سرویس سینمایی هنرآنلاین: دفتر سی و ششمین جشنواره فیلم فجر پس از دوسال دبیری محمد حیدری با دبیری ابراهیم داروغه زاده باز شد. پس از ابلاغ این حکم از سوی رئیس سازمان سینمایی، ابراهیم داروغه زاده معاون نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی در اولین گفت‌وگوی خود در شبکه خبر و برنامه "شهرفرنگ " حاضر شد و درباره نگاهش نسبت به جشنواره فیلم فجر سخن گفت.
داروغه زاده در این برنامه به ثبات آئین نامه جشنواره فیلم فجر اشاره کرد و درباره کم و کیف بخش‌های جشنواره سی و شش فجر بیان داشت: بخش اصلی جشنواره فجر بخش سینمای بلند است. ما جشنواره‌های کوتاه و مستند را داریم که بسیار تخصصی و حرفه‌ای‌اند. اخیرا هم جشنواره بین الملل فجر راه افتاده برای رونق بخش خارجی. جشنواره فجر برای فیلم‌های بلند است و اگر بتواند کمکی به توسعه بخش‌های مستند و کوتاه کند از حضور آن‌ها استقبال خواهیم کرد وگرنه بهتر است فجر متمرکز بر غنی کردن همان بخش بلند باشد.
وی افزود: درباره حذف جوایز فنی یا حضور بخش های کوتاه و مستند حتما با صنوف جلسه خواهیم گذاشت و به تعامل خواهیم رسید.
این صحبت‌های دبیر موجب شد تا موج اعتراضات نسبت به حذف سینمای مستند و فیلم کوتاه از جشنواره فیلم فجر رنگ جدی به خود بگیرد و درنهایت پاسخ به این اعتراض‌ها موجب حضور دو فیلم مستند و 4 فیلم کوتاه در جشنواره فیلم فجر شد، که در بخش داوری فیلم کوتاه "حیوان" ساخته برادران ارک موفق به دریافت سیمرغ بلورین بهترین فیلم کوتاه از جشنواره شد و فیلم‌های مستند نیز در این بخش نادیده گرفته شدند.
در ادامه این روند و پس از صحبت‌های دبیر سی و ششمین دوره جشنواره فیلم فجر، اخباری مبنی بر حذف بخش هنر و تجربه و فیلم اولی‌ها در این دوره از جشنواره نیز به گوش رسید که داروغه زاده در گفتگویی با شرق دراین‌باره گفت: معیار ما برای ورود به جشنواره فیلم فجر پروانه نمایش سینمایی است. چون جشنواره فیلم فجر جدا از سینمای ایران نیست. برای نمایش در سالن سینماهای ایران به شکل عمومی فیلم‌هایی را نمایش می‌دهیم که پروانه نمایش سینمایی داشته باشند. البته فیلم‌هایی که پروانه ساخت سینمایی ندارند هم می‌توانند شانس خودشان را در سینمای"هنر و تجربه" امتحان کنند. در حقیقت یک امتیاز ایجاد کرده‌اند برای کسانی که می‌خواهند با پروانه ویدئویی فیلم بسازند ولی فیلم آن‌ها واجد شاخصه‌های "هنر و تجربه" است. وقتی کسی می‌خواهد به سینمای حرفه‌ای وارد شود، باید موازین آن را رعایت کند. وی در پاسخ به این پرسش که الآن در دنیای حرفه‌ای این معیارها عوض‌شده؛ الآن همه‌چیز دیجیتالی شده است؟ عنوان می‌کند: آن بحث دیگری است. آن را باید در سینما معلوم کنیم نه در جشنواره فیلم فجر. بحثی است که باید میان سازمان سینمایی، خانه سینما و تهیه‌کنندگان سینما حل شود. ما نمی‌توانیم بدون نظر صنف سینمایی سیاست‌گذاری کنیم.
این تصمیم دبیر با واکنش‌های بسیاری از سوی سینماگران جوان و فیلمسازان حرفه‌ای مواجه شد اما درنهایت آنچه تصمیم گرفته‌شده بود بدون هیچ تغییری در جشنواره اعمال شد و جشنواره سی و شش فاقد بخش "نگاه نو " و حضور فیلم اولی‌ها به شکل مستقل شد و فیلم‌های حاضر در بخش مسابقه سی و ششمین جشنواره فیلم فجر به عدد 22 رسید که در بخش داستانی باهم به رقابت پرداختند. از این میان سهم فیلم اولی‌ها 3 فیلم بود و سهم سینمای مستند نیز دو فیلم شد؛ اما فیلم کوتاه با 4 فیلم و انیمیشن نیز با یک فیلم در این دوره از جشنواره باهم به رقابت پرداختند. هرچند با اهدای سیمرغ بلورین به فیلم "مغزهای کوچک زنگ‌زده " به کارگردانی هومن سیدی در بخش هنر و تجربه و رضا مقصودی برای فیلم "خجالت نکش "در بخش فیلم اولی‌ها تلاش شد تا این اعتراض‌ها تبدیل به سوءتعبیر شوند، اما درنهایت نتوانستند رضایت اهالی سینما را جلب کنند و موج اعتراضات ادامه یافت و بسیاری از فیلمسازان به نوشتن بیانیه و انتشار آن اقدام کردند.
