سرویس فرهنگ و ادبیات هنرآنلاین: امروز 29 اسفندماه آخرین پنجشنبه سال 1398 است و به رسم دیرینه یادی کردیم از درگذشتگان. افسوس و دریغ امسال سی و یک تن از فرهیختگان و اهالی فرهنگ و ادبیات را از دست داده‌ایم. متاسفانه سه شخصیت حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدهادی خسروشاهی، حجت (نورالدین) صیحانی و فریبرز رئیس‌دانا بر اثر ابتلا به ویروس کرونا دارفانی را وداع گفتند. البته به قول سیدعلی موسوی‌گرمارودی: "نمرده است / که شور و شعور نامیر است / شکسته نیست / که همواره کوه پا برجاست". امیدواریم سال جدید با سلامتی و شادی همراه باشد.
حسین جلال‌پور
حسین جلال‌پور شاعر، مصحح، مدرس، عضو هیات علمی دانشگاه و دبیر انجمن ادبی "هوای تازه" 10 فروردین 98 درگذشت.
او مجموعه غزل "کلاغ بعد از باغ" و تصحیح‌هایی چون "دیوان محمدخان دشتی"، "دیوان خواجوی کرمانی" و مثنوی "همای و همایون"، مثنوی "گل و نوروز"، مثنوی "گوهرنامه"، تصحیح مثنوی "کمال‌نامه" خواجوی کرمانی را در کارنامه خود دارد.
جلال‌پور 10 فروردین‌ماه در یک سانحه رانندگی در محور جاشک خورموج از دنیا رفت.
ماریا آیوازیان
ماریا آیوازیان (ترزبان)، پژوهشگر فرهنگ، تاریخ و زبان ایران و ارمنستان، روز بیستم فروردین‌ماه درگذشت.
او از پژوهشگران فرهنگ و تاریخ و زبان ایران و ارمنستان بود که آثار متعددی را با محوریت اشتراک‌های تاریخی و اسطوره‌ای، ایران و ارمنستان تولید کرده است.
از آثارش می‌توان به "اشتراکات اساطیری و باورها در منابع ایرانی و ارمنی"، "دوگانه‌های زبان ارمنی و مترادفات آن در زبان فارسی"، "ریشه‌های نام‌های خاص ارمنی برگرفته از زبان‌های ایرانی"، "استاد هراچیا آچاریان و ایران‌شناسی" و "وام‌واژه‌های ایرانی میانی غربی در زبان ارمنی" اشاره کرد.
احمد اقتداری
احمد اقتداری استاد دانشگاه، نویسنده، وکیل دادگستری، مورخ و جغرافی‌دان بود. او ۲۷ فروروین‌ماه در سن ۹۴ سالگی از دنیا رفت.
حدود ۴۰ کتاب و بیش از یک صد مقاله علمی از او به چاپ رسیده و در میان آثارش از تصحیح و همت گماردن به انتشار دیوان شعرهای شاعران و ترجمه آثار تحقیقی نویسندگان و پژوهشگران غیرایرانی تا چاپ قصه‌های مثنوی، منطق‌الطیر و هزار و یک شب و همچنین تحقیقات علمی در زمینه لهجه‌شناسی، زبان و فرهنگ مناطق مختلف کشور دیده می‌شود.
محسن جهانگیری
محسن جهانگیری چهره پیشکسوت فلسفه اول اردیبهشت‌ماه در سن ۹۰ سالگی از دنیا رفت.
"شرح اصول فلسفه دکارت و تفکرات مابعدالطبیعی" از بندیکت اسپینوزا، "اخلاق" بندیکت اسپینوزا، "اسپینوزا: فیلسوفی جاودانه"، "احوال و آثار و آرا فرانسیس بیکن"، "کسر اصنام الجاهلیه، محمدبن ابراهیم صدرالدین شیرازی"، "محیی‌الدین ابن عربی چهره برجسته عرفان اسلامی"، "رابطه اجتهاد و اخباری‌گری" و "بررسی تمایزهای فقهی زن و مرد" از جمله آثار اوست.
تقی خاوری
تقی خاوری شاعر خراسانی، پنجم اردیبهشت‌ماه در سن ۸۱ سالگی بر اثر کهولت سن از دنیا رفت.
