به گزارش هنرآنلاین به نقل از روابطعمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، نشست علمی «تصحیح بازاری متون؛ راهکارها و چالشها» به مناسبت آیین بزرگداشت حامیان نسخ خطی، با حضور مهدی رحیمپور، عضو هیأت علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، و جواد بشری، عضو هیأت علمی دانشگاه تهران، و با دبیری بهروز ایمانی، همکار علمی معاونت پژوهش کتابخانه مجلس، در کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی برگزار شد.
در ابتدای برنامه، بهروز ایمانی، دبیر نشست، با تمرکز بر معضل «کتابسازی» در حوزه تصحیح متون گفت: «متون بازاری آثاری هستند که توسط افرادی تولید میشوند که به تصحیح بهعنوان یک دانش با مبادی و قوانین خاص خود نگاه نمیکنند.» وی افزود: «فقدان مقدمه تحقیقی درباره مؤلف، روششناسی و نسخهشناسی، استفاده از نسخههای متأخر یا منابع غیرمعتبر و تعلیقات نازل، از نشانههای روشن این متون غیرعلمی است.»
ایمانی با هشدار نسبت به پیامدهای این روند تصریح کرد: «این آثار مملو از غلطهای خوانشیاند و اگر مصحح با مبانی نسخهشناسی و پیشینه زبان آشنا نباشد، واژگان غلط بهعنوان واژههای درست وارد پیکره زبان فارسی و چرخه پژوهش میشوند.»
دبیر نشست در پایان پیشنهاد داد: «برای جلوگیری از این آشفتگی، لازم است کارشناسان شاخص کشور گرد هم آیند و از متون مهم، منتخبهایی معیار و همخوان با ذائقه عمومی تهیه کنند تا جایگزین تیراژهای بالای کتابسازی شود.»
در ادامه، مهدی رحیمپور تصحیح متن را «یکی از پایههای اصلی صیانت از میراث مکتوب» دانست و گفت: «تصحیح، کاری میانرشتهای، دشوار و بنیادین است که نیازمند دانش نسخهشناسی، زبانشناسی، تاریخ و شناخت متون دوره مورد نظر است.» وی هشدار داد: «عدول از تعریف و هدف مشخص تصحیح متن، به کتابسازی میانجامد.»
رحیمپور با تشبیه کار مصحح به مرمتگر یک بنای تاریخی تصریح کرد: «مصحح واقعی مانند مهندس و معماری است که میخواهد بنایی تاریخی را با حفظ هویت هنری و ملی بازسازی کند؛ در حالیکه نتیجه کار کسی که با قواعد تصحیح آشنا نیست، تصحیح نخواهد بود، بلکه تباه کردن متن است.»
جواد بشری نیز با اشاره به پیامدهای علمی متون نازل اظهار داشت: «آثار ضعیف پر از غلطهای خوانشی هستند و نویسندگانشان حتی قادر به تشخیص خط نستعلیق از نسخ نیستند.»وی افزود: «در نتیجه، واژگان غلط بهعنوان واژههای درست وارد زبان فارسی و چرخه پژوهش میشوند و ماهها و سالها وقت محققان صرف تشخیص درستی یا نادرستی یک کلمه میشود.»
این عضو هیأت علمی دانشگاه تهران، یکی از عوامل اصلی رواج کتابسازی را ضعف نظام ارزیابی دانست و گفت: «در نظامهای آموزشی، انگیزههای کمیتمحور حاکم است و به تعداد آثار توجه میشود، نه کیفیت آنها.»وی همچنین تصریح کرد: «نبود یک متولی ملی برای میراث مکتوب، از ضعفهای بنیادین این حوزه است؛ مقولهای که مستقیماً با هویت فرهنگی ما سروکار دارد.»
در بخش پایانی نشست، حاضران با تأکید بر ضرورت مقابله ساختاری با کتابسازی، راهکارهایی از جمله تدوین معیارهای دقیق برای انتخاب متون قابل تصحیح، تقویت آموزش نسخهشناسی در دانشگاهها، اعمال نظارت سختگیرانه بر ناشران، جایگزینی ارزیابی کیفی بهجای کمّی، ترویج تمایز میان تصحیح علمی و کتابسازی، نقد منصفانه و مداوم آثار شبهعلمی و حمایت هدفمند از ناشران حرفهای را مطرح کردند.شرکتکنندگان همچنین احیای آیین بزرگداشت حامیان نسخ خطی پس از چند سال وقفه را فرصتی برای ارتقای کیفی تصحیح متون دانستند و بر ضرورت صیانت آگاهانه از میراث مکتوب بهعنوان پیوندی زنده میان گذشته فرهنگی و پژوهش معاصر تأکید کردند.