نمایش غریب آهنگساز آوانگارد در تالار رودکی

سرویس موسیقی هنرآنلاین: سه‌شنبه 12 اردیبهشت ماه دومین دوره فستیوال بین‌المللی موسیقی معاصر تهران در تالار رودکی میزبان یُوهُو لایتینِن از کشور فنلاند بود که برای اجرای رسیتال ویولنسل به صحنه آمد. برخلاف کنسرت‌های دیگر، این نوازنده فنلاندی پیش از تماشگران روی صحنه حضور داشت و چند دقیقه‌ای با قدم زدن روی صحنه منتظر ماند تا تماشاگران در جای خود بنشینند.

لایتینِن که دارای دکترای آهنگسازی است با تمرکز بر اجراهای چندحسی در حوزه هنر آوانگارد و مدرن مشغول به فعالیت است. او پیش از آغاز برنامه اعلام کرد که همه قطعات را پشت هم می‌نوازد و از تماشاگان خواست که از تشویق مابین قطعات خودداری کنند.

برنامه با اجرای قطعه tapper اثر آلوین لوسیر آغاز شد. در تمام طول این قطعه نوازنده با انتهای آرشه خود روی بدنه ساز ضربه‌هایی منظم و یکنواخت وارد می‌کرد که ابتدا کند بوده و به تدریج تند شدند. صدای یکنواخت ضربه‌ها با چرخاندن آرام ساز بر روی پایه تغییر می‌کرد. لایتینِن برای نواختن این ضربه‌ها با دقت زیاد به پارتیتور خود نگاه می‌کرد.

پس از آن نوبت به Maknongan اثر جیاچینتو شلزی رسید که در زمان اجرای آن صدای خواننده هم به عنوان یک ساز استفاده می‌شد. در تمام طول قطعه لایتینِن هرچه را با آرشه روی سیم‌ها می‌نواخت، با دهان خود نیز همان صدا را ایجاد می‌کرد و به عبارتی به صداخوانی می‌پرداخت.

قطعه بعدی  Study in multiphonicsاثر خود لایتینِن بود که با نواختن یک نت با آرشه‌ای ملایم آغاز شد. در تمام مدت این قطعه نوازنده با اجرای یک نت به مدت طولانی و آرشه‌کشی روی قسمت‌های مختلف سیم‌ها به نواختن پرداخت در حالی که استفاده از لبه بیرونی آرشه باعث ایجاد صدایی خشدار و نامطبوع می‌شد.

اثری از یک آهنگساز ایرانی بخش بعدی این برنامه بود. Le chant person اثر ایرج صهبایی در حالی اجرای شد که گاه ملودی‌های ایرانی در لا به لای نت‌های سرکش و مشوش به گوش می‌رسید.

پس از آن نوبت به اجرای یک ایده از این آهنگساز تجربی رسید. لایتینِن با دست گرفت یک کاسه تبتی و نواختن ضربه‌های آرام بر آن کار خود را اغاز کرد و همزمان صدایی آرام از حنجره خود خارج می‌کرد. پس از آن ساز را به دست گرفت و صداهایی بی نظم و درهم ایجاد کرد. فلاژوله‌های پی در پی با آرشه‌ای که سبک روی سیم‌ها کشیده می‌شد، صدایی خفه را به گوش می‌رساند.

آخرین بخش این برنامه اجرای یکی دیگر از آثار لایتینِن به نام Music in parentheses بود. او به نواختن یک نت ثابت به مدت چند دقیقه پرداخته و پس از آن نت دیگری را می‌نواخت و در این میان آوازی را با صدای بم خود می‌خواند. اما تماشاگران با کمی دقت متوجه می‌شدند که محتوای این آواز یک شعر یا متن ادبی نبود بلکه یک متن تخصصی در مورد موسیقی بود.

دومین دوره فستیوال بین‌المللی موسیقی معاصر تهران با مدیریت هنری نوید گوهری و مدیریت اجرایی احسان تارخ تا 15 اردیبهشت ماه ادامه دارد.

مریم درویش