او از پیشگامان شعر سپید در خراسان بود. از مجموعه شعرهای خاوری می‌توان به "فرزند کارگاه"، "دایره صبح"، "شکل‌های صدا" و "واژگان بازنده" اشاره کرد.
همچنین او کتابی با عنوان "مردم هزاره و خراسان بزرگ" دارد که به سرگذشت تاریخی قوم هزاره و پیوند آن با خراسان پرداخته است. خاوری در حوزه وزن شعر نیز نظریات خاص خود را داشت که چکیده این نظریات در مقاله‌ای با عنوان "وزن طبیعی در شعر سپید" در مقدمه کتاب "واژگان بازنده" منتشر شده است.
محمد آذری
محمد آذری شاعر پیشکسوت بوشهری، ششم اردیبهشت‌ماه در سن 78 سالگی درگذشت.
شعرهای او در مجله‌های "تهران مصور"، "فردوسی"، "آدینه" و... منتشر می‌شد. در دهه ۴۰ به واسطه آذری، احمد شاملو و دیگر شاعران مطرح معاصر برای جلسات شعرخوانی به آبادان دعوت می‌شدند.
از این شاعر مجموعه شعرهایی با عنوان‌های "بی‌پناهی" در سال ۱۳۴۶، "سرود دره شقایق" در سال ۱۳۵۰، "مانا" در سال ۱۳۸۱، "نام تو نام باران" در سال ۱۳۸۴، "هنوز بوی تو می‌آید" در سال ۱۳۸۹، داستان "سبیلم" در سال ۱۳۸۱ و "باران بهار"، گزیده چهار کتاب شعر، منتشر شده است.
عبدالرحمان عمادی
عبدالرحمان عمادی محقق، شاعر، وکیل و ایران‌پژوه، ۲۵ اردیبهشت‌ماه در سن 94 سالگی از دنیا رفت.
کتاب‌های "خوزستان در نام‌واژه‌های آن"، "لامداد- چند جستار از ایران"، "آسمانکت-چند رسم مردمی"، "حمزه آذرک و هرون‌الرشید در آئینه دو نامه"، "دوازده گل بهاری_نگاهی به ادبیات دیلمی و طبری"، "دماوند یا گباوند"، "چندصد نام دریای خزر"، "دیلمون پارسی یا دیلمون پالوی-دوبیتی‌های دلدادگان روستایی"، "بی‌بیه" و "فره‌گان" ۱۰ عنوان از کتاب‌های منتشرشده عبدالرحمان عمادی پرمکوهی هستند که طی یک دهه گذشته منتشر شده‌اند.
قاسم غریفی
قاسم غریفی مترجم و هنرمند تئاتر، یازدهم خردادماه از دنیا رفت. او از 20 سالگی ترجمه از انگلیسی و عربی را آغاز کرده بود. نمایشنامه "عشق" در سال ۶۱ و "تراژدی مرد شیره خرمافروش فقیر" در سال ۶۲ به کارگردانی او در سالن اصلی تئاتر شهر اجرا شد.
از آثار غریفی می‌توان به "آموزش تئاتر به زبان ساده" نوشته ریک دی روشرژ، "عشق و دو نمایشنامه دیگر" از توفیق الحکیم و "تراژدی مرد شیره خرمافروش فقیر" از سعدالله ونوس اشاره کرد.
مرتضی کلانتریان
مرتضی کلانتریان، حقوق‌دان و مترجم و صاحب آثاری چون "سیمای زنی در میان جمع"، "ظرافت‌های جوجه تیغی" و "دیدار به قیامت"، 12 خرداد ماه در سن ۸۷ سالگی از دنیا رفت.