پس‌ازاین تصمیم بود که تغییرات دیگری هم در پی آن در جشنواره فیلم فجر به وجود آمد. ازجمله این تغییرات که با واکنش‌های متفاوتی روبه‌رو شد جدا کردن اصحاب هنر و اهالی رسانه بود. درحالی‌که جشنواره فیلم فجر هرساله فرصت مناسبی را برای گپ و گفت میان اهالی رسانه و سینما فراهم می‌کرد، امسال در تصمیمی عجیب کاخ رسانه از برج میلاد به پردیس ملت تغییر پیدا کرد و همین عامل نیز موجب شد تا این فرصت دوطرفه از میان برود. درنتیجه در سی و ششمین جشنواره فیلم فجر اصحاب رسانه در پردیس ملت و اهالی هنر در باغ کتاب به تماشای فیلم‌های حاضر در جشنواره نشستند و طبق گفته وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ظاهراً این روند در سال‌های آینده نیز ادامه خواهد یافت و پردیس ملت به‌عنوان کاخ رسانه شناخته خواهد شد. پردیسی که برای اولین میزبانی خالی از اشکال نبود و نتوانست نمره قبولی کسب کند. بزرگ‌ترین مشکل پردیس ملت، پارکینگ آن است و نکته بعدی آن اینترنت نامناسب و عدم فضای کافی برای اصحاب رسانه که به نظر می‌رسد این تغییرات موجب خواهد شد تا تنها خط ارتباطی میان اهالی رسانه و هنر ازهم‌گسسته شود.
یکی دیگر از مشکلاتی که امسال در جشنواره باعث اعتراضات بسیاری از فیلمسازان شد و اغلب نشست‌های خبری فیلم‌ها را با حاشیه همراه کرد بحث آرا مردمی بود. امسال طبق تصمیم گرفته‌شده آرای مردمی به شکل اینترنتی ساماندهی شد و قرار بر این شد تا شمارش آرا و بحث نظر دهی درباره انتخاب بهترین فیلم از نگاه مردم از طریق سامانه الکترونیکی صورت گرفته و تنها بلیت‌هایی امکان شرکت در رأی‌گیری را داشته باشند که بارکد آن‌ها مخصوص خرید مردمی باشد، اما نکته این بود که فیلم‌هایی که به سئانس‌های فوق‌العاده می‌رسیدند مشمول آرای مردمی نمی‌شدند و سئانس‌های فوق‌العاده از این مبحث خارج گذاشته شد و تنها همان سئانس اصلی مدنظر قرار گرفت که همین عامل بازهم اعتراضات بسیاری از فیلمسازان را به همراه داشت. به‌طور مثال مهران احمدی کارگردان فیلم "مصادره " که فیلمش در تهران و شهرستان‌ها بارها به سئانس فوق‌العاده رسید از گردونه خارج شد، همچنین فیلم "لاتاری " ساخته محمدحسین مهدویان که باوجود سئانس‌های فوق‌العاده، از رقابت جا ماند و درنهایت سیمرغ این بخش از میان 10 فیلم به فیلم "مغزهای کوچک زنگ‌زده " هومن سیدی رسید که ظاهراً بیشترین آمار رأی مثبت را میان مخاطبان مردمی داشته و موفق به کسب رتبه نخست از سوی مردم شد.
اما در ادامه پس از 10 روز پرتلاش و پرحاشیه در پردیس سینمایی ملت برای اکران 22 فیلم بلند داستانی در شب 22 بهمن‌ماه هیئت‌داوران آراء خود را اعلام کردند.
