به گزارش خبرگزاری هنرآنلاین، در مشهد مقدس هر ساله با قرائت «یا مقلب‌القلوب»، نوای نقاره‌ها آغاز می‌شود. این یکی از زیباترین حس‌هایی‌ست که از این نوا برای مردم به گوش می‌رسد و احسن‌الحال‌شان می‌شود و دلیل هم دارد.
نقاره‌های بارگاه امام رئوف علیه‌السلام همیشه در مراسم‌های مختلف مذهبی از ولادت تا عید فطر و قربان به صدا درمی‌آیند و این صدا با احساسات مذهبی مردمان این دیار عجین شده است. این حس نهادینه شده در نوروز با مراسم باستانی ایرانی معجونی از حسن همجواری اسلام را به دست می‌دهد که در نوع خود منحصر به فرد است.
این نغمه‌ی مکرر اونیسونِ گروهی، با خود حسی را به ارمغان می‌آورد که با هیچ محرکی دیگر قابل جایگزینی نیست.
اینجا، نوای نقاره‌ها و طبل‌ها که پیشینه ذهنی زوار را در معجونی از لطافت‌های مذهبی و زمان نمایی اذان و شفا و اعیاد جلوه‌گر شده را با نوروز توامان می‌کند تا این حظ شنیداری از سه عنصر روحبخش حرم و نقاره و نوروز به حسی منحصر به فرد منتهی شود. در این زمان زائران و مجاوران در لحظه سال تحویل با حضور در صحن و سرای حرم امام رضا علیه السلام سال جدید خود را متبرک می‌کنند.
نقاره زنی از آیین‌های کهنی است که در حرم مطهر امام رضا علیه‌السلام اجرا می‌شود، نمادی مورد احترام با طرفداران بسیار که نشان از عظمت، شکوه و شادمانی در آستان قدسِ مقدس دارد.
نقاره‌خوانی، نوای معنوی رو روحبخشی‌ست که بسیاری از مردم با آن، حس خوش و مثبتی را تجربه می‌کنند. نمی‌شود انسان زائر یا مجاور حرم باشد و این نوای زیبا را نشنود یا خود را برای شنیدن آن به حرم نرساند. آیین نقاره‌زنی قدمت بسیار دارد و با گذشت سال‌ها اصالت خود را حفظ کرده است. این مراسم با برنامه خاصی، همه‌روزه به‌جز ماه‌های محرم و صفر و روزهای شهادت ائمه، در حرم زیبای امام رضا (ع) اجرا می‌شود و عاشقان بسیاری دارد. البته نقاره‌خوانی در روز میلاد امام رضا (ع) نیز به‌صورت ویژه برگزار می‌شود.
آیین نقاره‌خوانی، خاص حرم رضوی است. نقاره‌زنان جایگاه مشخصی در حرم دارند و هرکدام نقشی را در این اجرای موسیقایی برعهده می‌گیرند. نقاره نوازی، ذکر خاصی دارد که سینه به سینه در نقاره خوان‌ها منتقل شده و همواره اصالت خود را حفظ کرده است.
همچنین جشن عید باستانی نوروز، از دیرباز با آداب و رسوم خاصی در ایران برگزار می‌شده، اما در دوران صفویه این جشن کهن به عشق به اهل بیت و اسلام گره خورد و برگزاری‌اش به شکل و شمایل خاصی متحول شد.
بنابر اسناد تاریخی، پس از اعلام مذهب شیعه به عنوان مذهب رسمی کشور در زمان صفویان، مردم ایران آیین‌های کهن خود را با اسلام پیوند زدند که حضور در اماکن مقدس امامان معصوم در زمان سال تحویل، یکی از این رسوم بود.
به گفته کارشناسان، قدیمی‌ترین سند موجود با موضوع نوروز مربوط به اواخر دوره شاه عباس اول صفوی و به سال۱۰۳۷ قمری است. البته قدمت جشن نوروز در حرم بیش از دوران صفویه است، اما اسناد موجود برای این جشن‌ها از دوران صفویه موجود است که به گواه این اسناد تعطیلی ایام نوروز از آن دوران مرسوم بوده و مکتب‌خانه‌ها و برخی ادارات در این روزها تعطیل می‌شدند. همچنین در اسناد موجود در آستان قدس رضوی عید نوروز با عنوان عید شاهی یاد می‌شد و مبالغی برای عیدی و انعام خدّام، همچنین تهیه لباس و کفش برای ایتام کنار گذاشته می‌شد.
دهخدا هم نقاره خانه را «جایی که در آن نوبت نوازند» می‌نامد. در گذشته به نقاره خانه «نوبت خانه» هم می‌گفتند و نوازندگان را «نوبت نواز» یا «نوبت زن» می‌نامیدند. نقاره نوازی در آستان قدس رضوی را می‌توان قدیمی‌ترین نوع مذهبی آن در ایران نامید.
پس از ماجراهای شهریور ۱۳۲۰ و اشغال مشهد به دست متفقین و سرنگونی پهلوی اول و از میان برداشته شدن محدودیت‌های مذهبی، نقاره خانه امام رضا (ع) نیز دوباره فعال شد. در دوره بعد نیز نقاره خانه زیر نظر اداره تشریفات آستان قدس قرار داشت و نقاره چیانی که مثل بقیه کارکنان حرم لباس فرم می‌پوشیدند، دو نوبت در روز نوبت نوازی می‌کردند.
در گذشته تعداد نقاره چیان از ۱۰ تا ۱۳ نفر متغیر بود اما حالا ۱۳ نفر رسمی و ۱۲ نیروی افتخاری در نقاره خانه فعالیت می‌کنند. امروزه بنای نقاره نوازی وسیع‌تر شده است.
در زمان نقاره خوانی، چهار طبال در سمت راست نقاره خانه (شمال) رو به گنبد طلایی امام رضا (ع) نشسته بر صندلی و پنج نوازنده کرنا به‌ترتیب در کنار طبال‌ها در سمت چپ نقاره خانه (جنوب) می‌ایستند. سرنواز یا سردسته کرنا نوازها تیم را رهبری و همه هماهنگ نقاره‌خوانی می‌کنند. نقاره خوان‌ها به‌صورت تجربی و توسط نقاره‌نوازان قدیمی و در همان محل آموزش می‌بینند.
نقاره، سازی کوبه‌ای است. چهار نوع طبل با نام‌های سرچاشنی، گاه برگاه (گورگه، گورگ)، تخم‌مرغی و ساده (میانه) در نقاره خوانی حرم استفاده می‌شود. طبال‌ها با دو چوب به طول تقریبی ۲۰ سانتی‌متر بر آن‌ها می‌کوبند. طبل سرچاشنی کوچک و چدنی است و صدای زیر تولید می‌کند که به‌عنوان طبل اصلی در تمام مدت نقاره خوانی نواخته می‌شود.
سه طبل دیگر مسی هستند با اندازه‌های بزرگ و متوسط که صدای بم تولید می‌کنند و با هماهنگی خاصی به‌طور متناوب یا یکی در میان، هم‌نوا با کرنا نواخته می‌شوند و حالت شاد به این نوا می‌دهند. طول کرنا بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ سانتی‌متر از جنس مس یا برنج است که سوراخ ندارد. این ابزارها همه در مشهد ساخته می‌شوند.
* ایرنا