برخی از آثار ترجمه شده او شامل "نقطه ضعف" اثر آنتونیس ساماراکیس، "سیری در حقوق بین‌الملل" اثر مونیک شمیلیه ژانرو، "قرارداد اجتماعی" نوشته ژان‌ژاک روسو، "دیدار به قیامت" اثر پی‌یر لومتر، "سیمای زنی در میان جمع" اثر هاینریش بل، "مرد رؤیاها"، "زندگینامه جان رید"، "رؤیا و تاریخ" اثر ولین کلود، "ادبیات و حقوق"، "اندیشه‌های حقوقی"، اثر فیلیپ مالوری، "بررسی یک پرونده قتل" نوشته میشل فوکو، "بشریت‌ها و حاکمیت" اثر مونیک شمیلیه ژانرو و "فضیلت‌های بزرگ" اثر آندره کنت- اسپونویل است.
ناصر امامی
ناصر امامی نویسنده و شاعر شیرازی، شامگاه شنبه ۱۸ خرداد در سن 79 سالگی بعد از عمل جراحی دیسک کمر به هوش نیامد و از دنیا رفت.
امامی در عرصه فرهنگ و هنر فعالیت داشت و آخرین دفتر شعر او "باران خاطرات؛ زیرچتر ۷۵ سالگی" بود. "یک دریا مروارید"، "به سوی فردایی بهتر"، "پای مهتاب"، "مرواریدهای غلتان" و "یکسال شور و عشق و دانایی" از دیگر آثار این شاعر فقید است.
مرتضی حنیفی
مرتضی حنیفی شاعر، ۱۵ تیرماه بر اثر ایست قلبی تنفسی در سن 33 سالگی درگذشت.
اغلب شعرهای او در حوزه جنگ تحمیلی است. از این شاعر تاکنون چند مجموعه شعر با عناوین "جنگ خاطره‌ها را مجروح می‌کند"، "سرفه‌های قانونی"، "جنگ زیر نور ماه" و "کتاب جنگ" نشر یافته است.
امیر غلامحسین برزگر
امیر غلامحسین برزگر متخلص به "امیر" مشهور به "امیر خراسانی" شاعر، ۲۷ تیرماه بعد از یک دوره بیماری در سن ۷۶ سالگی درگذشت.
او عضو هیات رئیسه کانون هنرمندان و عضو شورای سیاست‌گذاری شعر بود. علاوه بر شعر، نقاشی، موسیقی و تدریس ردیف‌های دستگاهی آواز اصیل ایرانی نیز از مشغله‌های او بود.
در کارنامه برزگر خراسانی سرایش ۱۵ اثر از جمله "برگی از دیوان امیر"، "سخن آئینه‌ها"، "شعر و شاعری در آئینه زمان"، "گزیده ادبیات فارسی شماره ۶۸"، "از شرنگ و شطح"، "نماز عاشقی"، "فصل عطش" و "رها در ناکجا آباد" به چشم می‌خورد.
حسین آهی
حسین آهی شاعر و گوینده رادیو، هشتم مرداد پس از یک دوره بیماری دار فانی را وداع گفت.
"فهرست کامل عروضی دیوان ناصر خسرو" (انتشارات فروغی، ۱۳۵۶)، "حواشی و تعلیقات و تصحیح المعجم شمس قیس" (انتشارات خزر، ۱۳۵۶)، "فرهنگ اصطلاحات ادبی" (انتشارات حیدربابا، ۱۳۶۰)، "اصول زبان فارسی" (انتشارات حیدربابا، ۱۳۶۰)، "خیام‌شناسی" (انتشارات سروش، ۱۳۶۳)، "کلیات دیوان م‍ولان‍ا بیدل ده‍ل‍وی" (انتشارات فروغی، ۱۳۶۶)، "مقدمه و حواشی بر دیوان عمادالدین نسیمی" (انتشارات فروغی، ۱۳۶۹)، "فهرست عروضی حافظ" (انتشارات اسدی، ۱۳۷۱) و "تصحیح و شرح دیوان کامل بیدل" (انتشارات معین، ۱۳۷۶)، از جمله آثار تالیفی مرحوم آهی است.
سیدنهضت حسینی‌نژاد
سیدنهضت حسینی‌نژاد، نویسنده و شاعر گیلانی، دهم مردادماه به علت کهولت سن درگذشت.
او نویسنده کتاب "تالش‌نامه" (گذری بر تاریخ تالش و رضوان‌شهر) بود و پیکرش بنا بر وصیتش در روستای پونل و در حیاط منزلش به خاک سپرده شد.