یکی از بخش‌هایی که بسیار پرسروصدا بود، بخش بهترین بازیگر مرد بود که با توجه به بازی قابل‌قبول جواد عزتی، ساعد سهیلی و هادی حجازی فر اما هیچ‌یک در لیست نامزدها قرار نداشتند و این اعتراضاتی را در پی داشت که فرشته طائرپور یکی از اعضای هیئت‌داوران با حضور در برنامه "شب‌های شفاهی " در توضیح این مسئله گفت: شاید طرح این نظر شخصی بعد از داوری درست نباشد ولی واقعاً من می‌خواهم اینجا اعلام کنم که جواد عزتی، ساعد سهیلی، هادی حجازی فر، میلاد کی مرام و بابک حمیدیان (در سرو زیرآب) تا مراحل آخر جزو نامزدها بودند و نامشان در فهرست‌ها تا مراحل آخر با ما بود ولی وقتی ما مجبور به کاهش هستیم، بر اساس تعداد رأی می‌رسیم به نتیجه فعلی چراکه اینجا تعداد آراء تعیین‌کننده می‌شود.
هرچند این اعتراضات در بخش‌های دیگری هم وجود داشت اما داوران این دوره از جشنواره نه‌تنها به حضور تنها انیمیشن حاضر در جشنواره توجه نکردند بلکه به فیلم‌های مستند حاضر نیز نگاهی نداشتند که همین امر موجب شد تا هیئت‌مدیره انجمن مستندسازان سینمای ایران در بیانیه‌ای عنوان کند که نحوه برخورد سی و ششمین جشنواره ملی فیلم فجر با آثار مستند توهین‌آمیز بوده است. در بخشی از این بیانیه آمده است: "مستندسازان این کشور که سال‌هاست مرزهای سینمای ایران را تا فرسنگ‌ها دورتر از مرزهای کشور پیش برده‌اند و مدت‌هاست به اشتیاق و انتظار فراوان تماشاچیان، داوران، مدیران و دست‌اندرکاران جشنواره‌های معتبر جهانی برای نمایش و تحسین هنر سینمای مستند این سرزمین عادت کرده‌اند، حال باید در میان انبوه تصمیمات خلق‌الساعه مدیران جشنواره‌های داخلی به دنبال جایگاه گم‌شده خویش باشند.
هرچند در این سال‌ها مدیریت و تصمیمات سلیقه‌ای و پر اشکال در جشنواره‌های داخلی خصوصاً مهم‌ترین آن‌ها یعنی جشنواره فیلم فجر به امری پیش‌بینی پذیر بدل شده که سینمای مستند کشور هیچ‌گاه از گزند این اشکالات بی‌بهره نمانده، اما برخورد یک بام و دوهوای صورت گرفته در جشنواره امسال فیلم فجر با فیلم‌های مستند، بدعتی تأمل‌برانگیز در شیوه برخورد با هنرمندان مستندساز کشور بود. پس‌ازآنکه در تصمیمی بحث‌برانگیز سهمیه حضور تنها ۲ فیلم مستند در جشنواره فیلم فجر به اطلاع عموم رسید، مستندسازان کشور فارغ از تمامی مباحث اساسی‌تر، مقصود مسئولین جشنواره برای هم سنگ دانستن تمامی فیلم‌ها در زمان اکران و داوری آثار را به فال نیک گرفتند و چشم به تکامل و اصلاح این روند دوختند؛ اما آنچه متأسفانه داوران پس از پایان جشنواره اعلام کردند، خبر رفتاری توهین‌آمیز با جامعه مستندسازی کشور بود.
پس از حذف سیمرغ فیلم مستند از جشنواره و قرار گرفتن تنها ۲ فیلم مستند در کنار فیلم‌های داستانی، اینکه داوران جشنواره اعلام کنند فیلم‌های مستند حتی داوری نیز نشده‌اند، خبر از سیاست‌گذاری بلاتکلیف و توهین‌آمیز مسئولین جشنواره در قبال فیلم‌های مستند می‌دهد."
همچنین در بیانیه سازندگان انیمیشن "فیلشاه "که در اختیار اصحاب رسانه قرار گرفت نیز آمده است: "نتایج داوری‌های سی و ششمین جشنواره فیلم فجر اعلام شد و نکته عجیب ماجرا آنجاست که دو تن از داوران محترم جشنواره، در برنامه تلویزیونی "هفت " اعلام کردند که داوران اصلاً "فیلشاه " را داوری نکرده‌اند! این بی‌توجهی به تنها انیمیشن سینمایی حاضر در جشنواره در حالی صورت می‌گیرد که در اعلام رسمی دبیر جشنواره از "فیلشاه " به‌عنوان فیلمی که برای کسب همه سیمرغ‌ها مورد داوری قرار می‌گیرد، یاد شد و این‌یکی از عجیب‌ترین اتفاقات تاریخ سی و شش ساله جشنواره فیلم فجر است که فیلمی به بخش مسابقه سودای سیمرغ راه می‌یابد ولی داوران فیلم را داوری نمی‌کنند!
