گروه سینمایی هنرآنلاین: مهرداد فرید از جمله سینماگرانی است که علاوه بر کارگردانی و تهیه آثار سینمایی، به فعالیت‌های صنفی نیز می‌پردازد و یکی از اعضای شورای عالی تهیه‌کنندگان است. قاعدتا تولید آثار سینمایی با شرایط حال حاضر سخت و سهمگین شده و هزینه‌هایی که به گروه تولید تحمیل می‌شود بسیار است، ضمن این که حالا بحث دریافت مالیات نیز مطرح است و در هفته‌های گذشته اصناف مختلف سینمایی اقدام به صدور بیانیه در این زمینه کرده‌اند ونسبت به این اتفاق واکنش نشان داده‌اند. فرید نیز معتقد است نمایندگانی که در کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی مشغول فعالیت هستند بسیار با مسئله فرهنگ بیگانه‌اند. در آخرین روزهای سال به گفت‌وگو با این کارگردان و تهیه‌کننده سینما نشستیم تا علاوه بر این که نظر او را در این زمینه جویا شویم، مروری نیز بر اتفاقات یک سال اخیر سینمای ایران داشته باشیم.
آقای فرید، در یک سال گذشته اتفاقاتی در سینما افتاد که نسبت به سال‌های گذشته متفاوت بود. در پی شیوع ویروس کرونا و بسته شدن سالن‌های سینمایی بحث اکران آنلاین شدت بیشتری گرفت و در پی آن اتفاقاتی در عرصه اکران رخ داد. ارزیابی‌تان از اکران آنلاین در ایران چیست؟
اکران آنلاین باعث شد که سالن‌های سینما کلاً در محاق بروند و تعطیل شوند. الآن نیز تعداد زیادی از آن‌ها فعال نیستند. درست است که این اتفاق به فیلم دیدن در سالن سینما صدمه زد اما عادت جدیدی را در بین مردم ایجاد کرد و آن هم تماشای فیلم به شکل آنلاین از طریق وسایل ارتباط جمعی مثل گوشی‌های همراه ، تلویزیون‌های هوشمند و کامپیوترهای شخصی است. این اتفاق که ما را عملا وارد یک دوره تمدنی جدید کرده است، قبلا در جاهای دیگر دنیا تجربه شده بود ولی در ایران هنوز به آن صورت شکل نگرفته بود. ویروس کرونا باعث شد که این اتفاق تمدنی در اینجا هم رقم بخورد و ما وارد یک مرحله جدیدی شویم و کم کم عادت کنیم تا فیلم‌ها را یک جور دیگر ببینیم. برای اینکه این موضوع گسترش پیدا کند لازم بود تمهیداتی نیز رخ دهد. به طور مثال باید می‌دیدند چطور می‌توانند جلوی قاچاق فیلم را در فضای دیجیتال و ماهواره‌ها بگیرند. پدیده قاچاق باعث می‌شود که صاحبان فیلم‌ها این ریسک را نپذیرند که فیلم‌های خود را در فضای آنلاین به نمایش در بیاورند. چون بیشترین نفع را قاچاقچیان می‌برند و آن پول‌ها وارد چرخه سینما نمی‌شود. من امسال در جریان بودم که اقداماتی در اتحادیه تهیه‌کنندگان صورت گرفت ولی این کار بدون همراهی حکومت به شکل صد درصدی قابل تحقق نیست. در واقع هنوز حکومت به وظایفش در این باره اولویت نداده و احساس ضرورتش نیز در این زمینه کم بوده است. حکومت آن‌قدر گرفتار مسائل سیاسی و اقتصادی دیگر بوده که کمتر به این موضوع فکر کرده‌است. اولین گام مهمی که حکومت می‌تواند بردارد امضاء «کنوانسیون برن» برای حمایت از آثار ادبی و هنری است که کشورمان هنوز آن را امضا نکرده است. در حالی که اکثر کشورها این کار را کرده‌اند. تا زمانی که کشور ایران آن پیمان‌نامه را امضاء نکند، تلاش‌ها به ثمر نخواهد رسید. به هر حال ما خارج از جغرافیای کشورمان تسلطی برای کنترل قاچاق نداریم. شاید داخل ایران بشود، ولی کنترل قاچاق بیرون از ایران، خارج از اختیارات ماست. اگر هم راه‌کارهایی وجود داشته باشد، خود صاحبان آثار با ساز و کارهای موجود حقوق بین الملل در این زمینه آشنا نیستند. شاید صنف مربوطه در این زمینه باید فعالیت‌های ترویجی داشته باشد و لازم باشد که آموزش‌های حقوقی بدهد تا دوستانی که دارند تولید فیلم می‌کنند یاد بگیرند چطور از آثارشان محافظت کنند. بالأخره این ماجرا هم نیاز به یک پروسه زمانی دارد ولی اتفاقی که امسال افتاد، تکانی به این موضوع داد و عادت فیلم دیدن مردم تغییر کرد. اگر بیماری کرونا از بین برود و شرایط عادی شود، بعید می‌دانم مردم این عادت را کنار بگذارند و برگشت‌شان به سالن‌های سینما شاید به راحتی سابق نباشد.