ابوالقاسم سبطی
ابوالقاسم سبطی، مترجم داستان‌های کودک و نوجوان از زبان فرانسوی، ۱۷ مردادماه در تهران درگذشت.
اولین کتاب او در سال ۱۳۶۸ منتشر شد. کتاب "سرزمین رودخانه‌های بی‌نام" با ترجمه سبطی برگزیده کتاب سال سروش نوجوان در سال ۱۳۶۹ شده بود.
محمد حاجی‌حسینی
محمد حاجی‌حسینی شاعر طنزپرداز، ۲۴ شهریورماه در سن 90 سالگی درگذشت.
او بیش از ۴۰ سال در رادیو به ویژه در برنامه‌های طنزی چون "صبح جمعه با شما"، "قند و نمک"، "جمعه ایرانی" و ... همکاری داشت. همچنین شعرهایش در مجلاتی مثل "گل‌آقا" و "توفیق" چاپ می‌شد. از حاجی‌حسینی سه مجموعه شعر منتشر شده است.
پرویز خائفی
پرویز خائفی شاعر و حافظ پژوه پیشکسوت، ۲۵ شهریورماه در سن 83 سالگی درگذشت.
نخستین مجموعه شعر پرویز خائفی با عنوان "حصار" در سال ۱۳۴۲ منتشر شد. "باز آسمان آبی است"، "از لحظه تا یقین"، "این خاک تابناک"، "کی شعر تر انگیزد"، "پنج کتاب در یک کتاب"، "پیرار و پار"، "یاد و باد"، "آخرین آغاز" و "کنار لحظه‌های عمر" دیگر کتاب‌های منتشرشده این شاعرند.
خائفی همچنین پژوهش‌هایی در زمینه شعر کلاسیک و به ویژه حافظ منتشر کرده و از جمله کتاب‌هایش درباره حافظ، "حافظ در اوج"، "مقالات و مقابله‌ها" و "نگاهی به غزل حافظ" است.
مهدخت مخبر
مهدخت مخبر از ترانه‌سرایان پیشکسوت ایران هفتم آبان ماه در سن 76 سالگی پس از تحمل یک دوره بیماری دارفانی را وداع گفت.
او از ترانه‌سرایان قدیمی ایران به شمار می‌رود و سابقه همکاری با موسیقیدانان شهیر ایران چون اسدالله ملک، بزرگ لشکری، جواد و منوچهر لشکری، جلیل عندلیبی و همکاری با شاعرانی چون معینی کرمانشاهی و ایرج جنتی عطایی را نیز در کارنامه خود دارد. آخرین ترانه‌های این شاعر توسط علیرضا افتخاری در آلبوم موسیقی "امان از جدایی" اجرا شد.
مجموعه‌ای از ترانه‌های مخبر در کتابی با عنوان "ترانه‌های دیروز، ترانه‌های امروز" از سوی نشر پیکان منتشر شده است. مخبر همچنین چندی قبل در قالب یک آلبوم صوتی با عنوان "صدای شاعر" بخشی از اشعار و سروده‌های خود را بازخوانی کرد.
مظاهر مصفا
مظاهر مصفا شاعر، استاد دانشگاه و مصحح برجسته آثار ادبیات فارسی، عصر چهارشنبه ۸ آبان ماه درگذشت.
او سال‌های متمادی به‌عنوان استادتمام زبان و ادبیات فارسی در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران و دوره‌های دکترای دانشگاه آزاد مشغول به تدریس بود.
مظاهر مصفا یکی از قصیده‌سرایان شاخص زبان فارسی در دوره معاصر به‌شمار می‌آید که تاکنون چند مجموعه شعر از این استاد ادبیات فارسی به‌چاپ رسیده است که از آن میان می‌توان به "ده فریاد"، "سی سخن"، "توفان خشم"، "سپیدنامه" و "سی‌پاره" اشاره کرد.
تصحیح "دیوان سنایی"، "کلیات سعدی" ،"دیوان ابوتراب فرقتی کاشانی"، "مجمع‌الفصحاء از رضاقلی‌خانی هدایت"، "دیوان نزاری قهستانی" و"جوامع‌الحکایات عوفی" از جمله آثار پژوهشی و ادبی دکتر مظاهر مصفا است.
