سرویس تئاتر هنرآنلاین: "دایره گچی قفقازی" به نویسندگی برتولت برشت و با خوانش و کارگردانی محمودرضا رحیمی، امروز در نخستین روز از سی و ششمن جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر ساعت 16 و 18:30 در تالار سایه تئاتر شهر اجرا خواهد شد. داستان این نمایش بر سر تقسیم اراضی میان مردم پس از جنگ جهانی است که به واسطه حل این مشکل به سمت نمایشنامه‌ای می‌روند تا مشکل خود را با آن نمایشنامه حل کنند که نام آن "دایره گچی قفقازی" است. رحیمی بر آن بوده که در زمانی کوتاه‌تر نسبت به متن اصلی، بریده‌ای از آنچه مد نظر است را به شیوه موزیکال ارائه کند. شاید او سخت‌ترین مسیر را برای کار انتخاب کرده است، چون موزیکال شدن و اتکای به بدن و رفتار بدنی از هنرجویان جوان، خواه ناخواه سخت و انرژی‌بر خواهد بود؛ اما همین سختی‌ها به ارزشمندی اثر می‌افزاید.
محمودرضا رحیمی که در سال 77 در کنار حمیدرضا سمندریان به عنوان دستیار کارگردان "دایره گچی قفقازی" را به روی صحنه آوردند در گفت‌وگو با هنرآنلاین درباره اجرای این اثر پس از 19 سال گفت: زمانی که تصمیم به اجرای "دایره گچی قفقازی" گرفتم، نمی‌توانستم 100 نفر را روی صحنه بیاورم چرا که سالن این اجازه را به من نمی‌داد و از طرفی خودم نیز علاقه‌ای به انجام این کار نداشتم. ضمن اینکه احساس کردم زمانه دیگر به شکلی نیست که بتوانم گروهی نیمه حرفه‌ای را آورده و برایشان سودای اجرا ایجاد کنم چرا که وضعیت سالن‌ها تغییر کرده و شکل تئاتر عوض شده است. بنابراین در نخستین قدم نقش‌های اصلی را برای خودم ایجاد کردم و تقطیع را انجام دادم و بر اساس آن جلو رفتم و به شخصیت‌های اصلی نمایش رسیدم. کار را بر اساس تقطیع‌هایی که انجام داده بودم پیش بردم و هر کسی حداقل 4 یا 5 نقش را به عهده گرفت و قرار شد نقش‌هایش را در حین اجرا تغییر دهند.
این کارگردان با اشاره به اینکه در اجرایی که استاد سمندریان از "دایره گچی قفقازی" روی صحنه برد، هر بازیگر برای اجرای نقش‌های مختلف باید لباس‌اش را عوض می‌کرد و تغییری در نوع پوشش به وجود می‌آورد تا مخاطب متوجه شود که دارد نقش دیگری را بازی می‌کند، خاطرنشان کرد: اما در این اجرا من احساس کردم نیازی به تغییر لباس نیست بلکه از همان ابتدا این قرارداد را با تماشاگر گذاشتم که این بازیگرها نقش‌های مختلفی را بازی می‌کنند و خیالم راحت بود که تماشاگر این قراردادها را از من می‌پذیرد.
وی درباره اضافه کردن حرکت‌های بدن در این نمایش عنوان کرد: برای من همواره، بدن، حرکت و ژست‌های کوتاه، دغدغه و مسئله بوده است. به نظرم اعضای گروه بسیار موفق می‌توانستند این ژست‌ها را به وجود آورند چرا که بازیگرهای باهوشی هستند. برایم مهم بود که بدن بتواند جای تغییر لباس و گذشت زمان را بگیرد که فکر می‌کنم همین‌طور هم شد.دنیای بدن را به کلام اضافه کردم. این میزان از حرکت بدنی که در اجرای فعلی "دایره گچی قفازی" وجود دارد را نمی‌توانستید در نمایش استاد سمندریان ببینید چون در آن نمایش حرکت بدنی تعریف خاص خودش را داشت. من در تقطیع، تم اصلی نمایش که می‌خواستم در موردش حرف بزنم را پیدا کردم و تم‌های فرعی را بیرون کشیدم تا اصل حرفم را بزنم. بنابراین به اتفاقاتی رسیدم که بهترین راهکار برای صحنه‌های مختلف نمایش بود.
