سرویس تئاتر هنرآنلاین: حتما شما هم، بارها با این مشکل مواجه شده‌اید که بخواهید اطلاعاتی در مورد عکس و پوستر نمایشی را به دست آورید اما هرچه در گوگل جست و جو می‌کنید به هیچ مورد قابل استنادی دست پیدا نمی‌کنید؛ بنابراین به سمت افرادی می‌روید که سال‌ها از فعالیت‌شان در این حیطه می‌گذرد، اما متاسفانه آنها هم نمی‌توانند کمک خاصی به شما بکنند چراکه مرور زمان همه چیز را از خاطرشان برده یا بخش اعظمی از عکس‌ها و پوسترهای‌شان از بین رفته است.
بدون شک حفظ و ماندگاری بخشی از تاریخ تئاتر به واسطه عکس و پوسترهایی است که طی سال‌های مختلف توسط عکاسان و طراحان متفاوت به صورت شخصی ثبت و ضبط شده است و به دلیل نبودن آرشیو منظم و شرایط نگهداری اکنون بسیاری از آنها از بین رفته است.
جشنواره تئاتر فجر نیز به عنوان مهمترین رویداد نمایشی، از این مساله مستثنی نیست. شاید نخستین اقدام در این زمینه به سال‌ها پیش و برگزاری مسابقه عکس تئاتر در بخش جنگ باز می‌گردد که توسط حسین فرخی به اجرا درآمد و کتابی هم از آن چاپ شد. بعد از آن این بخش با فراز و فرودهای بسیاری روبه‌رو شد و مدت‌ها برگزار نشد؛ تا نوزدهمین جشنواره که به همت سیف‌الله صمدیان نمایشگاه 10 سال عکاسی تئاتر ایران برپا و بعد از آن باز همه چیز به کما رفت.
اکنون سی و پنج دوره از برپایی جشنواره تئاتر فجر می‌گذرد و با همت و تلاش تعدادی از هنرمندان نزدیک به ده سال است که مسابقه عکس و پوستر به صورت مرتب برگزار می‌شوند. در این میان در دوره سی و چهارم و سی و پنجم با افزوده شدن بخش هویت بصری جشنواره تاثیرگذارتر و شکل کاربردی‌تری به خود گرفت، اما هنوز هم تا رسیدن به جایگاه مد نظر هنرمندان و فعالان این عرصه فاصله بسیاری دارد.
گفتنی است؛ هویت بصری در گروه‌های تئاتری (لوگو، اوراق اداری و...) بررسی می‌شود که با توجه به سیاست کلی جشنواره مبنی بر تشکیل گروه‌های تئاتری و طراحی آرم‌ها و نشان‌ها شده است. نگاه این است که تئاتر کار گروهی است و تمام مولفه‌های آن از جمله لوگوی طراحی شده برای گروه بر اجرا تاثیر می‌گذارد.
پوستر تئاتر مشکل عرضه دارد
دبیر بخش پوستر و هویت بصری دوره سی و پنجم بر عهده ابراهیم حسینی است. او معتقد است: مسابقه پوستر جشنواره تئاتر فجر که هشتمین دوره خود را پشت سر می‌گذارد؛ با دور اندیشی مدیران برای بهبود شرایط آینده تئاتر که نیاز به تبلیغات دارند شکل گرفته است. همچنین این رویداد محلی برای حضور و معرفی نسل جدید طراحان است.
او به هنرآنلاین گفت: در حال حاضر پوستر تئاتر به لحاظ فرهنگی شکل درستی دارد؛ اما بزرگترین مساله اینست که آنها محلی برای نصب ندارد. این وظیفه مسابقه یا مرکز هنرهای نمایشی نیست و مسئولیت آن به نهادهای دیگری باز می‌گردد. زمانی شکل‌گیری اتفاق‌هایی مانند مسابقه ارزشمند خواهد بود که محلی برای عرضه هم وجود داشته باشد.