بهمن صالحی
بهمن صالحی، شاعر، پنجم آذرماه در سن ۸۲ سالگی از دنیا رفت. او از سال ۱۳۳۳ به سرودن شعر پرداخت و شعرهایش از سال ۱۳۳۵ به‌طور مداوم در مجلاتی هم‌چون "فردوسی"، "سپید و سیاه" و "امید ایران" منتشر می‌شد. در آغاز بیشتر به قالب غزل می‌پرداخت، اما پس از آشنایی با نیما یوشیج به سرودن شعر نیمایی روی آورد. صالحی در سال ۱۳۴۵ نخستین مجموعه شعر خود را با نام "افق سیاه‌تر" منتشر کرد.
از این شاعر کتاب‌های متعددی از جمله "باد سرد شمال"، "کسوف طولانی"، "نخل سرخ"، "میثاق عاشقان"، "بانوی آب"، "خطوط دلتنگی"، "مردی از گیلان" و "گزیده ادبیات معاصر" چاپ شده است.
احد گودرزیانی درگذشت
احد گودرزیانی پژوهشگر انقلاب و دفاع مقدس و از اعضای انجمن خبرنگاران و نویسندگان دفاع مقدس شامگاه جمعه 29 آذرماه دار فانی را وداع گفت.
او از سال ۱۳۷۲ به عنوان پژوهشگر و نویسنده در حوزه هنری مشغول به کار بوده و از سال ۱۳۷۵ مدیریت داخلی دوهفته‌نامه کمان را نیز به‌عهده داشته است و علاوه بر حوزه هنری همکاری‌هایی را نیز با دفتر ادبیات و هنر مقاومت و انتشارات سپاه پاسداران داشته است.
"روزشمار ۱۵ خرداد بهار ۱۳۴۰ جلد اول"، "روزشمار ۱۵ خرداد ۱۳۴۰ جلد چهارم"، "به داد ما برسید"، "باغ انگور باغ سیب باغ آیینه"، "خرمشهر خانه رو به آفتاب"، "روز شمار ۱۵ خرداد - جلد دوم"، "روز شمار ۱۵ خرداد - جلد اول" و "نیمه پنهان یک اسطوره" از جمله آثار او هستند.
ملیحه محمدی
ملیحه محمدی، مترجم، چهارم دی‌ماه ۹۸ در سن ۹۷ سالگی درگذشت. او در مدت سه دهه پایانی عمرش ده‌ها کتاب را در حوزه ادبیات داستانی به ویژه ادبیات نوجوان ترجمه کرد.
کتاب‌های داستانی چون "تریلوژی خفاش‌ها"، "برگشت نیست"، "آن روی حقیقت"، "دزد لعنتی" و "راسموس و مرد آواره" از جمله آثاری است که با ترجمه او نشر یافتند.
حسن سالاری
حسن سالاری نویسنده و پژوهشگر ادبیات کودک و نوجوان، ۲۱ دی‌ماه در حادثه سقوط اتوبوس به دره در منطقه سوادکوه از دنیا رفت.
او عمدتا در حوزه متون علمی برای مخاطب کودک و نوجوان کتاب‌هایی را منتشر کرده است. همچنین جوایزی از جمله جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی، جایزه کتاب فصل، جایزه جشنواره کتاب‌های آموزشی رشد و جشنواره نقد کتاب را در کارنامه خود دارد.
از سالاری به جز کتاب "۱۰۰ دانشمند ایران و اسلام"، بیش از ۳۰۰ مقاله تالیفی یا ترجمه نیز در رسانه‌ها منتشر شده است.
تقی محمدی فکورزاده
تقی محمدی فکورزاده شاعر، سیزدهم بهمن‌ماه در سن 76 سالگی پس یک دوره بیماری از دنیا رفت.
او طی چندین دهه علاوه بر نگارش و تدوین آثاری از جمله مجموعه شعرهای "نکند عشق بمیرد"، "عصر یکشنبه‌های بارانی"، "عصر یکشنبه‌های بی باران" و "هم‌آوای من باش"، در مراکز فرهنگی و ادبی از جمله فرهنگسرای معرفت در استعدادیابی و هدایت جوانان و نوجوانان در عرصه شعر و نویسندگی فعالیت داشت.
