رضا دبیری‌نژاد، رئیس موزه هنرهای معاصر تهران در ابتدای این نشست خبری، با گرامی‌داشتن یاد و خاطره شهدای جنگ ۱۲ روزه گفت: ایده این نمایشگاه از آغاز سال جاری یعنی از اواسط نمایشگاه پیکاسو آغاز شد و مقدمات کار را شروع کردیم و می‌خواستیم در اواخر خرداد ماه نمایشگاه را برگزار کنیم که جنگ شروع شد و کارهای نمایشگاه را متوقف کرد.
دبیری‌نژاد افزود: تاکیدی داشتیم که از گنجینه موضوع هنرهای معاصر بهره بگیریم و بر این اساس بود که گنجینه را بررسی کردیم. مبنای اولیه یک یا دو زن هنرمند بود اما بعد بررسی کردیم و متوجه شدیم هنرمندان زنی داریم که هیچ وقت آثارشان با هم در معرض دید مخاطبان قرار نگرفته است.
رئیس موزه هنرهای معاصر بیان کرد: در گنجینه هنرهای معاصر ۶۵ هنرمند زن داریم. تصمیم گرفتیم یک بار این فرصت را به وجود بیاوریم و آثار این هنرمندان نوگرا را به نمایش بگذاریم. سناریو و کارهای آماده‌سازی نمایشگاه را شروع و ۲۷۰ اثر از زنان را شناسایی کردیم که از دل آن‌ها کیوریتورها آثاری را انتخاب کردند. نام زنان کمی را در هنرهای تجسمی می‌بینیم و معمولاً زنان گمنام بوده‌اند اما در دوره معاصر حضور زنان پررنگ‌تر شده و زنان نقشی اساسی‌تر داشته‌اند و نمایشگاه «به گزارش زنان» تلاشی برای بازخوانی حافظه موزه‌ای است.
دبیری‌نژاد درباره انتخاب آثار در این نمایشگاه بیان کرد: هیچ هنرمندی را حذف نکردیم و آثار ۶۵ هنرمند زن را در گنجینه داشتیم که از هر هنرمند اثری در نمایشگاه داریم. همچنین چون هیچ گاه در موزه هنرهای معاصر مدیر زن نداشتیم تصمیم گرفتیم برای روز افتتاحیه رئیس افتخاری زن داشته باشیم و توکا ملکی رئیس افتخاری موزه در روز افتتاحیه هستند.
وی ادامه داد: در گالری‌های خانه هنرمندان نیز نمایشگاهی با موضوعات مختلف از آثار زنان هنرمند داریم و در تعدادی از گالری‌های تهران هم نمایشگاه‌هایی از آثار هنرمندان زن خواهیم داشت. همچنین نمایش فیلم‌های مستند با موضوع هنر زنان در روزهای نمایشگاه در خانه هنرمندان خواهیم داشت.
دبیری‌نژاد در بخشی از صحبت‌هایش با ابراز امیدواری از چاپ کتاب نمایشگاه گفت: امیدوار هستیم این کتاب در طول نمایشگاه منتشر شود. همچنین از کتاب نمایشگاه پیکاسو در جریان این نمایشگاه رونمایی خواهد شد.
رئیس موزه هنرهای معاصر درباره جزئیات کتاب نمایشگاه «به گزارش زنان» گفت: در این کتاب به هشت پژوهشگر و نویسنده سفارش پژوهش داده شده است. سعی شده تاریخ‌نگاری دقیق به متخصصان این حوزه سفارش داده شود. حتماً به چاپ مکتوب فکر نمی‌کنیم و انتشار به شیوه‌های نوین در نظرمان است. این منابع باید در اختیار عموم قرار بگیرد و مردم باید از شیوه‌های جدید از آن استفاده کنند.
بیش از نیمی از آثار زنان در گنجینه موزه تاکنون دیده نشده‌اند
توکا ملکی، کیوریتور نمایشگاه درخصوص نگاه پژوهشی خود به تاریخ هنر گفت: کار من بیشتر بر پایه پژوهش است و باور دارم برای نوشتن تاریخ هنر باید از مناظر مختلفی به موضوع نگاه کرد و روایت‌های گوناگونی ارائه داد. یکی از این مناظر، بدون شک جایگاه زنان در هنر است. متاسفانه به دلایل مختلف، آثار زنان در نمایشگاه‌های ایران کمتر دیده شده‌اند.
وی ادامه داد: شاید تنها نام هفت یا هشت هنرمند زن در فضای عمومی هنر ایران شنیده شده باشد اما با بررسی گنجینه موزه دریافتیم که تعداد قابل‌توجهی از آثار موجود متعلق به زنان است. در واقع، بیش از نیمی از آثار گنجینه تاکنون هیچ‌گاه در معرض دید عموم قرار نگرفته‌اند.
