سرویس مد و لباس هنرآنلاین: طراحی پایدار، ضرورتی است که فارغ از هر نام و حوزه‌ای، باید مورد توجه و اهتمام قرار گیرد و این روزها کمک به افزایش رویکرد طراحی پایدار در عرصه مد و لباس نیز مطرح است.
اهمیت‌دهی به اثرات مختلف محصول در چرخه عمر و پیش و پس‌ازآن، بر محیط و زندگی جانداران را می‌توان ارزش‌دهی به مخاطب طراحی و کاربر و جزو حقوق وی دانست. این رویکرد، در تمامی تولیدات ازجمله لباس، در نظر گرفته شده و جستجوی شیوه‌های کمک به افزایش رویکرد طراحی پایدار در محصولاتی ازاین‌دست، از حوزه‌های کاری طراحان به شمار می‌آید.
آسیب‌های واردشده به طبیعت طی روند توسعه و صنعتی شدن زندگی انسان‌ها، سبب شد که تفکر طراحی با در نظر گرفتن محیط زندگی، طبیعت، اجتماع و منابع انرژی محدود و خدادادی، در بین طراحان اهمیتی ویژه یافته و شاخه‌های طراحی سبز، طراحی پایدار و رویکردهایی مشابه را باعث شود.
برای درک طراحی پایدار و همچنین تعریف واژه پایدار می‌توان گفت: واژه "پایدار" امروزه به‌طور گسترده‌ای به‌منظور توصیف جهانی که در آن نظام‌های انسانی و طبیعی توأمان بتوانند تا آینده‌ای دور ادامه حیات دهند، به کار گرفته می‌شود. بر اساس تفکر طراحی پایدار می‌توان چرخه و طول عمر محصولات و همچنین کارایی و بازیافت و برگشت‌پذیری محصول را به‌طور مؤثری بهبود بخشید.
دقت در خصوص ضرورت طراحی محصول موردنظر و طراحی سودمند و در حد ممکن طراحی چندمنظورة محصولات از اصول موردتوجه طراحان در حوزة طراحی پایدار است.
طراحی با پیچیدگی کمتر و کاهش تنوع مواد اولیه در محصولات و کاهش اتصالات، از اصول دیگری است که به‌منظور بالا بردن امکان بازیافت، اهمیت دارد چراکه بازیافت محصولات چندگانه، هزینه، زمان و انرژی بیشتری طلب می‌کند.
در این رابطه، اصل بهره‌مندی بیشتر از مواد طبیعی و بازگشت‌پذیر به چرخة طبیعت و استفادة کمتر از مواد شیمیایی و سمی نیز مدنظر است. در طراحی پایدار باید از به کار بردن موادی همچون پی‌وی‌سی، نئوپرن یا پلی استایرین و مواد افزودنی همچون بیسفونل‌ای و فرمالدئید تا حد امکان امتناع شود و از جایگزین‌های غیر سمی مثل کوپلی‌استرها یا بیوپلاستیک‌ها استفاده شود.
در طراحی پایدار ترجیح برای محصولات، دوام بالا و کیفیت آن‌هاست و بر طراحی ماندگار تأکید می‌شود. استفاده از مواد بازیافتی و نیز مواد قابل بازیافت و توجه به دورة پایان عمر و استفادة ثانویه از محصول، جزو اصول طراحی پایدار است.
طراحی مدولار نیز، به دلیل ویژگی‌های ذاتی، جزو توصیه‌های طراحی پایدار به شمار می‌آید. مزیت طرح‌های مدولار فقط سهولت بازیافت در پایان طول عمر محصول نیست؛ بلکه به دلیل ساده‌تر بودن تعمیر، دوام بیشتری دارند و با داشتن راندمان بالای تولید، نیازمند مصرف انرژی کمتری در آغاز چرخه زندگی محصول هستند.
البته طراحی پایدار تنها به موضوعات زیست‌محیطی و اکوسیستم محدود نمی‌شود بلکه در مجموعة آن به شاخصه‌های انسانی و اجتماعی نیز توجه شده است، توجه به فرهنگ بومی و منطقه‌ای گروه هدف، طراحی محصولات با مدنظر قرار دادن محدودیت‌های کودکان، سالمندان و کاربران دارای شرایط خاص مانند افراد کم‌بینا یا حتی افراد چپ‌دست در استفاده از تجهیزات و امکانات عمومی. عدم تفکیک افراد کم‌توان و عادی در استفاده از محصولات نیز، برخی از شاخصه‌های ذکرشده برای طراحی پایدار هستند.
طراحی پایدار در حوزه طراحی لباس و پوشاک، بر مواد اولیه و چرخة عمر آن‌ها تمرکز دارد. برای مثال استفاده از مواد قابل بازیافت و طبیعی، به جای مواد شیمیایی و ترکیبی در پوشاک و الحاقات پوشاک و حتی توجه به چرخة تولید مواد اولیة طبیعی و چگونگی تأثیر آن‌ها در طبیعت، در طراحی پایدار پوشاک در نظر گرفته می‌شود.
برای مثال، توجه به ضروری بودن و نیاز به استفاده از سموم و آفت‌کش‌ها در مرحلة پرورش پنبه، با وجود بازیافت‌پذیری و طبیعی بودن خود محصول، باعث در نظر گرفتن محدودیت و اخطار در استفاده بیش‌ازحد از آن، بر اساس اصول طراحی پایدار می‌گردد و طراح را به سمت استفاده از محصولات طبیعی با چرخة عمری کم‌ضررتر، سوق می‌دهد.
علاوه بر این، در طراحی پایدار پوشاک به انرژی‌های مصرفی و نوع آن‌ها، دوستدار طبیعت بودن و بی‌ضرر بودنشان و نیز نیروی کاری توجه می‌شود. صداقت، دستمزد مناسب، احترام کافی بین کارمندان تولیدکنندگان و مشتریان، شرایط کاری مناسب و ساعات کار عادلانه، از جنبه‌های دیگری است که در طراحی پایدار پوشاک از آن‌ها یاد شده است. علاوه بر این جنبة تولید سفارشی در مد و هرچه کمتر بودن فاصلة محل تولید و مصرف‌کننده در حوزة پوشاک، ویژگی مثبت در دیدگاه طراحی پایدار در لباس‌ها به شمار می‌آید.
منابع:
کتاب "پایداری و شیوه‌های طراحی پایدار" اثر ابراهیم باقری
کتاب "رویکرد پایداری در طراحی اشیای کهن ایران" اثر پردیس بهمنی
کتاب " کلیات طراحی صنعتی" اثر اردشیر حکیمی تهرانی