نادره بدیعی
نادره بدیعی شاعر، نویسنده و پژوهشگر ادبیات و موسیقی ۳۰ بهمن‌ماه از دنیا رفت. او متخصص حوزه غرب چین و آسیای میانه بود که آثاری را در زمینه‌های فرهنگی به‌جا گذاشته است. کتاب "تاریخچه ادبیات آهنگین ایران" او درباره گذشته ترانه‌سرایی ایران است. کتاب "دل‌سروده‌های ایران‌زمین" مجموعه شعر بدیعی است.
سیدهادی خسروشاهی
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدهادی خسروشاهی، هشتم اسفندماه به دلیل ابتلا به ویروس کرونا درگذشت.
از آثار او می‌توان به "زندگی و مبارزات آیت‌الله کاشانی"، "درباره امام خمینی(ره)"، "پانزده خرداد و مساله انقلاب"، "علامه طباطبایی"، "آیت‌الله طالقانی"، "علامه سیدمرتضی عسکری"، "امام موسی صدر"، "آیت‌الله مشکینی"، "شهید نواب صفوی" و "استاد سیدجلال‌الدین آشتیانی" اشاره کرد.
علی هداوند
علی هداوند مترجم، هشتم اسفندماه در پی سکته قلبی در سن ۷۳ سالگی از دنیا رفت.
از آثار ترجمه او می‌توان کتاب‌های "ماتیلدا" نوشته رولد دال، "توانایی دوست داشتن و دوست داشته شدن" رابرت هولدن، "رولد دال و کارخانه داستان‌سازی" نوشته اندرو دانکین، "نیروی عادت" از چارلز دیوهیگ و "جادوگر شهر از" را نام برد.
حجت (نورالدین) صیحانی
حجت (نورالدین) صیحانی استاد ادبیات، در 57 سالگی در 13 اسفندماه بر اثر ابتلا به ویروس کرونا درگذشت.
او دکترای آموزش زبان انگلیسی داشت و در دانشگاه لنگرود تدریس می‌کرد. از تالیف‌های او می‌توان به "برگی برای ترجمه" اشاره کرد.
احمد نیک‌طلب
احمد نیک‌طلب متخلص به یاور همدانی، شاعر، در سن ۸۵ سالگی در 13 اسفند ماه بر اثر عارضه قلبی از دنیا رفت.
شعرهای یاور همدانی از آغاز دوران جوانی تاکنون در نشریه‌های زیادی منتشر شده است. او مدت‌ها دبیر انجمن ادبی حافظ بود و بسیاری از ترانه‌های محلی همدانی‌اش در برنامه‌های رادیو پخش شده است.
غلامحسین فرنود
غلامحسین فرنود، نویسنده ، مترجم و محقق در آخرین دقایق روز 24 اسفندماه در سن 79 سالگی در تبریز درگذشت.
غلامحسین فرنود از دوستان و همکاران نزدیک صمدبهرنگی بود. او در دهه ۴۰ با همکاری بهرنگی ویژه‌نامه ادبی "آدینه" که بصورت هفتگی ضمیمه روزنامه مهد آزادی تبریز بود منتشر کرد. از آثار فرنود می‌توان به کتاب "در بساط نکته‌دانان"، ترجمه "چشم شتر" نوشته چنگیز آیتماتوف، ترجمه "انقلاب فرهنگی در کوبا" نوشته کاسترو و تالیف "سیری در تاریخ قرون جدید" اشاره کرد.
فریبرز رئیس‌دانا
فریبرز رئیس‌دانا استاد اقتصاد دانشگاه تهران، نویسنده و مترجم، ۲۶ اسفندماه در پی ابتلا به ویروس کرونا از دنیا رفت.
رئیس‌دانا که در کانون نویسندگان فعالیت داشت نویسنده بیش از ۱۵ جلد کتاب درباره مسایل اقتصادی و سیاسی بود که از آن میان می‌توان به "آزادی و سوسیالیسم" و "منش روشنفکری" اشاره کرد.