روز پس از دیگری قاچاق شدند. اتفاقی که فاصله زمانی کوتاه آن، فرضیه تعمدی بودن این قاچاق‌ها را نسبت به سهل‌انگاری در نگهداری فیلم پررنگ‌تر می‌کند. این اتفاق تنها مختص کشور ما هم نیست و در دیگر کشورها هم انتشار نسخه غیرقانونی فیلم رخ می‌دهد و متاسفانه صنعت سینما در کل دنیا به این آفت مبتلا شده است؛ اما اگر به این آفت اجازه ریشه دواندن دهیم، طولی نمی‌کشد که قبح تماشای غیرقانونی فیلم را برای مخاطب می‌شکند و انگیزه تولید برای سرمایه‌گذاران و تهیه‌کنندگان سینمای کشورمان باقی نمی‌ماند.
مشابه این اتفاق تا چند دهه پیش، برای عرصه موسیقی هم رخ داد. در همان دورانی که کپی‌رایت در موسیقی اجر و قربی داشت و آلبوم‌های موسیقی به جای دانلود، خریداری می‌شدند، تهیه‌کنندگان نگاه ویژه‌ای به نشر آلبوم‌های موسیقی و کسب درآمد از آن داشتند اما با ورود قاچاقچی‌های موسیقی به کارزار و لورفتن آلبوم‌های موسیقی یکی پس از دیگری -که البته گسترش فضای مجازی و دسترسی سریع و راحت به محتواهای چندرسانه‌ای سهم عمده‌ای در آن داشت- دیگر انگیزه‌‌‌ی فروش آلبوم برای تهیه‌کنندگان موسیقی باقی نماند و بیشتر به سرمایه‌گذاری روی کنسرت‌ها روی آوردند. با نگاه به وضعیت انتشار فیلم‌های سینمایی در ایران، عده‌ای آینده‌ای مشابه آلبوم‌های موسیقی را برای صنعت سینما متصور می‌شوند.
همانطور که گفتیم قاچاق فیلم اتفاق تازه‌ای نیست. با نگاهی آماری به فیلم‌های لورفته از سال 1385 تاکنون در می‌یابیم در طول این مدت حدودا 39 فیلم به صورت قاچاق و غیرقانونی به دست مخاطبان رسیده‌اند؛ این یعنی به طور میانگین سالی 2.2 فیلم قاچاق می‌شود! موج لورفتن‌ها در این 17 سال، با «سنتوری» ساخته داریوش مهرجویی آغاز شد. در آن زمان که فضای مجازی به گستردگی امروز نبود، قاچاق فیلم‌ها معمولا یا از طریق لوح فشرده فیلم صورت می‌گرفت و یا بوسیله فیلمبرداری از پرده سینما انجام می‌شد. نسخه کیفیت پرده، نام همان نسخه لورفته فیلمبرداری‌شده از سالن سینما بود که آن زمان‌ها تماشایش بین مردم قبیح و تابو بود؛ این در حالی است که این قبح امروز تا حد زیادی شکسته شده است!
با گذر زمان و گسترش فضای مجازی، دیگر نسخه کیفیت پرده فیلم‌ها نبود که لو می‌رفت؛ بلکه مخاطبان می‌توانستند با بهترین کیفیت ممکن نسخه غیرقانونی فیلم‌ها را تماشا کنند. اینجا بود که قاچاق فیلم در سینمای ایران وارد عصر جدیدی بود و دیگر انگشت اتهام به سوی مخاطبی که دزدکی از پرده سینما فیلمبرداری می‌کرد، دراز نبود. بلکه همه به دنبال مقصر می‌گشتند و ذره‌بینشان را روی افراد و نهادهایی می‌انداختند که نسخه‌ای از فیلم در اختیارشان بوده است.