این استاد دانشگاه در ادامه افزود: با توجه به تعریف‌های جدیدی که در تئاتر به وجود آمده، احساس کردم که لازم است از حرکت بیشتری در نمایشم استفاده کنم. ابتدا کار را تحلیل کردم و سپس به تجزیه و تقطیع رسیدم تا ببینم که کدام صحنه‌ها نیاز به حرکت دارد. برای اجرای نمایش نیاز به مکان و زمان داشتم که مکان و زمان را خود نمایشنامه به من می‌داد. مکان نمایشنامه، قفقاز است و زمان آن هم درست به دوره‌ای بر می‌گردد که آقا محمدخان قاجار به دنبال کریم خان زند می‌گشت و بعد کشت و کشتارهایی راه افتاد که منجر به تغییر سلسله زندیه به قاجاریه شد. بعد از آن هم جنگ با گرجستان اتفاق افتاد و گرجستان طبق معاهده‌ای از ایران جدا شد. بنابراین زمان و مکان نمایش را خود برشت بر اساس مستنداتی کاملاً دقیق ارائه کرده است و من موسیقی و حرکات را بر اساس این دو معیار تنظیم کردم. سعی کردیم از موسیقی گرجی استفاده کنیم و شعرها را تغییر دهیم.
رحیمی درباره خوانش دوباره‌اش از نمایشنامه "دایره گچی قفقازی" یادآور شد: آنچه که مرا به اجرای نمایش "دایره گچی قفقازی" وادار کرد، اجرای صحنه‌ای بود نه اینکه بخواهم یک اثر مکتوب ویرایش شده از این نمایشنامه داشته باشم. چند سال پیش یکی از دوستان چند کتاب را از خارج کشور برایم آورد که در این بین متوجه یک موضوع جالب شدم. روی 4 کتاب از این کتاب‌ها نوشته شده (Student edit ویرایش دانشجویی). آن‌ها را مطالعه کردم و دیدم که نگارش این نوع متن‌ها ساده‌تر شده و بعضی تندی‌ها، لق‌لقه‌دهانی‌ها و ژاژخایی‌ها از آن حذف شده است. تحت تأثیر این نوع نگارش، در نظر دارم متن "دایره گچی قفقازی" را ادیت دانشجویی و خلاصه شده کنم آن را به صورت محدود به چاپ برسانم تا دانشجوها استفاده کنند ولی آنچه که در این برهه زمانی مرا وادار به اجرای "دایره گچی قفقازی" کرد، خود اجرا و کارگردانی آن بود.
وی درباره طراحی صحنه این نمایش گفت: طراحی صحنه طرحی مینی‌مال متکی بر عنصر چوب، عروسک، درخت و اسلحه است و به غیر از این‌ها و چند تصویر، چیز دیگری ندارد. تصاویر را هم به پیشنهاد امسن جعفری اضافه کردم که گفت دوست دارم چند تصویر را به بک‌گراند صحنه‌ات اضافه کنم و من هم قبول کردم. امسن جعفری یک سری نقاشی‌های رمانتیک را پیدا کرد و آورد و بعد یک سری عناصر بک‌گراند صحنه مثل رودخانه و درخت را زنده کرد. حتی به این نتیجه رسیدم که نیازی نیست به صحنه نور بدهم ولی، رضا خضرایی طراحی نوری انجام داد که خیلی دوستش داشتم و قبولش کردم. هر چه به اجرا نزدیک‌تر شدیم، خیلی از مسائل نمایش زیر و رو شد. ما حتی قصد گریم هم نداشتیم ولی افسانه قلی‌زاده آمد و در این زمینه به ما کمک کرد.
محمودرضا رحیمی ضمن اشاره به اینکه 4 ماه تمرین کردیم که تا حد زیادی به آنچه که می‌خواهیم برسیم، تصریح کرد: "دایره گچی قفقازی" یک نمایش گیشه‌ای و تجاری نیست. دولتمردان هم هیچ فکری برای چنین نمایشی نمی‌کنند. این نمایش می‌تواند به جامعه تئاتر ما بازیگران خوبی را معرفی کند. نمایش‌های تجاری چه زمانی بازیگر به تئاتر ما معرفی کرده‌اند؟ هیچ‌گاه. در نمایش "دایره گچی قفقازی"، منتال، سانتی منتال، آفرینش، ذهنت، احساس و تخیل پراکنده است. این نمایش خودش می‌تواند یک کارگاه بازیگری باشد و می‌تواند به آدم‌ها بازیگری را یاد بدهد تا فردا روزی بتوانند در کار دیگران بازی کنند و موفق شوند.