حسینی با اشاره به آسیب‌های وارده از این مساله تاکید دارد: اکنون فضای مجازی محلی برای ارائه پوسترهای نمایش‌اند، اگر آنها نبودند فضای ارتباطی‌مان با مخاطبان تئاتر را از دست می‌دادیم. محل نصب پوسترهای تئاتر ما در سطح شهر تهران، عموما به کافه‌های چهارراه ولیعصر تا میدان انقلاب محدود می‌شوند.
او همچنین در رابطه با اهمیت بخش هویت بصری عنوان کرد: این بخش برای گروه‌های نمایشی از اهمیت بسیاری برخوردار است، زیرا در اکثر موارد اقلام تبلیغاتی یکپارچه‌ای برای دیده شدن در جامعه ندارند. بر این اساس از سرپرست گروه‌ها دعوت می‌کنم خروجی این بخش از جشنواره را ببینند تا بتوانند هویت سازمانی درستی برای گروه و تبلیغات آثارشان ایجاد کنند. گروه‌ها باید طراح ثابت داشته باشند که با دورنما و مانیفست آنها آشنا باشد، این کار به آنها کمک و از هزینه‌های‌شان می‌کاهد زیرا قرار نیست همه چیز از اول طراحی شود چون یک طرح اصلی شکل می‌گیرد و طراحی‌های بعدی بر اساس آن شکل می‌گیرد.
حسینی در پایان سخنان خود بر ایجاد گالری مستمر برای برپایی نمایشگاه‌های مختلف تاکید دارد.
چرخه اقتصادی، مشکل عکاسان تئاتر
از سوی دیگر باید این را پذیرفت که عکاس تئاتر در همراهی و همسفری با کارگردان و درک کاملا عمیق سبک و محتوای نمایشنامه، تصاویری می‌آفریند که نه تنها از نظر هنری دارای ارزش‌های بسیار است، بلکه راهنمای عمل و کار نمایشگران فراوان در جهان خواهند شد. عکس‌های الگوئی از یک کارگردان آگاه و صاحب سبک تئاتر، روزنه‌های تازه‌ای را برای جویندگان راه‌های استتیکی نوین در کار تئاتر می‌گشاید. این مساله بیشتر به معنای کارآئی آن در راستای کشف چیز های نو و درخور زمانه و محیط است.
عکاس تئاتر با آگاهی کامل بر این امر، می‌تواند به آفرینش‌های نوین در هنر تئاتر یاری رساند. عکس تئاتر وابسته به خود تئاتر است. در مدتی که نمایش به روی صحنه است عکس هم هست پس از پایان اجرا به یک خاطره تبدیل می‌شود یا آرشیو خواهد شد.
طی چند سال گذشته عکاسی تئاتر با توجه به تولید دوربین‌های دیجیتال با گسترش روزافزونی مواجه بوده و افراد بسیاری در این حوزه فعالیت می‌کنند. این مساله بدون شک در ذات خود قابل توجه است اما آنچه باید به آن توجه داشت روندی است که باید برای آن تعریف کرد تا بتواند نتیجه‌بخش و تاثیرگذار باشد.
رضا معطریان از جمله عکاسانی است که سال‌ها از فعالیت مستمر او در این عرصه می‌گذرد، او به عنوان دبیر این دوره از جشنواره گفت: تعداد شرکت‌کنندگان مسابقه عکس جشنواره تئاتر فجر، نسبت به دوره‌های قبل افزایش صد در صدی داشت و تعداد شرکت‌کنندگان‌مان دو برابر بود. در این دوره 206 عکاس حضور دارند که آمار قابل توجهی است. این تعداد از عکاسان تئاتر، نشان از آن دارد که این بخش علاقمندان خاص خودش را دارد و عکاسان این حوزه را انتخاب و فعالیت می‌کنند. یکی از علت‌های اصلی این رویداد، تعداد بالای اجراهاست؛ سالن‌های خصوصی بسیاری که در سطح شهر تاسیس شده‌اند باعث شده تا ما با نسل نویی از عکاسان تئاتر مواجه شویم. عکاسانی که جسته گریخته با گروه‌های نمایشی کار می‌کنند، بنابراین عکس‌های ارسال شده بسیار پراکنده بودند.
