گروه هنرهای تجسمی«هنرآنلاین» :همزمان با برگزاری نمایشگاه «ستایشگر زندگی، عشق و زیبایی» در گالری سهراب، کتاب «باید می‌گفتم» (پنجاه سال تاریخ نقاشی از نگاه بهرام دبیری و دیگران) نیز در این نمایشگاه معرفی و از آن رونمایی شد.
کتاب «باید می‌گفتم» مجموعه‌ای از گفتگوها و نوشته‌های بهرام دبیری و گروهی از هنرمندان و نویسندگان درباره او و آثارش است؛ نام‌هایی همچون محمود مشرف آزادتهرانی (م.آزاد)، غلامحسین ساعدی، نجف دریابندری، احمدرضا احمدی، احمدرضا دالوند، علی اصغر قره باغی، بهزاد شهنی و .... همچنین بهرام دبیری در این کتاب، گفتگو هایی با بهمن محصص، محمدرضا شاهرخی نژاد، پرویز براتی، حسین گنجی، مرجان صائبی، حافظ روحانی و ... کرده است که خواندن آنها خواننده را با ابعاد تازه‌ای از زندگی و کار این نقاشِ 73 آشنا می‌کند.
غروب جمعه 29 دی 1402 همزمان با نمایشگاه دبیری در گالری سهراب، از این کتاب هم رونمایی شد و علاقه مندان و دوستداران موفق شدند ضمن دیدار با این نقاش و تماشای تابلوهایش، کتاب‌های خود را مزیّن به امضای او کنند. در مراسم رونمایی از نقاشی‌ها و کتاب دبیری چهره‌های آشنای فرهنگ، هنر و ادبیات به چشم می خوردند: ابراهیم حقیقی، سیمین اکرامی، یعقوب عمامه پیچ، محمد جواد حق شناس، ایرج اسکندری، علی خسروی، امرالله فرهادی، رعنا دبیری، ماهور زهرایی، ماکان زهرایی، مصطفی دشتی، محمد ولیزاده، عباس مشهدی زاده، قدرت الله عاقلی، پری ملکی، توکا ملکی، حسین خطیبی، کوروش قاضی مراد، آناهیتا ابوترابی، مجید فروغی، عادل علاسوند، احمد میرزا، روزبه دبیری و بسیاری دیگر.
رعنا دبیری گردآورنده این اثر، در حاشیه این مراسم با بیان این که پدرش از ابتدا بر روند چاپ کتابِ «باید می‌گفتم» نظارت مستقیم داشته است، درباره رونمایی از آن گفت: «این کتاب پیش‌تر به چاپ رسیده بود؛ ولی تصمیم گرفتیم به صورت تکمیل‌تر و ویژه‌تر مجموعه مقالات و گفتگوهای استاد دبیری در طی پنجاه سال گذشته را جمع آوری و با مساعدت نشر کارنامه به چاپ برسانیم.»
این کتاب جدا از تمرکز بر موضوع نقاشی، حاوی درون‌مایه‌های قابل توجهی دربارۀ هنر، فرهنگ و تاریخ نیز است. کرمی یکی از همکاران نشر کارنامه نیز درباره این اثر گفت: «این کتاب مجموعه گفتگوهایی است که سال‌های سال با ایشان انجام شده و پیش‌تر به صورت پراکنده در نشریات و مجلات به چاپ رسیده بودند. همچنین مقدمه‌های نمایشگاه‌های ایشان که توسط سایر اساتید نوشته شده در این کتاب آمده است که مغتنم است. من فکر می‌کنم کتابی است که مطالعه آن برای جامعه هنری خالی از لطف نبوده و می‌تواند سندی باشد که از دیدگاه ایشان بر هنر ایران طی این سال‌ها چه گذشته است. این کتاب یک مدل مستند بوده و آقای دبیری به همراه دخترشان رعنا دبیری نظارت مستقیم بر چاپ آن داشتند و بی کم و کاست گفتگوهای ایشان و همچنین افرادی که با آنها گفتگو شده در این کتاب آورده شده است.» به اعتقاد کرمی، یکی از بارزترین ویژگی‌های این کتاب آن است که هنرمند در دوران حیات خود این کتاب را در ایران جمع آوری کرده و به چاپ رسانیده است.