وی درباره موسیقی‌های این نمایش خاطرنشان کرد: دوستان‌مان هر چه را از موسیقی گرجی شنیده بودند، برای ما فرستادند و ما آن‌ها را گوش کردیم و در نهایت چند اثری که فکر می‌کردیم آثار مناسبی برای کار ما هستند و ضمناً در خود کشور گرجستان هم از اهمیت بالایی برخوردارند را برای "دایره گچی قفقازی" انتخاب کردیم. انتخاب موسیقی و تنظیم اشعار در نهایت توسط خود من انجام شد و سپس وزن موسیقی را بر مبنای هیپ هاپ و رپ تغییر دادیم چون هر زمانه‌ای فرکانس صوتی خودش را دارد و در این زمانه، این فرکانس‌ها بهتر شنیده می‌شود. موسیقی نمایش ما ابتدا به صورت پلی‌بک پخش می‌شد و ما قصد نداشتیم موزیسین بیاوریم تا اینکه من یک روز به این فکر افتادم که روایت موسیقی را اضافه کنم و از موسیقی برای پیشبرد روند قصه کمک بگیرم. در نظر داشتم موسیقی ری‌اکشن نشان دهد و حتی جاهایی قهر کند و برود. آرمین محمدی چون خودش از این دیار بود، به ما معرفی شد که فقط پیانو بنوازد ولی آرمین وقتی در جریان کار قرار گرفت، پیشنهاد کرد که به جای پیانو از گارمون استفاده کند. او شروع به نواختن گارمون کرد که ما دیدیم انتخاب درستی انجام داده است. ساز ضربی را هم باید زیر، ساز بادی‌اش می‌آورد که به همین خاطر نواختن گارمون را به داریوش خوش‌اقبال سپرد و خودش به نواختن ساز ضربی مشغول شد و در جاهای دیگر هم با کاخن و فلوت هنرنمایی کرد.
کارگردان نمایش "آسید کاظم" درباره طراحی لباس نمایش "دایره گچی قفقازی" گفت: طراحی لباس نمایش‌های مرا معمولاً نازنین گودرزیان انجام می‌‌دهد. نازنین گودرزیان کارش را بلد است و هیچ‌وقت نمی‌شود او را پیش‌بینی کرد. او به همه ما باوراند که باید از لباس‌های گرجی استفاده کنیم. من در فکر بودم که از لباس‌های کارگرها استفاده کنیم که نازنین گودرزیان مدتی فکر کرد و بعد طرح‌هایی را آماده کرد که دیدیم بازیگرها سر تا پا جین شدند. نازنین گودرزیان گفت که ما به جای استفاده از یونیفرم‌های امروزی کارگرها که جنبه زیبایی‌شناسی ندارد، می‌توانیم از جین استفاده کنیم که در اواخر قرن 19 به عنوان لباس بین‌المللی کارگرها شناخته می‌شد. خانم گودرزیان اعتقاد داشت که این لباس‌ها هم راحتی دارد و هم در صحنه بیشتر دیده می‌شود. مدتی بعد هم سربندهای بچه‌ها را طراحی کرد که به کمک لباس‌ها آمد. در نهایت هم با طراحی لباس برای نسترن قاضیانی (راوی)، به یک‌باره فضا را کاملاً منقلب کرد و بچه‌ها هم سورپرایز شدند. انتظار این تغییر آنی را نداشتند. وقتی لباس‌ها دوخته شد و بچه‌ها آن‌ها را پوشیدند، احساس کردم که ایده و طراحی خانم گودرزیان خیلی خوب است چون لباس جین بر خلاف لباس‌های امروزی کارگرها، آدم را ماشینی نمی‌کند و انرژی‌های خودش را دارد که این به نمایش ما کمک بیشتری می‌کند.
لازم به یادآوری است، نمایش "دایره گچی قفقازی" به کارگردانی محمودرضا رحیمی و با بازی میترا ثارالهی، بهرام حاج جعفری‌زاده، آناهیتا خسروی، پردیس رفیعی، سیامک زین‌الدینی، محمد سرفرازی، محمدحسین سعیدی، زهره شاه‌محمدی، عباس شکیب‌مهر، سیده نوش‌آفرین طوسی، نسترن قاضیانی، رزا کریمی، نیما لبخنده، ساناز نام‌دوست، علیرضا نصیری و ... امروز 28 دی‌ماه در نخستین روز از سی و ششمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر ساعت 16 و 18:30 در تالار سایه تئاتر شهر روی صحنه می‌رود.
سی و ششمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر از 28 دی ماه تا 9 بهمن ماه به دبیری فرهاد مهندس‌پور برگزار می‌شود.