سرویس سینمایی هنرآنلاین: فیلم کوتاه "تشک مواج" به کارگردانی امین خنکال قصه جوانی ناشنواست که حالا قرار است با رویدادی مواجه شود که خانواده برای بیان آن دچار مشکل می‌شوند.
امین خنکال سابقه دستیار کارگردانی را سال‌ها در کارنامه خود دارد و به گفته خودش به دلیل این همکاری‌ها متأثر از سینمای اصغر فرهادی است. او امسال برای نخستین بار در مقام کارگردان فیلم کوتاه "تشک مواج" را ساخته و در سی و هفتمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران آن را در بخش مسابقه ملی به نمایش گذاشته است. به همین بهانه با او گفت‌وگویی داشتیم که در زیر می‌خوانید.
آقای خنکال، کمی درباره داستان فیلم "تشک مواج" و اینکه ایده این اثر چگونه شکل گرفته است، توضیح دهید؟
ایده اولیه این فیلم مربوط به صحبت کردن درباره ناشنوایان نبود. ایده‌ای بود که چند سالی در ذهنم وجود داشت و طی چند ماه آن را به رشته تحریر درآوردم. این فیلم بیشتر درباره ارتباط است و اینکه ما چگونه در رابطه‌ها با یکدیگر برخورد می‌کنیم. حین نوشتن بود که این ایده به ذهنم رسید که اگر یکی از شخصیت‌ها ناشنوا باشد، چه اتفاقی می‌افتد و مشغول تحقیق درباره ناشنوایان و نوع ارتباط آن‌ها با یکدیگر و دیگران شدم و تلاش کردم فضا و دنیای ناآشنای آن‌ها را برای خود کشف کنم. در این میان دریافتم خیلی‌ها این جریان را یک نقص می‌بینند، اما در حقیقت ما با یک دنیا و زبان دیگر مواجه هستیم. من خیلی وقت‌ها به این موضوع فکر می‌کردم که اگر زبان اصلی ما، زبان اشاره مربوط به ناشنوایان بود چه اتفاقی می‌افتاد و تا اینجا به سمتشان رفتم. فیلم این‌گونه روایت می‌شود که یک فرد ناشنوا به‌راحتی در کنار دیگران زندگی می‌کند گویی هیچ نقص عضوی وجود ندارد و چه‌بسا در مواقعی خیلی بیشتر از بقیه متوجه اتفاقات اطرافش است. قصه فیلم ازاین‌قرار است که می‌خواهند خبری را به یک پسر ناشنوا بدهند و ازآنجاکه مادر جرئت گفتن ندارد، از نامزد سابق او که از مدتی پیش ارتباطش با آن تمام شده می‌خواهد تا آن خبر را به پسر برساند و در مسیر داستان فیلم، مخاطب با این موضوع درگیر می‌شود که دختر به چه طریقی پسر را در جریان آن خبر قرار می‌دهد.
با توجه به این که پرداختن به موضوع ناشنوایان چندان در سینمای ایران مورد توجه قرار نداشته است. به نظر شما جای خالی پرداختن به این موضوع تا چه میزان در سینمای ایران حس می‌شود و آیا می‌توان از بستر سینما به مشکلات این قشر از جامعه که کم تعداد نیز هستند، بپردازیم؟
به نظر من جای این موضوع به‌شدت خالی است و خیلی‌ها به دلیل نبود شناخت درست، برخورد درستی با این جریان ندارند. من این موضوع را از جامعه جدا نمی‌بینم. به‌هرروی این افراد نیز بخشی از جامعه هستند، هرچند که پرداختن به چنین موضوعاتی نیازمند وسواس است و باید مراقب درک و سوءبرداشت‌ها از این سوژه بود. من ریسک کردم و نخواستم برای بازی در این فیلم، بازیگر بیاورم و از او بخواهم زبان ایما و اشاره تمرین کند. بنابراین به سراغ خود ناشنوایان رفتم و در زمان جستجو برای بازیگر، پسران بااستعداد زیادی را در میان آن‌ها دیدم پس می‌توان اثر ساخت و با وسواس این موضوع را تقویت کرد.
بازیگر نقش "علی" را چگونه پیدا کردید؟
به کانون ناشنوایان،شبکه ملی ناشنوایان و انجمن‌هایشان رفتم و با توجه به ویژگی‌هایی که مد نظرم بود، تقریباً از ۲۰ ناشنوا تست گرفتم. حتی میان دوستان ناشنوا رفتم و دریافتم می‌توان از میان این افراد بازیگر پرورش داد. البته پیش از فیلمسازی، حرفه من دستیار کارگردانی بود و کاری که برای فیلم‌های دیگر می‌کردم را این بار برای فیلم خودم انجام دادم.
شما پیش‌ازاین دستیار آقای اصغر فرهادی بودید و در دو فیلم "فروشنده" و "قهرمان" با او همکاری داشتید. چند سالی است که موجی با عنوان سینمای اصغر فرهادی به راه افتاده است. آیا شما هم در روند فیلمسازی متأثر از نگاه ایشان هستید؟
قطعاً همین‌طور است. دغدغه من مسائل روز اجتماعی است و به‌شدت از سینمای آقای فرهادی تأثیر گرفته‌ام البته در حال تجربه کردن و آزمون و خطا در این ژانر هستم.
