یکی از بهترین مسیرهای انتقال مفاهیم متعالی به کودکان و نوجوانان استفاده از هنر، خاصه هنر شعر است. شعری که متناسب با ادراک این گروه سنی سروده شده باشد، می‌تواند تا عمق جان کودک و نوجوان رسوخ کند. از همین جهت شعر کودک و نوجوان و گونه آیینی شعر کودک و نوجوان دارای اهمیت بسیاری است و می‌تواند نقش بسیار مهمی در تربیت نسل‌ها ایفا کند. به واسطه اهمیت این موضوع با آقای سید احمد میرزاده شاعر و نویسنده کودک و نوجوان هم‌کلام شدیم و نقطه نظر ایشان درباره وضعیت شعر کودک و نوجوان را شنیدیم. میرزاده سالهای زیادی است که در حوزه ادبیات کودک فعالیت و رخدادهای این حوزه را رصد می‌کند؛ همچنین ایشان در حال حاضر دبیری بخش کودک و نوجوان شعر رضوی را بر عهده دارد.
گفتگوی سید احمد میرزاده با هنرآنلاین به این شرح است:
میرزاده در ابتدای گفتگو وضعیت شعر کودک و نوجوان را طی چهار‌دهه گذشته رو به رشد ارزیابی و کلیت فضای شعر کودک و نوجوان در کشور را این گونه توصیف کرد: بنده حدود چهار دهه است، مجموعه مسائل مرتبط با شعر کودک و نوجوان، اعم شعرهای سروده شده و پژوهش‌هایی که در این حوزه صورت گرفته را که دنبال می‌کنم. اگر مقایسه‌ای میان زمان حال و گذشته انجام دهیم، این طور به نظر می‌رسد که شعر کودک و نوجوان با گذشت زمان رو به رشد بوده است. شایان ذکر است شعر کودک و نوجوان در کشور ما عمر چندانی ندارد. از معدودان شاعرانی که قبل از انقلاب‌اسلامی در این حوزه شعر سروده‌اند، می‌توان مرحوم عباس‌یمینی‌شریف، مرحوم محمود کیانوش و مرحومه پروین‌دولت‌آبادی را نام برد. در دهه اول انقلاب نیز حداکثر ده نفر شاعر حرفه‌ای حوزه کودک و نوجوان داشتیم؛ اما اکنون حدود 150 شاعر در این حوزه داریم که از این تعداد حداقل 50 نفر، شاعران موفق و ممتازی هستند. به همین ترتیب تعداد ناشرینی که شعر کودک و نوجوان چاپ می‌کنند و یا به طور اعم به این حیطه از ادبیات اهتمام دارند رو به رشد است. می‌توان که گفت که ما از جهت کمیت، در این حوزه رشد قابل توجهی داشته‌ایم. از نظر کیفیت هم از جنبه‌هایی مثل تخیل کودکانه، نزدیک شدن به زبان مخاطب و فاصله گرفتن از نگاه تعلیمی و توجه به جنبه لذت‌بخشی که از غایت‌های هر هنری است، پیشرفت داشته‌ایم. اما موارد و آسیب‌هایی هم وجود دارد که شعر کودک در سالهای اخیر به آن دچار شده است. به عنوان مثال شعر کودک ما، از لحاظ زبان شعر به نسبت دهه 70 افت داشته است و بی موالاتی در این گونه از اشعار دیده می‌شود و گاهی کلمات در جای خود به کار نمی‌روند. همچنین جابجایی و به هم ریخته‌گی نحوی زیاد است و حروف اضافه در جای کامل و دقیق خودشان به کار گرفته نمی‌شوند. اینجا باید ذکر کنم که شاعران کنونی در نزدیک شدن به دنیا، ذهنیت و تخیل مخاطب و توجه به سوژه‌های جالب‌تر مقداری افراط کرده و از دغدغه‌های متعهدانه‌ای که شعر کودک و نوجوان در دهه 60 و اوایل دهه 70 داشت فاصله گرفته‌اند. گاهی انسان حس می‌کند عنصر اندیشه به عنوان یکی از عناصری که شاکله شعر کودک و نوجوان را تشکیل می‌دهد بسیار کم رنگ شده است.
سید احمد میرزاده درباره وضعیت شعر آیینی کودک و نوجوان نیز به هنرآنلاین گفت: شعر آیینی کودک و نوجوان تابعی از کلیت این شعر است و عمر چندانی ندارد. مرحوم حسین حداد در کتاب نان و پروانه که در سال 1376 منتشر شد، هر آنچه طی هفتاد سال در شعر کودک و نوجوان سروده شده است را مورد بررسی قرار داده است. این کتاب در واقع آیینه‌ای است که وضعیت شعر آیینی ما در این رده سنی را برای دست اندرکاران روشن می‌کند. در سالهای پایانی دهه هفتاد و سالهای ابتدایی دهه هشتاد ناشرین توجه ویژه‌ای به شعرهای آیینی کردند و برای اولین بار کتاب‌های مستقلی در زمینه شعر کودک و نوجوان منتشر می‌شد که موضوع صرفا مذهبی داشت و این طور نبود که شاعر به شکل جوششی به آن بپردازد. عمدتا این کارها، سفارشی بود، مثلا ناشر از شاعر می‌خواست درباره چهارده معصوم شعر بگوید. مجموعه‌های شعری به این شکل منتشر می‌شد و عمدتا این آثار ضعیف بودند. به همین خاطر انگی بر پیشانی شعر آیینی خورد، گویی شعر آیینی کودک، صرفا یک شعر کوششی و سفارشی است. به گونه‌ای جا افتاد که وقتی حرف از شعر سفارشی پیش می‌آید، منظور شعر آیینی کودک و نوجوان است. این اتفاق تا زمانی بود که این نیاز به شعر آیینی کودک از طرف ناشرین مطرح می‌شد و تعداد آثار کم بود؛ اما لازم است اشاره کنم، وقتی حجم تولیدات افزایش یافت، کیفیت آثار هم بیشتر شد. البته وجود جشنواره‌هایی مثل جشنواره شعر رضوی توانست تا حدی به افزایش کمیت شعر آیینی کودک و نوجوان و به اندازه کمتری به کیفیت آن کمک کند. بنابراین در مجموع فکر می‌کنم شعر آیینی کودک و نوجوان آن طور که باید و شاید، جایگاه خود را پیدا نکرده است.
