سرویس سینمایی هنرآنلاین: جمال ساداتیان جزو معدود تهیه کنندگان بخش خصوصی سینمای ایران است که کارنامه قابل دفاع و احترامی را در طی این یک دهه حضور در سینمای ایران رقم زده . از تولید فیلم هایی مثل ˝چهارشنبه سوری˝ که خیلی ها معتقدند سکوی پرتاب اصغر فرهادی بود تا فیلم هایی مثل ˝برف روی کاج ها˝ و ˝دایره زنگی˝ که در همان اکران محدودش و با همه نا ملایمات توانستند در باشگاه میلیاردی ها جا خوش کنند . ساداتیان رکورد دار سیمرغ بلورین بهترین فیلم مردمی در جشنواره فیلم فجر است و تا اینجای کار نشان داده انتخاب هایش در اغلب موارد درست بوده و آثارش توانسته اند با توده مردم ارتباط بر قرار کنند . این تهیه کننده نام آشنا یکی از غایبین جشنواره سال گذشته بود و یکی از رکورد داران جشنواره امسال که با دو فیلم کنکجاوی بر انگیز پا به ماراتن این رویداد هنری گذاشته است.˝سایه روشن˝ به کارگردانی فرزاد موتمن و ˝آذر،شهدخت ، پرویز و دیگران˝ ساخته بهروز افخمی.
به یاد دارم چهار سال پیش در چنین ایامی به سراغ شما آمدم و مصاحبه ای پیرامون اکران "به رنگ ارغوان" و "هفت دقیقه تا پاییز" در جشنواره فیلم فجر با هم داشتیم ، در آن سال ها شما بسیار خوشحال بودید که مدیرانی از جنس خود اهالی سینما روی کار آمده اند و دغدغه رفع توقیف فیلم ها را دارند ، اما مثل اینکه آن خوشحالی دیری نپایید و شما عملا در یک سال آخر آن مدیریت با مشکلات بسیاری برای فیلم های خود رو به رو شدید . می خواستم با این پرسش آغاز کنم که چرا و چگونه تهیه کننده ای که در شش الی هفت سال اخیر حداقل یک فیلم در جشنواره فیلم فجر داشت سال گذشته در این عرصه غایب بود و هیچ فیلمی را تولید نکرد؟
وقتی آقای شمقدری سکان مدیریت سینمای ایران را بر عهده گرفت خیلی تلاش می کرد که یک اتفاق نویی را در سینمای ایران رقم بزند . من در همان ایام دو فیلم "به رنگ ارغوان" و" شبانه روز" را در توقیف وزارت ارشاد داشتم که آقای شمقدری شرایطی را فراهم کردند که هر دو فیلم رفع توقیف بشوند. در چنین شرایطی وقتی می بینم که یک مدیری با چنین روحیه ای به میدان آمده خوشحال می شوم و برای من باعث امیدواری بود که اگر این روحیه را بخواهد ادامه دهد،برای آن جنس از سینمایی که من مد نظر دارم شرایط بسیار مساعد است. ولی متاسفانه فضای مدیریت سینما در مرور زمان رفته رفته به سمت بسته شدن رفت و همان آدمی که دو فیلم من را رفع توقیف کرده بود دو فیلم دیگرم ( انتهای خیابان هشتم / برف روی کاج ها) را توقیف کرد! این مدیر همان کسی بود که در ابتدای روی کار آمدنش می گفت علاوه بر اینکه می توانیم فیلم های اجتماعی بسازیم ،می توانیم فیلم های سیاسی نیز جلوی دوربین ببریم. وقتی دیدم فضای سینمایی کشور به سمت بسته شدن می رود ترجیح دادم تا روشن شدن اوضاع کاری را تولید نکنم.
پیش از تولید این دو فیلم شما جزو تهیه کنندگانی بودید که عموما با کارگردان های جوان حتی فیلم اولی همکاری می کردید. ولی در دو فیلم اخیرتان با دو کارگردان نام آور و شناخته شده مثل بهروز افخمی و فرزاد موتمن همکاری کردید ، کمی در مورد این تغییر گرایش در نحوه تولید آثارتان توضیح دهید.