فکر می‌کنید این اتفاق می‌تواند اتفاق خوشایندی باشد؟ بسیاری از صاحبان آثار همچنان علاقه‌مند هستند که آثارشان روی پرده به نمایش گذاشته شود.
رفتن به سالن‌های سینما در همه جای دنیا تبدیل به آیین شده و یک عده خاصی این علاقه را دارند که حتماً در سالن سینما فیلم ببینند،اما گمان می‌کنم عامه مردم به تماشای فیلم به شکل‌های نوین علاقه دارند. البته پیش از این نیز در ایران، تعداد کسانی که به سینما می‌رفتند نسبت به کل جمعیت زیاد نبود. شاید حتی فیلم‌های پرفروش را، نهایتا یکی دو درصد جمعیت می‌دیدند. ما در کشور حدود 500 پرده سینما داریم. در حالی که اکثر شهرستان‌های کشور پرده سینما ندارند و فقط شهرستان‌های بزرگ هستند که پردیس سینمایی دارند. در حال حاضر این عادت جدید حتی می‌تواند روستاها را نیز پوشش بدهد. حتی آن چوپانی که گوسفندانش را به چرا می‌برد هم می‌تواند به طور آنلاین فیلم تماشا کند. به این خاطر این اتفاق می‌تواند بسیار مبارک باشد، به شرط این که حکومت وظایف خودش را در این زمینه درست انجام بدهد.
دولت در یک سال اخیر قول‌هایی مبنی بر حمایت از آثار داده است. به نظر شما این قول‌ها تا چه حد عملی و اجرایی شدند؟
من در جریان هستم که قول‌هایی داده شد،اما در عمل به این وعده‌ها عمل نشد. نمی‌خواهم بگویم مسئولین سازمان سینمایی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی آدم‌های بدقولی هستند، چرا که می‌دانم امکانات موجود از نظر اقتصادی به گونه‌ای بود که این حمایت‌ها نمی‌توانست صورت بگیرد. به هر حال کشور ما درگیر معضلات اقتصادی ناشی از تحریم‌های جهانی است و منابع مالی چندانی وجود ندارد. بنابراین بدیهی است که دولت منابع خودش را به مسائل حیاتی‌تر اختصاص بدهد و مقوله فرهنگ برای آن‌ها در اولویت نباشد. به طور طبیعی فکر می‌کنند شاید یک خانواده بدون فیلم دیدن خواب‌شان ببرد، ولی بدون خوردن نان نمی‌توانند بخوابند. بنابراین ما توقعمان از دولت این است که ساز و کار را سازمان دهد. یعنی شرایط را به گونه‌ای تسهیل کند که صاحبان سرمایه خودشان برای منافع بیشتر به این نتیجه برسند که باید فیلم تولید کرد و ببینند فیلم تولید شده آن‌ها چرخه اقتصادی مناسبی دارد. از این زاویه است که مبارزه با قاچاق فیلم حیاتی می‌شود. این مسائل را دولت باید سازمان بدهد. ما اگر از دولت کمک می‌خواهیم باید در این زمینه‌ها باشد.