معطریان خاطرنشان کرد: کیفیت آثار و پدیده‌ای که بخواهد مرا به عنوان عکاس هیجان‌زده کند، در این دوره وجود نداشت. علت این مساله آنست که تکنولوژی، عکاس‌ها را به یکدیگر نزدیک کرده و به لحاظ فنی در عکاس‌ها مورد خاصی وجود ندارد، بنابراین آنها باید سراغ کارهای دیگری بروند تا از یکدیگر متمایز شوند. نفس تکنولوژی بد نیست، ما از آن بد استفاده می‌کنیم. همه این مسائل به دلیل چرخه نادرست شکل گرفته است، به همان اندازه که ورودی داریم، خارجی هم داریم. کمتر می‌بینیم عکاسی به شکل مستمر در این حوزه بماند زیرا نمی‌توانند از این حوزه امرار معاش کند.
او تاکید دارد: اگر این افراد فعال، زمان طولانی در حوزه‌ای بمانند، فعالیت‌شان بسیار مثمر ثمر باشد و سطح کیفی آثارشان در سال‌های بعد بالاتر رود. مشکل آنست که در این میان اسامی بسیاری را می‌بینید که می‌آیند و می‌روند گویی از دری داخل و از در دیگری خارج می‌شوند. 206 عکس برای نمایشگاه تخصصی در بازده زمانی یک ساله بسیار زیاد است، یعنی عده‌ای به شکل مداوم کار کرده‌اند و این موضوعی است که به راحتی نمی‌توانیم از کنار آن عبور کنیم. اینکه این افراد در آینده چه تاثیری می‌گذارند به کار آنها در زمان طولانی بستگی دارد، این در حالیست که بسیاری از این افراد، عکاسان تازه کارند و تنها شش سال از آغاز کارشان می‌گذرد؛ برای اینکه اثر هنری، تاثیرگذار باشد نیاز به فعالیت هنری حداقل 10، 12 ساله دارد تا بتوانید به لحاظ کیفیت و نوع نگاه متمایز شود.
معطریان بیان کرد: مشکل تئاتر این نیست که چه کسی عکس می‌گیرد، مشکل درست نبودن چرخه اقتصادی است. اگر ساختار حرفه‌ای اقتصادی باشد سر و شکل درستی پیدا می‌کند. شما در اجراهای عکاسان، افراد حرفه‌ای را کمتر می‌بینید زیرا آنها وارد نمی‌شوند. گروه‌های نمایشی برای فروش و پخش کردن عکس‌های‌شان ترجیح می‌دهند اجرای عکاسان بگذارند و تبلیغات کنند. اشکال این است این چرخه درست نمی‌چرخد و بعد مدتی اجرای عکاسان هم دیگر با استقبال مواجه نمی‌شود. تقاضا باید قانون‌مند شکل بگیرد تا پدیده‌ای رشد کند.
عکس ها : مجتبی عرب زاده
گفتنی است؛ نمایشگاه آثار مسابقه عکس و هویت بصری سی و پنجمین جشنواره تئاتر فجر این روزها در خانه هنرمندان میزبان علاقمندان است؛ نمایشگاهی که اگر سری به آن بزنید از همان لحظات نخست بازدیدتان متوجه می‌شوید بیشتر عکس‌های برگزیده به آثار چند کارگردان مشخص محدود می‌شوند، زیرا تصاویری که آنها خلق می‌کنند به دلیل رویکرد حرفه‌ای‌شان به طراحی است که آثاری با تصاویر زیبا خلق می‌کنند و بر قله این اتفاق دکتر علی رفیعی قرار دارد.
باید گفت؛ عکاسی تئاتر و طراحی پوستر راه بسیار طولانی برای رسیدن به جایگاه اصلی خود دارد؛ جایگاهی که هنوز برای آن موقعیتی فراهم نیامده است و این مساله برگرفته از آسیب‌های بسیار در ساختار کلی جامعه تئاتر است.
مراسم معرفی برگزیدگان مسابقه عکس، پوستر، نمایشنامه‌نویسی و پژوهش سی و پنجمین جشنواره تئاتر فجر، جمعه 8 بهمن ماه در تالار دکتر ناظرزاده خانه هنرمندان برگزار می‌شود.