ملکی درباره ساختار نمایشگاه توضیح داد: در این نمایشگاه، تقسیم‌بندی مشخصی بر اساس شاخصه‌های فنی و جریان‌های اصلی هنر نوگرا صورت گرفته است. بخش نخست به پیشگامان اختصاص دارد؛ زنانی که از نخستین هنرجویان هنر نوگرای ایران بوده‌اند. قدیمی‌ترین اثر از شکوه ریاضی متولد ۱۳۰۰ است که به عنوان نخستین هنرمند نوگرا در تاریخ ثبت شده است.
وی افزود: بخش دوم به پرتره اختصاص دارد و به چگونگی مواجهه زنان هنرمند با مفهوم چهره‌نگاری در آثارشان می‌پردازد. بخش سوم که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است به هنر انتزاعی اختصاص دارد؛ جریانی که نام‌هایی چون بهجت صدر و منیر فرمانفرمائیان در آن شاخص‌اند. بخشی به مناظر و طبیعت و بخشی دیگر به جزئیات زندگی روزمره زنان هنرمند می‌پردازد.
کیوریتور نمایشگاه در پایان به سابقه شکل‌گیری گروه‌های هنری اشاره کرد و گفت: تجربه تشکیل گروه‌های هنری در میان زنان چندان گسترده نبوده و تنها معدودی از این گروه‌ها توانسته‌اند فعالیتی بلندمدت داشته باشند. در این میان، گروه دنا تنها گروهی است که تعداد زیادی از زنان هنرمند در آن فعالیت مستمر داشته‌اند که در این نمایشگاه به آن‌ها خواهیم پرداخت.
برگزاری نشست‌هایی مختلف با موضوع زنان هنرمند
در ادامه نشست افسانه کامران، یکی دیگر از کیوریتوهای این نمایشگاه، پژوهش و آموزش را یکی از وظایف موزه‌ها دانست و بیان کرد: پژوهش‌هایی که درباره آثار هنرمندان زن صورت می‌گیرد معمولاً ماهیتی بینارشته‌ای دارند. در سال‌های اخیر، توجه به این حوزه افزایش یافته و علاقه دانشجویان به مطالعه آثار زنان هنرمند به‌ویژه در قالب پایان‌نامه‌ها و تحقیقات دانشگاهی چشمگیر بوده است.
کامران ادامه داد: امیدوارم بعد از نمایشگاه پژوهش‌ها از موضوعاتی مثل بازنمایی عبور کند و به مسائل مهمتری بپردازد. در نشست‌هایی که در قالب این نمایشگاه برگزار خواهد شد، قصد داریم به موضوعاتی مختلفی از هنر زنان و روایت‌های آنان بپردازیم. محور اول تاریخ تاریخ‌نگاری هنر زنان است. در این بخش به این می‌پردازیم که اولین نسل زنان هنرمند چه چالش‌هایی داشتند و چگونه مرزها و کلیشه‌ها را در دهه ۲۰ و ۳۰ شکستند. نقش موسسات و آموزشگاههای هنری را در این سال‌ها بررسی می‌کنیم.
این کیوریتور افزود: موضوع پژوهشی بعدی‌مان هویت و بازنمایی است. همچنین درباره شیوه‌ها و رسانه‌ها و درباره فرم، زبان و مدرنیته در هنر نشست‌هایی خواهیم داشت. نشست چهارم نیز به حرفه و روایت‌های زنان هنرمند می‌پردازد.
انتخاب ۱۲۱ اثر برای نمایشگاه
سجاد باغبان ماهر، کیوریتور دیگر این نمایشگاه، درباره شیوه اجرای این رویداد گفت: چون در موزه محدودیت فضایی داشتیم مجبور بودیم از گنجینه تا سقف ۸۰ یا ۹۰ اثر را انتخاب کنیم. اما ما می‌خواستیم فرصت بیشتری را فراهم کنیم و ۱۲۱ اثر درنمایشگاه به نمایش گذاشته می‌شود که ۶۰ اثر برای اولین بار به نمایش درمی‌آید.
وی با اشاره به سیاست‌های اجرایی در موزه‌پردازی این نمایشگاه اظهار داشت: نوع چیدمان آثار تا حدودی رویکردی دایرة‌المعارفی دارد اما تصمیم گرفتیم بخش‌هایی از آن را به گالری‌ها واگذار کنیم تا مشارکت نهادهای مستقل هنری نیز در آن پررنگ باشد.
باغبان ماهر در پایان گفت: از گالری‌ها دعوت کردیم تا آثار زنان هنرمند فعال را به نمایش بگذارند و در نتیجه ۱۲ گالری در این پروژه مشارکت دارند. در مجموع ۱۴ رویداد و نمایشگاه در قالب این برنامه برگزار خواهد شد که هرکدام بخشی از جریان هنر زنان نوگرای معاصر را منعکس می‌کنند. هفت رویداد در خانه هنرمندان ایران و هفت رویداد دیگر در موزه هنرهای معاصر تهران برپا خواهد شد.