نکته بعدی بحث مالیاتی است که قرار است از هنرمندان اخذ شود. بسیاری از افراد معتقدند که اکثر هنرمندان دستمزد بالایی دریافت نمی‌کنند و دستمزدهای بالا فقط مختص ستاره‌ها است. فکر می‌کنید این بحث مالیات‌ها برای صنعت سینما آسیب‌زا خواهد بود؟
فکر می‌کنم یکی از خطاهایی که از قوه مقننه سر زد همین موضوع بود. این مسئله نشان می‌دهد نمایندگانی که در کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی مشغول فعالیت هستند چقدر با مسئله فرهنگ بیگانه‌اند. تعجب وقتی بیشتر می‌شود که می‌بینیم در رأس این قوه یک شخصیتی مثل آقای دکتر قالیباف عهده‌دار کار است؛ کسی که با کار اجرایی بیگانه نیست و حتی چند بار قصد کرده رئیس جمهور شود. وقتی در رأس قوه مقننه چنین شخصیتی وجود داشته باشد و چنین مصوباتی تصویب شود، جز یأس و ناامیدی چیزی نصیب ما فعالان این حوزه نمی‌شود. با حضور آقای سیدمحمود رضوی تهیه‌کننده سینما به‌عنوان مشاور فرهنگی آقای قالیباف، چنین اتفاقاتی واقعاً شگفت‌انگیز هم می‌شود. من فکر می‌کنم هنوز دیر نشده است. اگر اصناف مختلف سینمایی بیانیه‌هایی را امضاء کنند و خواسته‌های خودشان را به گوش آقایان برسانند ممکن است این مصوبه غلط، پس گرفته شود یا با یک متممی مسئله حل و فصل شود. موضوع دستمزدهای نجومی شاید فقط شامل یک درصد از اهالی سینما شود. اکثر دست‌اندرکاران سینما چنین درآمدهایی ندارند. به‌عنوان مثال اگر کارگردانی در سینمای ایران فعال باشد، چرخه کارش معمولاً سه سال یک‌بار است. حالا اگر آن کارگردان سه سال یک‌بار 500 میلیون تومان درآمد داشته باشد اگر آن را به ماه‌های این سه سال تقسیم کنیم درآمد آنچنانی نخواهد شد.
اگر بخواهید یک نگاهی به این یک سال سینمای ایران داشته باشیم، فکر می‌کنید آیا چرخه تولید ما با وجود کرونا چرخه تولید خوبی بوده و توانسته اتفاقات خوبی را رقم بزند یا نه؟
من گمان می‌کنم تولیدکنندگان عرصه فیلمسازی یک چرخشی به سمت سریال ساختن برای شبکه نمایش خانگی پیدا کرده‌اند. دلیل این اتفاق هم همان اتفاق تمدنی جدید است. مردم فیلم دیدن در خانه‌ها را به سینما رفتن ترجیح می‌دهند. به هر حال این سیستم نیز نیاز به خوراک دارد و بهترین خوراک هم سریال‌هایی است که برای مردم جذاب باشد. شاید داستان‌های تک قسمتی در قالب فیلم سینمایی برای چنین ساز و کاری تناسب نداشته باشد. مردم علاقه‌مند هستند که قصه‌ها را پیگیر شوند و یک داستانی را دنبال کنند و از آن لذت ببرند. فیلمسازان ما این درک را تقریباً دریافت کرده‌اند و گمان می‌کنم چنین گرایشی هم ایجاد شده و یک جنبشی در زمینه سریال سازی رخ داده است. آن‌هایی که فیلم سینمایی کار می‌کردند الآن به این فکر افتادند که دست کم به سراغ ساخت مینی سریال بروند.
پس در واقع صنعت سینما درحال آسیب دیدن است؟
اگر شما یکی از پایه‌های این صنعت را سالن سینما درنظر بگیرد، بله آسیب دیده است، ولی اگر سالن سینما را کنار بگذارید، باید بگویم این صنعت همچنان پابرجاست و قوی‌تر از گذشته ادامه حیات خواهد داد.
اگر همه چیز بر وفق مراد باشد و سالن‌های سینما باز بمانند، بحث اکران آن‌ها تا ساعت 18 مطرح است. شما قبلاً مخالفت خودتان را با این موضوع اعلام کردید. آیا همچنان فکر می‌کنید این زمان برای اکران فیلم‌ها مناسب نیست و باید روی این موضوع فکر شود و ساعت اکران تغییر کند؟
چیزی که برای من اهمیت دارد جان آدم‌هاست. جان آدم‌ها از هر چیزی می‌تواند اولویت بالاتری داشته باشد. بنابراین ما باید تابعی از دستورات ستاد ملی مبارزه با کرونا باشیم. اگر آن‌ها می‌گویند سالن‌ها باید تعطیل شوند باید تعطیل کنیم و اگر هم بگویند بایستی با 30 درصد ظرفیت نمایش داده شوند باید تبعیت کنیم. چون این قوانین برای این در نظر گرفته می‌شود که جان مردم به خطر نیافتد.
این روزها مشغول چه کاری هستید؟
ما در چند ماه اخیر سریالی با نام «سودا» به کارگردانی ایمان یزدی تهیه کرده‌ایم که از کارگردان‌های جوان و تازه نفس است. بنده افتخار داشتم اولین سریالی که ایشان ساختند را تهیه کنم. این سریال ۱۰ قسمت است و در بهار سال 1400 از طریق پلتفرم‌های مجازی به نمایش درخواهد آمد. هنوز به قطعیت نرسیدیم که از کدام پلتفرم پخش شود و فعلاً انرژی‌مان را روی مسائل فنی پس از فیلمبرداری معطوف کرده‌ایم.