دبیر بخش کودک و نوجوان جشنواره شعر رضوی به نقش جشنواره‌های تخصصی بر ادبیات کودک و نوجوان هم اشاره کرد: اصولا جشنواره‌های شعر در دهه نود دچار افول شدند و تعداد آن‌ها هم کمتر شده. ما در دوره‌ای تعداد قابل توجهی جشنواره داشتیم که ویژه کتابِ کودک و نوجوان بود. به عنوان مثال جشنواره کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان رویدادِ بسیار مهمی بودکه هر دو سال یکبار برگزار می‌شد؛ علاوه بر این مجله سروش نوجوان جشنواره سالانه‌ای داشت و بسیار معتبر بود. مجله سوره نوجوانان و در و جایزه رشد هم در گذشته در فعالیت می‌کردند که این محافل یکی یکی تعطیل شدند. اگر شما می‌بینید برخی جشنواره‌ها مثل فجر و قلم‌زرین یک بخش جنبی به نام کودک و نوجوان دارند، به دلیل تعطیلی جشنواره‌های اختصاصی کودک و نوجوان است. البته بنده راجع به دلیل تعطیلی این جشنواره‌ها تامل نداشته‌ام که چرا جشنواره‌هایی مثل کانون و سلام تعطیل شدند و سیزده سال برگزار نشد. البته اتفاقات خوبی در حال رخ دادن است و این جشنواره‌ها احیا شده است. ما یک مشکلی در جشنواره شعر رضوی در بخش کودک و نوجوان داریم و آن این است که با توجه به کم بودن شاعران در این حوزه، نخبگان کمتر رغبت می‌کنند به سمت آن بیایند. با توجه به بررسی دوره‌های گذشته معمولا شاعرانی که کتاب ندارند یا تازه کار هستند در جشنواره شعر رضوی شرکت می‌کنند که البته بعضا کارهای خوبی ارائه می‌دهند. این مسئله قابل تامل است که جشنواره‌های کتاب محور به گونه‌ای است که خود ناشر کتاب‌ها را به جشنواره می‌دهد و شخص نویسنده یا شاعر اثر، برگزیده می‌شوند. امیدوارم هستیم به راهکارهایی برسیم تا بتوانیم شرایط حضور نخبگان در بخش کودک و نوجوان جشنواره شعر رضوی را فراهم کنیم.
میرزاده: مسئولین باید به محتوای بیانیه هیئت داوران جشنواره‌های شعر دقت کافی را داشته باشند.
سید احمد‌میرزاده در پایان گفتگو از مسئولین و سیاست‌گزاران فرهنگی درخواست کرد تا به هشدارهایی که هیئت‌های داوران جشنواره‌ها می‌دهند، توجه لازم را داشته‌باشند و در همین راستا افزود: همه جشنواره‌ها دستاوردهایی دارند که برای اقشار مختلف قابل استفاده است. اما یک وجه دستاورد جشنواره‌ها برای مسئولین است و نه برای خود شرکت‌کنندگان. معمولا جشنواره‌ها یک بیانیه هیئت داوران دارند که یک متن بسیار مهم است که توجه لازم به آن نمی‌شود. بیانیه هیئت داوران یک گزارش تحلیلی است که یک جمع از کارشناس‌های یک عرصه که همان گروه داوران هستند، از سیمای یک ساله شعر در یک حوزه خاص ارائه می‌کنند. در این بیانیه عنوان می‌شود که آسیب‌ها و خلاها چه بوده و جهت‌گیری به کدام سمت است. محتوای بیانیه هیئت داوران باید مورد توجه مسئولین قرار گیرد. مثلا بنده خودم زمانی که جزئی از هیئت داوران جشنواره‌های شعر کودک و نوجوان بوده‌ام، در بیانیه راجع به وضعیت زبان در این‌گونه از شعر هشدار داده‌ام که آسیب زبان در شعر کودک می‌تواند موجب آسیب به زبان‌فارسی شود. بنده به سهم خودم سعی کرده‌ام در جشنواره شعر رضوی خلاهای موضوعی در شعر کودک و نوجوان را احصا کنم و در نظر داریم این مسائل شناسایی شده را عرضه کنیم تا مورد توجه شاعران قرار گیرد.
گفتگو: محمد حسین خدایی