تکلیف فیلم آقای بهروز افخمی از همان ابتدا مشخص بود ، قرار بود یک فیلم گرم و عامه پسندی بسازیم که قابلیت برقراری ارتباط با مخاطب خاص را هم داشته باشد . در این فیلم هم به روال چند کار قبلی بحث های اجتماعی و سیاسی مطرح می شود . اما فیلم آقای فرزاد موتمن به لحاظ قصه گویی یک داستان کاملا خاص است اما باید به این نکته هم توجه داشته باشیم که ما سال ها است در سینمای ایران از این مسئله گله داریم که چرا روند تولید آثار سینمایی ما یکدست شده و تنوع سلایق در آنها رعایت نمی شود؟ ما با ساخت فیلم "سایه روشن" به کارگردانی آقای موتمن تلاش داشتیم این تنوع سلایق را در تولیدات بشرا فیلم رعایت کنیم . "سایه روشن" جزو فیلم هایی است که ممکن است خیلی ها با آن ارتباط بر قرار کنند و ممکن است عده ای هم ارتباط بر قرار نکنند. ولی با این همه ریسک ساخت چنین فیلمی را قبول کردیم تا چنین مدل فیلمی هم ساخته شود.به نظرم نتیجه کار همان چیز متفاوتی بود که می خواستیم . فقط باید شرایطی فراهم شود که این کار متفاوت توسط افراد مختلف دیده بشود و روی آن بحث شکل بگیرد تا ما نقاط قوت و ضعف خودمان را بدانیم تا در تولیدات بعدی آن اشکالات را رفع کنیم . من بعید می دانم فیلم هایی از جنس "سایه روشن" توسط تهیه کنندگان بخش دولتی حمایت شود. از طرفی برخی از همکاران در بخش خصوصی هم تمایلی به ساخت چنین فیلم هایی ندارند. پس این وسط فقط تهیه کننده هایی مثل ما هستند که دست به تولید چنین فیلم هایی می زنند و باید بگویم سختی های خاص خودش را هم دارد . خیلی ها وقتی این فیلم را نگاه می کنند تصور می شود این فیلم با یک لوکیشن و سه شخصیت در 30 جلسه جمع شده. در صورتی که 70 جلسه فیلمبرداری داشته و هزینه های سنگینی را برای گروه تولید به همراه داشت و حتی می توانم ادعا کنم هزینه تولید این فیلم از یک کار اکشن و عوام پسند هم بیشتر شده اما وقتی می بینم که این فیلم می تواند آن تغییر ذائقه را در مخاطب ایجاد کند برایم بسیار مطلوب است.
با مروری کوتاه بر آثار تولید شده بشرا فیلم به نتیجه می رسیم که فیلم های شما چه در پشت دوربین و چه در جلوی دوربین از بهترین های سینمای ایران بهره می برد ، اما در دو فیلم "سایه روشن" و "آذر، شهدخت ، پرویز و دیگران" به سمت جوان گرایی رفتید و از گروه های تازه نفس استفاده کردید ، این انتخاب ها و تغییر روند بر اساس چه استراتژی بود؟
واقعا دلیل اقتصادی نداشت . مثلا در مورد فیلم آقای افخمی ایشان به دنبال فیلمبرداری بودند که روی مقوله فیلمبرداری دیجیتال اشراف داشته باشند و بتواند نقطه نظرات ایشان را در فیلمبرداری پیاده کند . مثلا ما پلان هایی در همین فیلم داشتیم که بالای سی بار تکرار شدند ، خب اگر یگ گروه جوان در این فیلم نبود و علاقه ای به این کارگردان از سمت این گروه جوان وجود نداشت قطعا باعث سستی و خستگی در گروه می شد. در مورد فیلم آقای موتمن هم ما بازیگرانی مثل محمد رضا فروتن و خانم شقایق فرهانی را داشتیم و یا فیلمبردار ایشان آقای شادمانفر سال گذشته سیمرغ جشنواره را برای فیلم آقای توکلی گرفتند و باید بگویم ترکیبی بود از یک گروه حرفه ای و جوان که آنها نیز خیلی با آقای موتمن همراه بودند و توانستند دغدغه های ذهنی ایشان را به نتیجه برسانند.
