به گزارش سرویس تئاتر هنرآنلاین: طی چند سال اخیر حرکت تئاتر ارمنستان به سمت تئاتر روز جهان به سرعت ادامه داشته و گروه‌های مختلفی از تئاتر کلاسیک تا مدرن و آوانگارد در آن مشغول به کار هستند. به گونه‌ای که این فعالیت مداوم سبب معرفی جشنواره‌ها و گروه‌های تئاتری این کشور در سطح بین‌المللی شده است. جشنواره "هایفست" که امسال سیزدهمین دوره خود را پشت سر گذاشت، یکی از مهمترین جشنواره‌های این کشور است که هر ساله هنرمندان بسیاری از سراسر ایران در آن شرکت می‌کنند. در این راستا، گفت‌گویی با آلبرت بیگجانی عضو هیات برگزاری جشنواره "هایفست" و دبیر بخش ایران به بهانه سیزدهمین دوره برگزاری این رویداد هنری داشته‌ایم که می‌خوانید:
در آغاز لطفا تاریخچه‌ای از شکل‌گیری و برگزاری جشنواره "هایفست" بیان کنید؟
بعد از فروپاشی شوروی سابق، دوره‌ای توسط اتحادیه جهانی تئاتر، در دو کشور انگلستان و اتریش برگزار شد و افرادی از کلیه جمهوری‌های سابق شوروی برای حضور در این دوره‌ها انتخاب شدند. بعد از طی دوره آموزشی، این افراد به عنوان مدیران جشنواره‌های کشورهای‌شان مشغول به فعالیت شدند. آرتور قوکاسیان نماینده ارمنستان بود. البته قبل از آن، دو جشنواره "پانتومیم" و "آرتاواز" هم داشتیم که دبیر آنها نیز آقای آرتور قوکاسیان بود. او جشنواره "هایفست" را از سال 2002 میلادی آغاز و دبیری آن را برعهده گرفت. امسال سیزدهمین دوره آن برگزار شد. من از سال 2007 عضو هیئت برگزارکننده و دبیر بخش ایران هستم.
جایگاه این جشنواره در میان سایر جشنواره‌های این کشور کجاست؟
این جشنواره اختصاصی نیست. ارمنستان چهار جشنواره بین‌المللی دارد که "هایفست" جشنواره اصلی است، بعد از آن جشنواره‌های "شکسپیرین"، "مونو" و "یومین آرمنیا" قرار دارد. البته دو جشنواره "مونو" و "شکسپیرین" تخصصی‌اند. ولی "هایفست" همانگونه که گفتم، تخصصی نیست و هر اجرایی می‌تواند در آن باشد. نام این جشنواره، پنج سال پیش به "جشنواره هنرهای اجرایی هایفست" تغییر پیدا کرد. به این طریق دست‌مان برای انتخاب کار بازتر شد، اکنون کارهای آکروباتیک و موسیقی هم داریم. اما غالب آن تئاتر است.
بودجه آن چگونه تامین می‌شود؟ آیا این رویداد خصوصی است؟
"هایفست" ان‌جی‌یو است، اما پشتیبانی دولت را هم دارد. در واقع در مجلس مصوبه دارد مانند جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر. بودجه‌ای در وزارت فرهنگ ارمنستان برای آن تعیین شده، از سوی دیگر اسپانسرهایی نیز داریم. تعدادی از آنها دولتی و سایر آنها نیمه دولتی‌اند. هر سال کار خیلی خوبی از کشور انگلستان داریم که کنسولگری انگلستان هزینه‌های آن را تقبل می‌کند، همین‌طور نمایش‌هایی از فرانسه و آمریکا که سفارت‌های آنها هزینه‌هایشان را تعیین می‌کنند. جشنواره بودجه وحشتناکی ندارد، شاید بودجه تصویب شده آن بیست یا ده درصد هزینه‌های جشنواره تئاتر فجر است. اما کاربری آن بیشتر است.
این اتفاق از سوی سفارت‌ها تنها به دلیل اعتبار جشنواره است؟
بله، به دلیل اعتبار و معرفی کشورشان است. همه این کار را می‌کنند.
شیوه اداره آن چگونه است؟
جشنواره "هایفست" تنها در طول سال یک دبیر و یک کارمند دارد که حقوق دریافت می‌کنند. این کارمند دبیر اجرایی است و زمان جشنواره همه اتفاقات با حضور 17 نفر شکل می‌گیرد.
یعنی تمام اتفاقات در طول سال توسط یک نفر برنامه‌ریزی می‌شود؟
بله، آن یک نفر کار می‌کند. او تمام برنامه‌ها را می‌چیند، نامه‌نگاری‌ها، دعوت از سفارت‌ها و .... توسط یک نفر انجام می‌شود.