اینجا بود که بحران قاچاق فیلم شکل جدیدی به خود گرفت و منجر به مجادلاتی میان سازمانی شد و کار حتی به دادگاه و دعواهای حقوقی کشید. همزمان با این دعواهای حقوقی، رویه لورفتن فیلم‌ها بود که همچنان جریان داشت. تعداد فیلم‌ها هم کم نبود. از سال 1385 تاکنون حدود 39 فیلم به محاق قاچاق رفته‌اند که عبارتند از:
«سرخپوست» به کارگردانی نیما جاویدی
«شبی که ماه کامل شد» به کارگردانی نرگس آبیار
«50 کیلو آلبالو» به کارگردانی مانی حقیقی
«مارمولک» به کارگردانی کمال تبریزی
«سگ‌بند» به کارگردانی مهران احمدی
«دینامیت» به کارگردانی مسعود اطیابی
«علفزار» به کارگردانی کاظم دانشی
«زیرنظر» به کارگردانی مجید صالحی
«مهمانخانه ماه نو» به کارگردانی تاکفومی تسوتسویی
«طلا» به کارگردانی پرویز شهبازی
«حکایت دریا» به کارگردانی بهمن فرمان آرا
«خروج» به کارگردانی ابراهیم حاتمی کیا
«تیغ و ترمه» به کارگردانی مرحوم کیومرث پوراحمد
«شنای پروانه» به کارگردانی محمد کارت
«برادران لیلا» به کارگردانی سعید روستایی
«خط فرضی» به کارگردانی فرنوش صمدی
«جنگ جهانی سوم» به کارگردانی هومن سیدی
«تفریق» به کارگردانی مانی حقیقی
«بی‌رویا» به کارگردانی آرین وزیردفتری
«دیدن این فیلم جرم است» به کارگردانی رضا زهتابچیان
«ارادتمند، نازنین، بهاره، تینا» به کارگردانی عبدالرضا کاهانی
«رحمان 1400» به کارگردانی منوچهرهادی
«خانه پدری» به کارگردانی کیانوش عیاری
«متری شیش و نیم» به کارگردانی سعید روستایی
«رستاخیز» به کارگردانی احمدرضا درویش
«خرس» به کارگردانی خسرو معصومی
«بهت» به کارگردانی عباس رافعی
«سنتوری» به کارگردانی داریوش مهرجویی
«گشت 2» به کارگردانی سعید سهیلی
«نقاب» به کارگردانی کاظم راست‌گفتار
«مکس» به کارگردانی سامان مقدم
«زندگی خصوصی» به کارگردانی محمدحسین فرحبخش
«عصبانی نیستم» به کارگردانی رضا درمیشیان
«فروشنده» به کارگردانی اصغر فرهادی
«ابد و یک روز» به کارگردانی سعید روستایی
«نهنگ عنبر 2» به کارگردانی سامان مقدم
«یدو» به کارگردانی مهدی جعفری
«مهران» به کارگردانی رقیه توکلی
«تک‌تیرانداز» به کارگردانی علی غفاری
«شکرستان» به کارگردانی مسعود صفوی
همزمان با لو رفتن این فیلم‌ها، دعواهای حقوقی مذکور نیز ادامه داشت. دعواهایی که در پایان سرنوشت اکثر آنها مبهم و نامعین باقی می‌ماند و رسانه‌ای نمی‌شد و در موارد معدودی شاهد بودیم که عاملان قاچاق، مورد مجازات کیفری قرار بگیرند؛ همچون دستگیری قاچاقچی فیلم‌های «ابد و یک روز» و «فروشنده» در اصفهان یا محکوم شدن عامل قاچاق «متری شیش و نیم» به یک سال حبس.
اگرچه برخی از این این فیلم‌ها پس از اکران آنلاین قاچاق شده‌اند و برای رفع مشکل نیازمند تقویت زیرساخت‌های امنیتی اکران آنلاین هستیم اما بخش عمده‌ای از آنها از مجاری نامعین انتشار یافته‌اند. ادامه داشتن رویه قاچاق فیلم، تهیه‌کنندگان را به تدریج برای سرمایه‌گذاری و ساخت فیلم بی‌انگیزه می‌کند و برای جلوگیری از یک بی‌انگیزگی بزرگ و ضربه‌زننده، شناخت این مجاری نامعین انتشار غیرقانونی فیلم و محکومیت آنها و البته رسانه‌ای شدن این محکومیت‌ها، در اولویت نهادهای سینمایی مسئول است. اگر این معضل را جدی بگیریم، صنعت سینما هیچگاه به سرنوشت آلبوم‌های موسیقی دچار نخواهد شد و کپی‌رایت، ناجی آینده صنعت سینمای ایران خواهد شد.