شنیدم که فیلم آقای افخمی یکی از گزینه های اکران نوروز است اما با توجه به خاص بودن فضای فیلم آقای موتمن چه برنامه ای برای اکران این فیلم دارید؟
تصور خود من در ابتدا این بود که این فیلم با یک هزینه محدود و با مدت زمان کوتاهی فیلمبرداری می شود. ولی چون زمان فیلمبرداری این کار تقریبا دو برابر شد هزینه های تولیدش نیز چند برابر شد و ماورای تصور خود من بود . اما به هر حال راهی بود که شروع کرده بودیم و باید تا انتهای فیلمبرداری هم می رفتیم و نمی توانستیم کار را ساده بگیریم. چون فیلم هایی از جنس "سایه روشن" فیلم ژانر و تکنیک است و باید با حوصله ساخته شود . قبول دارم ریسکی را پذیرفتم و چنین فیلمی را ساختم و فقط امیدوارم شرایط یک اکران مناسب و عادلانه ای برایش پدید بیاید . به نظرم بچه های علاقمند سینما و دانشجوهای این رشته می توانند به فیلم جدید آقای موتمن به عنوان یک واحد درسی نگاه کنند.
آقای موتمن علاوه بر این فیلمنامه ، فیلم نوشت دیگری را هم به شما ارائه دادند؟
بله ، اما فکر کردیم با توجه به فضای کار و بر آورد مالی اولیه برای من پذیرفتن "سایه روشن" مطلوب تر بود ولی چون زمان فیلمبرداری بالا رفت و هزینه ها چند برابر شد تحلیل من در مورد این فیلمنامه به هم خورد.
شما در چهار دوره مدیریتی وزارت ارشاد فیلم ساختید ، در این پنج الی شش ماهی که از کار دولت تدبیر و امید می گذرد ارزیابی شما از نحوه مدیریت آنها چیست؟
من نا امید نیستم ، اما راستش در روزهای اول تصور می کردم همه سلیقه ها با هر نوع جریان فکری امکان کار کردن را خواهند داشت. اما این امید و خوشبینی رفته رفته در حال کاهش است . البته شاید بخشی از این ماجرا خارج از مسئولیت دولت و پایه ریزی شده توسط نهاد های دیگر است و دولت هم تحت تاثیر آن تغییرات است . امیدوارم فیلم هایی که در بخش خصوصی ساخته می شوند و مطالبات جامعه در آنها عنوان می شود، با فارغ بال بهتری تولید شوند و از فیلترهای کمتری عبور کنند.
امسال یکی از پر ستاره ترین دوره های جشنواره فیلم فجر را تجربه می کنیم . در سال های نه چندان دور ما صف های طولانی مقابل گیشه های سینما داشتیم که مشتاقان این هنر ساعت ها در سرما می ایستادند تا فیلم های سینمایی را تماشا کنند. به عنوان یک تهیه کننده با سابقه فکر می کنید با تغییر سیاست های دولت و حضور کارگردان های شناخته شده در این دوره جشنواره این صف ها مجددا به جشنواره فیلم فجر باز خواهند گشت و مردم دوباره از این رویداد استقبال خواهند کرد؟
بخش مهمی از این اتقاق به خود فیلم ها باز می گردد که چگونه آثاری هستند ، خیلی از این فیلم ها بعد از انتخابات ریاست جمهوری کلید خوردند . در واقع بعد از انتخابات ریاست جمهوری یک فضای امید و آرامش در جامعه تزریق شد که این امید در حوزه هنر هم نمود داشت . خود من پس از انتخابات سه فیلم سینمایی را جلوی دوربین بردم .ولی اینکه این آثار چقدر می توانند با مردم ارتباط بر قرار کنند من نمی دانم . ولی در مورد آثار خودم می توانم این قول را از طرف فیلم آقای افخمی بدهم که "آذر ، شهدخت ، پرویز و دیگران" فیلمی است که مخاطبین خودش را راضی از سالن سینما بیرون می فرستد.
و سخن آخر؟
شاید این حرف تکراری باشد ، اما می خواهم از عدم همدلی در عرصه سینما بگویم من فکر می کنم این سه طرز تفکری که الان در سینمای ایران حاکم شده باعث شدند که به نوعی رقیب هم قلمداد شوند و در تضاد با هم حرکت کنند . وقتی در جایی شما شخصی را رقیب خود قلمداد می کنید تمام انرژی را می گذارید تا آن رغیب را از میدان به در کنید . در واقع به جای اینکه ما انرژی خودمان را در سینما صرف تولید ، توسعه و سازندگی کنیم داریم صرف خنثی کردن همدیگر می کنیم.این هم به نظرم لطمه های جدی به سینما می زند .در پایان امیدوارم آن همدلی بین اهالی سینما پدید بیاید.