دبیر جشنواره نیز در طول این سال‌ها تغییری نکرده است؟
نه، بنیانگذار آن آرتور قوکاسیان بوده و همچنان هم هست؛ تنها در ایران چنین فرمی وجود ندارد. در ارمنستان همه آرتور قوکاسیان را می‌شناسند، چون تداوم داشته است. "هایفست" در درجه‌بندی جهانی بین کشورهای شوروی سابق، بعد از مسکو معتبرترین جشنواره است. یکی از دلایل آن، تداوم آن بوده است. جشنواره‌های خیلی قوی‌تری هم بودن اما تداوم نداشتند. در حالی که "هایفست" برگزار شده و سیستم کلی‌اش هم تغییر نکرده است.
چند کشور در دوره سیزدهم حضور داشتند؟
غیر از دوره دهم، این دوره یکی از شلوغ‌ترین دوره‌ها بود. 26 کشور در جشنواره حضور داشتند و 74 اجرا در 12 سالن نمایش داشتیم. یعنی حتی افرادی که برنامه‌ریزی بسیار دقیقی داشتند هم در طول روز سه یا چهار اجرا را از دست می‌دادند، چراکه روزی هشت اجرا داشتیم و تمام آنها از کشورهای معتبر دنیا همچون آمریکا، کانادا، فرانسه، ایتالیا، انگلستان، لهستان، یونان، روسیه، صربستان و... در آن شرکت داشتند. می‌توان گفت تعداد کشورهایی که از اروپا در این جشنواره حضور نداشتند کمتر از انگشتان یک دست بود.
سطح کیفی آنها را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
سطح کیفی بسیار خوبی داشتیم. جشنواره‌ها هر سال دو یا سه کار شاهکار دارد بقیه آنها متوسط‌اند. تمام جشنواره‌ها سعی می‌کنند این آثار متوسط را بالا ببرند. خوشبختانه در این دوره کارهای بسیار خوبی داشتیم. معروفترین آن اجرای نمایش "هملت" توسط کمپانی "شکسپیر گلوب" انگلستان بود. این گروه یکی از برترین گروه‌های تئاترهای دنیا است. نکته جالب آن بود که آنها می‌گفتند قرار است اردیبهشت ماه به ایران برای اجرا بیایند. همچنین کار مونولوگی از "آنتوان دو سنت اگزوپری"؛ نکته جالب آن است که نمایش‌های انگلیسی کلاس بازیگری‌اند. می‌توانید به تماشای آنها بنشینید و یادداشت‌برداری کنید. همچنین آثار خوبی از بالتیک، لیتوانی و چک داشتیم که امیدوارم به ایران برای اجرا بیایند.
سطح کیفی آثار ایرانی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
آثار گروه‌های ایرانی همیشه متوسط رو به بالای "هایفست"اند و تماشاچیان خودشان را دارند. سالن‌های نمایش‌های ایرانی در تمام اجراها پر بودند؛ زیرا گروه‌های ایرانی تماشاگران خودشان را دارند. تا سال 2007 میلادی تنها دو نمایش ایرانی به ارمنستان آمده بودند و چندان شناخته شده نبودند؛ اما امسال میزبان پنجاه چهارمین نمایش از ایران بودیم.
تماشاگران آثار ایرانی چه دیدگاهی نسبت به این آثار دارند؟
مخاطبان ارمنستان می‌دانند از کارهای ایران چه می‌خواهند و با دید انتقادی به سالن‌های نمایش می‌روند. تماشاگران ما بسیار رک هستند، اگر کاری ضعیف باشد شروع به غرزدن می‌کنند و سالن را ترک می‌کند. برعکس آن هم، اگر از نمایشی خوششان بیاید تشویق فوق‌العاده‌ای خواهند داشت. تئاتر ایران جایگاه خودش را دارد. هستند، کسانی که همزمان نمایش‌های کشورهایی مانند چک و آلمان را رها می‌کنند و به تماشای آثار ایرانی می‌نشینند. آنها آنقدر کار خوب دیده‌اند که منتظر کارهای جدید‌اند.
یعنی کارگردان‌های ایرانی را به طور مشخص می‌شناسند؟
نه، متاسفانه مانند سینما نیست و کارگردان خاصی را در تئاتر مد نظر ندارند. من سعی می‌کنم آثاری که برای اجرا به جشنواره می‌برم، ژانرهای مختلفی داشته باشند. در این میان کارهای دیالوگ‌محور جایی ندارند. درصورتی نمایشی دیالوگ محور انتخاب می‌کنیم که جنبه تصویری و بصری آن زیاد باشد.
هیچ کدام از بخش‌های جشنواره رقابتی نیست؟
خیر. ما دو بخش اصلی و جنبی داریم که تفاوت آنها در دریافت هزینه است. هزینه بخش اصلی توسط جشنواره صورت می‌گیرد، اما بخش جنبی توسط خود شرکت کنندگان پرداخت می‌شود. البته جشنواره بخش‌های جنبی هم دارد، مانند بخش ویژه صدمین سالگرد قتل‌عام ارامنه، دانشجویی و تئاتر عروسکی. بخش ایران، سومین سال برگزاری خود را پشت سر می‌گذارد.