کتاب، دو مقدمه دارد؛ یکی به‌قلم سهراب دریابندری و دیگری با عنوان «خدای جنگ با شاخ‌های زرین» به‌قلم محمدرضا شاهرخی‌نژاد. سهراب دریابندری در مقدمه خود، از روزمرگی بهرام دبیری طی بیش از چهار سال رفت‌وآمد به خانه او نوشته است. در بخشی از مقدمه میخوانیم: «کار هنرمندی مثل بهرام تنها در کارگاهش نیست. او با همه چیز ور می‌رود و به همه چیز نگاه می‌کند. نگاه کردنش مثل نوعی اشعه ایکس است که به لایه‌های درونی و اجزای همه چیز نفوذ می‌کند و آنها در حافظه‌اش بارگزاری می‌کند. در چشم‌هایش دو چیز مشخص است؛ شگفتی و شادی. هر دو نتیجه هوش است. گاهی می‌بینی که پس از صرف غذا، بهرام با تکه استخوان و چندساقه ریحان و هسته زیتون در بشقاب خودش تصویری ساخته است.»
این کتاب شامل شصت‌ویک فصل، به همراه سال‌شمار زندگی و آثار بهرام دبیری است. یکی از گفتگوهای خواندنی، گفتگوی شاهرخی نژاد با دبیری است که در آن این هنرمند درباره زمینه خانوادگی خود و مباحثی همچون تأثیرات هانیبال الخاص، هنر آوانگارد، تأثیر پیکاسو و نفوذ سورئالیسم در آثار خود سخن می‌گوید. این گفت‌و گو سال ۱۳۸۳ در روزنامه همشهری منتشر شده است.
یادداشت‌های کتاب اغلب، نوشته‌های نویسندگان مطرح بر نمایشگاه‌های دبیری از اوایل دهه 50 به بعد است که اولین آنها را محمود مشرف آزادتهرانی (م.آزاد) بر نمایشگاه دبیری در انستیتو گوته در سال ۱۳۵۴ نوشته است. غلامحسین ساعدی نیز یادداشتی بر نمایشگاه دبیری در گالری سیحون در سال ۱۳۵۵ نوشته که در آن، ماده اصلی کار دبیری را «آدمیزاد» می‌داند و او را «تصویرگر کابوس‌های روزگار ما» لقب می‌دهد. یادداشت نجف دریابندری درباره نمایشگاه دبیری در گالری آریا در آذر ۱۳۷۲ است. دریابندری یادداشت دیگری هم در باب شباهت نقاشی و نمدمالی در نمدهای دبیری نوشته و تازگی کار دبیری را حاصل تلفیق صناعت کهنه و فرسوده نمدمالی با نقاشی مدرن می‌داند. احمدرضا احمدی هم در یادداشت خود با استفاده از کلمه «جمال» به توصیف حضور هنری دبیری و آثارش می‌پردازد. یکی از مطالب خواندنی کتاب با عنوان «تضاد سنت و بداعت»، گفت‌وگوی احمدرضا دالوند با دبیری است. سخن با پرسش از نسبت آثار دبیری و محیط اطراف آغاز شده و به فرم و خیال‌پردازی‌های او در آثارش می‌انجامد. همچنین مطلبی از بهرام دبیری درباره پیوند جادویی نقاشی و ادبیات میخوانیم که در آن درباره نقاشی مدرن، نقد هنر و ارتباط نقاشی با ادبیات سخن گفته است.
گفتنی است به موازات رونمایی از این کتاب، از مجموعه آثار نقاشی، طراحی و چاپِ دبیری هم رونمایی شد. می‌توان گفت کتاب و نمایشگاه، کامل کننده یکدیگر هستند و به مخاطب، دید عمیق و گسترده‌ای می‌دهند. نمایشگاه، شامل سیلک اسکرین هایی از دوره‌های مختلف که تیراژ هر یک 30 عدد است؛ تعدادی از این آثار پیش از این به فروش رفته و تعدادی هنوز در آرشیو دبیری موجود بوده که یک سری از آنها را به نمایش گذارد. در کنار آنها، چند نقاشی روی بوم بزرگ، تعداد زیادی طراحی و شماری کار روی مقوا روی دیوار این گالری رفته است. کتاب «باید می‌گفتم، پنجاه سال تاریخ نقاشی از نگاه بهرام دبیری و دیگران» زیر نظر رعنا دبیری از سوی نشر کارنامه در ۴۷۱ صفحه در شمارگان ۵۵۰ نسخه منتشر شده است. علاقه مندان می‌توانند این کتاب را هم از کتابفروشی تهیه کنند و با در صورت تمایل، تا 15 بهمن به گالری سهراب مراجعه کنند. گالری سهراب در خیابان سمیه، بین مفتح و رامسر، شماره ۱۴۲ واقع است. یکشنبه‌ها تعطیل و ساعت بازدید از 11 صبح تا 8 شب و جمعه‌ها از 4 عصر تا 8 شب است.