برخورد دبیرخانه جشنواره هم‌روند جالبی دارد، ابتدا تماس و اصرار مسئولین دبیرخانه برای حضور "فیلشاه " به‌عنوان یک اثر باکیفیت در جشنواره، سپس بی‌مهری و حذف آن از برخی سینماهای مهم و درنهایت داوری نشدن فیلم و عدم توجه به درخواست داوران برای تجلیل از "فیلشاه "!
این رفتارهای ضدونقیض مسئولان جشنواره در حالی است که بسیاری از منتقدان سینمایی، اهالی رسانه و مردم، از "فیلشاه " به‌عنوان اثری ارزشمند و پیشرو یاد می‌کنند و بدین سبب محمدمهدی حیدریان، رئیس سازمان سینمایی در سخنرانی خود در اختتامیه سی و ششمین جشنواره فیلم فجر، با اشاره به "فیلشاه " که دستاورد "هنر پویا " به‌عنوان یک کمپانی خصوصی است و هیچ وابستگی به دولت و نهادهای فرهنگی دیگر ندارد، تأکید می‌کند که توانسته‌ایم بخش عظیمی از عقب‌ماندگی خود را از سینمای انیمیشن جهان جبران کنیم و به مرزهای استانداردهای جهانی نزدیک شویم.
از سویی با توجه به آنکه "هنر پویا " متقاضی اکران نوروزی "فیلشاه " است، نگرانی اصلی ما به‌عنوان یک کمپانی مستقل که تجربه موفقی در "شاهزاده روم " داشته‌ایم، آن است که این بی‌مهری‌ها در مورد اکران نوروزی نیز تکرار شود. ما معتقدیم اکران "فیلشاه " می‌تواند مخاطبی را به سینما آورد که سایر فیلم‌ها توان آن را ندارند. "فیلشاه " با ارائه محتوای سالم برای کودکان و خانواده‌ها، طیف مخاطبان سینما را افزایش می‌دهد؛ مسئله‌ای که هم به نفع سینما دار است، هم به نفع پخش‌کننده و هم به نفع تولیدکننده و این یعنی نفع کل سینمای ایران."
در ادامه همین اعتراضات اهدای دو سیمرغ در بخش بهترین کارگردانی و اعتراضات پرحاشیه ابراهیم حاتمی کیا، روند دیگری از پرونده سی و ششمین جشنواره فیلم فجر را در پیش گرفت. جشنواره‌ای که همانند هیچ جشنواره دیگری در کل دنیا نیست.
سال گذشته وقتی دو سیمرغ به بهترین بازیگر زن داده شد، موجی از اعتراضات را به همراه داشت که به نظر می‌رسید پس‌ازآن تکرار نخواهد شد، اما امسال در کمال ناباوری دو سیمرغ در بخش بهترین کارگردانی در نظر گرفته شد که هر دو سیمرغ نیز به کارگردانان دو فیلم دفاع مقدسی تقدیم شد. درواقع باید گفت انتخاب فیلم‌ها، روند برگزاری جشنواره و حواشی که در پی داشت جشنواره سی و شش را جشنواره‌ای پرحاشیه اما بی‌رمق رقم زد. جشنواره‌ای که با دلسردی بسیاری از اهالی رسانه و هنر برگزار شد و آن‌طور که بایدوشاید سال نوی سینمای ایران همراه با شادمانی و شعف نبود.
از هفته گذشته که پرونده سی و ششمین جشنواره فیلم فجر بسته شد و برگزیدگان آن با همه حواشی، خوبی‌ها و بدی‌ها شناخته شدند، موج اعتراضات نسبت به داوری‌ها همچنان ادامه دارد. هرچند بخشی از داوری جشنواره کاملاً سلیقه‌ای است اما انتظار می‌رود در بخش‌های تخصصی نگاه خاص و ویژه‌تری وجود داشته باشد.
با توجه به اینکه سی و ششمین جشنواره فیلم فجر به پایان راه رسید، سؤال اینجاست که آیا برگزارکنندگان و شورای سیاست‌گذاری این جشنواره مهم سینمای ایران از کاستی‌های دوره اخیر کسب تجربه کرده و آن را در پیشبرد بهتر جشنواره سی و هفتم بکار خواهند گرفت یا نه؟
به نظر می‌رسد با برگزاری سی و شش دوره از جشنواره فیلم فجر دیگر زمان آن رسیده که جشنواره صاحب یک آئین‌نامه مشخص و مدون شده و مسئولین و صاحب‌نظران نیز توانسته باشند آنچه را که شایسته سینمای ایران است به نحو احسن استفاده کرده و آن را در جهت هرچه بهتر شدن این جشن تحویل سال سینمای ایران به‌کارگیرند.