آثار برای حضور در جشنواره به چه صورت ارائه می‌شوند؟
باید سی‌دی کارهایشان را از طریق فراخوان جشنواره "هایفست" و یا ایمیل به من برسانند.
بازار تئاتر هم برای افرادی که به دنبال ارائه کارهایشان برای حضور در جشنواره‌های بین‌المللی هستند، وجود دارد؟
نه، بازار تئاتر نداریم، اما ورک شاپ‌های معتبری در آن برگزار می‌شود. تعدادی از آنها عمومی و تعدادی تخصصی‌اند. اساتید این ورک‌شاپ‌ها بین‌المللی‌اند و استادی از ارمنستان نداریم.
پیش‌بینی شما برای دوره بعد چیست؟
جشنواره‌ای مانند این دوره خواهد بود. اتفاق خاصی رخ نمی‌دهد. این جشنواره روال خاص خودش را دارد. وقتی دبیر تغییر نمی‌کند، طبیعی است که اتفاق خاصی برای آن ایجاد نمی‌شود. به نظرم تغییرات این‌چنینی وحشتناک است. تغییرات دوره‌ای خوب نیست، چراکه من باید انرژی مضاعفی را برای بیان و انجام مراحلی که پیش از این داشته‌ام، بگذارم.
لطفا توضیحاتی هم در رابطه با تئاتر ارمنستان و شکل آن بدهید؟
تئاتر ارمنستان، تئاتری به‌جا مانده از تئاتر شوروی سابق است و از آن ریشه می‌گیرد. تقریبا نیمه دولتی است. وقتی ما می‌گوییم تئاتر، منظورمان گروه تئاتری مانند ایران نیست. تئاتر به معنای مجموعه است، یعنی ساختمانی مشخص که در آن چند سالن، کارگردان و کارمند وجود دارد. مانند آنچه در اروپا می‌بینیم. در ایران گروه‌های تئاتری هستند که دوام و مدت فعالیت‌شان مشخص نیست. تنها گروه تئاتری که در ایران، با چنین ویژگی‌هایی وجود دارد گروه تئاتر "آران" به سرپرستی بهروز غریب‌پور است. طبیعی است اگر کسی بخواهد در ایران به تماشای نمایش برود، من می‌توانم سالن "فردوسی" و گروه تئاتر "آران" را به او معرفی کنم. اما در مورد سایر گروه‌های ایرانی نمی‌توانم چنین کاری انجام دهم.
این مسئله طبیعتا نکات مثبت و منفی خواهد داشت؟
جنبه مثبت آن اینست که نمایش‌ها همیشه هست. کارهایی را که پدر من به تماشای آنها نشسته، من هم دیدم و پسرم هم نگاه می‌کند. به عنوان مثال، می‌دانیم که دوم هر ماه نمایش "جوجه اردک زشت" اجرا می‌شود. چرا که این اجرا سابقه‌ای 40 ساله دارد. مانند یک ارزش می‌ماند. جنبه منفی آن آنست که تولید کارهای جدید محدود می‌شود و نمایش‌ها مرتب تکرار می‌شوند. این موضوع سبب می‌شود کارگردان و بازیگران جدید نتوانند هنرشان را ارائه دهند مگر آنکه عضو همان تئاترها بشوند. برای همین گروه‌های مستقل بسیار کم‌اند.
با توجه به تکرار نمایش‌ها در طی سال‌های طولانی، هنوز هم مخاطب دارند؟
بله دارند. یک نمایش دو بار در طول یک ماه اجرا می‌شود و بعد از آن جای خود را به نمایش دیگری می‌دهد. برای دوبار هر کاری تماشاگر دارد. آنها در لیست اجراهای ماهانه‌شان 15 نمایش دارند که پشت‌سرهم اجرا می‌شوند. ماه بعد دوباره همان نمایش‌ها تکرار می‌شوند. بر این اساس ماندگار است اما خلاقیتی که در تئاتر ایران وجود دارد، آنجا نیست. این نکته را باید در نظر گرفت، کمیت، کیفیت لازم را ایجاد نمی‌کند و از پنج نمایشی که در ارمنستان به صحنه می‌رود، دو کار در حد بین‌الملل است.
تئاتر خصوصی در ارمنستان جایی دارد؟
سالن‌های کوچکی دارد، پا می‌گیرد. هر شخصی که کار خود را آغاز می‌کند، تنها راه بقای خود را در ارتباط با اروپا می‌داند. این مسئله در مورد تمام تولیدات این کشور صدق می‌کند. بازار آن برای دو میلیون نفر پاسخگو نیست. این تولید باید کیفیتی داشته باشد که در وهله اول آنها را به کشورهای شوروی سابق و در وهله دوم به اروپا برساند. دولت هم نه ممیزی دارد و نه امکاناتی می‌دهد.
انتهای پیام/
مهرانگیز قهرمانی