در فرم و ساختار هم به سراغ سینمای آقای فرهادی رفتید یا تلاش می‌کنید نگاه خودتان را داشته باشید؟
قاعدتاً هر فردی تمایل دارد تجربیات خود را داشته باشد و من تلاش کردم در چارچوب مشخص همچون میزانسن، بازیگری و موارد مشابه، تجربه خود را پشت سر بگذارم. نمی‌دانم در فرم تا چه اندازه به سراغ آن سینما رفته‌ام اما به‌هرروی قالب آن سینما مشخص است.
نکته‌ای که در ارتباط با سینمای کوتاه مطرح می‌شود این است که افراد تلاش می‌کنند این تجربیات را پشت سر گذاشته تا بتوانند وارد فیلمسازی در بخش سینمای بلند شوند و در حقیقت رزومه‌ای برای خود ایجاد کنند درحالی‌که عرصه فیلم کوتاه فضای مستقلی دارد. شما تا چه اندازه رویکرد مستقل به این جریان را دارید و اگر زمانی اقدام به ساخت فیلم بلند کردید، آیا باز هم تمایلی به ساخت فیلم کوتاه دارید؟
درحالی‌که این نخستین تجربه من در ساخت فیلم کوتاه به شمار می‌رود، اما از ساختن آن به‌شدت لذت بردم. قطعاً بر این باورم که این لذت باید مجدد تجربه شود. البته که ساخت فیلم کوتاه خود یک توانایی خاص می‌طلبد. من تجربه ساخت فیلم بلند را ندارم و تصور می‌کنم هر کدام لذت خاص خود را دارند. به‌طور مثال وقتی می‌خواهی درباره موضوعی در زمانی محدود و در ارتباط با موضوعی دیگر در مدت زمان بیشتر صحبت کنیم، هر کدام می‌تواند جذابیت‌های خاص خود را داشته باشد و لذتی متفاوت خواهند داشت. فیلم کوتاه برشی از فیلم بلند نیست و دنیای متفاوتی دارد. شاید برای ساخت فیلم بلند نیاز باشد، در مسیر ساخت فیلم کوتاه، خود را محک بزنیم، اما باز هم همه‌چیز به ایده بستگی دارد و اینکه من متوجه شوم یک ایده باید در قالب فیلم کوتاه یا بلند بیان شود.
عنوان فیلم را بر چه اساس انتخاب کردید؟
درباره عبارت تشک موجود در عنوان فیلم یعنی تشک مواج یک جا صحبت می‌شود و به‌نوعی قصه مربوط به این تشک است. من در عبارت فیلم از نماد و استعاره استفاده نکردم و تلاشم بر این بود روایت در فضایی رئال رقم بخورد.
درباره اتفاقاتی که در جشنواره به‌ویژه فیلم کوتاه و فجر رخ داده است نظرتان چیست. به‌ویژه آنکه در جشنواره فجر به دلیل شیوع ویروس کرونا امسال دیگر خبری از هیئت انتخاب نیست و از سویی دیگر شاهد حضور تمامی فیلم‌های بخش مسابقه در جشنواره هستیم. آیا این انتخاب می‌تواند برای شما به‌عنوان یک فیلمساز حس رقابت را تقویت کند چرا که در میان آثار بیشتری فرصت رقابت دارید یا این اتفاق را خوشایند نمی‌دانید؟
به عقیده من هرچه تعداد فیلم‌ها بیشتر باشد بهتر است و فرصت رقابت بیشتری وجود دارد. حتی زمانی که درباره اکران آنلاین نظرسنجی شد، با این جریان موافقت کردم چرا که معتقدم این آثار به‌هرروی باید دیده شوند تا درباره آن‌ها صحبت شود.
این موضوع می‌تواند به حمایت نکردن تلویزیون از فیلم‌های کوتاه مرتبط باشد؟
به‌هرروی با اکران آنلاین فرصت افزایش مخاطبان فیلم‌های کوتاه فراهم می‌شود. ضمن این که درباره بحث کپی رایت نیز باید بگویم که به‌هرروی این موضوع وجود دارد، اما دغدغه من دیده شدن فیلم‌هاست. یک بخش مهم سینما فیلم کوتاه است و باید فرصتی برای آشنایی آحاد جامعه با این بخش فراهم شود.
البته یکی از معیارهای تهیه‌کنندگان برای همکاری، اکران آثار در جشنواره‌ها هستند. به نظر شما این بخش یک ریسک برای فیلمساز عرصه فیلم کوتاه به شمار نمی‌رود؟
خیر مهم نیست. کافی است فیلم دیده شود، سرمایه‌گذار خودش داوطلب می‌شود. اولویت دیده شدن فیلم است و در کنار آن چرخ صنعت فیلمسازی نیز خواهد چرخید.
قصد دارید فیلمی جدید بسازید؟
بسیار به این موضوع علاقه دارم، اما به دلیل شرایط موجود به‌واسطه کرونا نگران اکران فیلم خود هستم چرا که در حال حاضر نیز فیلم‌های زیادی در صف اکران هستند.