به گزارش هنرآنلاین، یکی از هنرهای مورد توجه در استان کشور " کارهای لاکی " است که به آثاری گفته می‌شود که پایه و اساس آنها خمیر کاغذ و کاغذ است.
دیدگاه‌های متفاوتی درباره تاریخچه کارهای لاکی ارائه شده که طبق آن آثار خمیر کاغذی باید در طبقه‌ای جدا با تاریخچه‌ای مجزا گروه‌بندی شوند. این تاریخچه از اواخر قرن پانزدهم آغاز می‌شود، یعنی زمانی که یک سری جلد لاکی الکلی در هرات، در دربار تیموری و سلطان حسین‌میرزا شناخته شده است این جلدها قدیمی‌ترین نمونه‌های به جا مانده آثار لاک الکل و در عین حال سرچشمه ویژگی‌های بسیار شمرده می‌شوند که در تاریخ این فرم هنری پایداری باقیمانده است.
یکی از ویژگی‌ها خمیر کاغذ است که به عنوان پایه، هم در جلدهای اولیه و هم در آثار مختلف تولید شده و در دوره‌های بعد مورد استفاده بوده و شامل صفحات کاغذ است که روی هم چسبانده می‌شوند، این ماده شاخصه صنعت صحافان بوده و این بافت را اغلب مقوا نامیده‌اند.
لاک الکل صحافان با نقاشی‌های مینیاتور و یا تذهیب تزئین شده و جلای براق به نام " روغن کمان" پوشانده می‌شد این کار نه فقط برای محافظت نقاشی، بلکه برای تکمیل تزئینات مورد استفاده قرار می‌گرفت؛ نقش آن در تأثیر زیبا شناسانه کلی اثر به قدری مهم است که بدون درخشندگی قوی آن، شی فقط یک مقوای نقاشی شده به نظر می‌آید در موارد بسیاری به منظور درخشش بیشتر از طلا یا ماده‌ای معدنی درخشانی " مرقش" استفاده می‌شد.
تزئینات جلدهای لاک الکل اولیه دست کم به لحاظ ترکیب رنگ‌های به کار برده شده تحت تأثیر نمونه‌های پیشین چینی بوده است ولی نمونه‌های چند رنگ سبک ایرانی به سرعت غالب شد بدین ترتیب ظاهر لاک الکل صحافان کاملا از مدل‌های آسیای شرقی متمایز شد این تمایز چنان زیاد است که بسیاری مفسران وجود هرگونه ارتباط را منکر شده‌اند.
در اشاره به کلمه " پاپیه ماشه "، قابل ذکر است که پاپیه ماشه اساسا واژه فرانسوی است که در فرهنگ لغت به معنی کاغذ فشرده شده آمده است و معمولا به اشیایی که از مقوا، خمیر کاغذ و خود برگ‌های کاغذ ساخته شده و بر سطح آنها به وسیله مینیاتور یا تذهیب تزیین گردیده و بعد از آن با لاک مخصوص پوشش می‌دهند گفته می‌شود از این رو در گذشته نقاشی روغنی یا نقاشی لاکی نامیده می‌شد.
در آثار موجود در موزه‌های داخلی و خارجی و همچنین مجموعه‌های خصوصی چنین استنباط می‌شود که تا بعد از دوره سلجوقیان همه کتاب‌های خطی ایرانی دارای جلدهای بوده است که ظاهرا تا آن پاپیه ماشه در ایران رواجی نداشته ولی اسنادی در دست است که نشان می‌دهد این هنر از دوره صفویه به ایران راه یافته و به موازات سایر انواع صنایع‌دستی شکل گرفته و تکامل یافته است.
در این دوره، قزوین و اصفهان مرکز عمده تولید محصولات پاپیه ماشه بوده و نقوش مجالس شکار، رزم و تذهیب با خطوط اسلیمی و ختایی این آثار را زینت می‌بخشیدند و در اواخر این دوره، نقش گل سرخ و گل و برگ‌های سایه دار طبیعی در پاپیه ماشه اصفهان جای خاصی پیدا کرد و در دوره زندیه به اوج کمال خود رسیده و در دوره قاجاریه و پس از آن در عصر حاضر نیز ادامه یافته است اسناد و مدارک موجود گواه بر آن دارد که در ابتدای ورود این صنعت به ایران، مهمترین موارد مصرف آن تهیه جلد کتاب بوده است.
قلمدان و قلمدان‌سازی هم در زمره تولیدات پاپیه ماشه‌ای قرار می‌گیرد که با هنر و فرهنگ ایران رابطه و پیوند دیرینه دارد چراکه گرانمایه‌ترین میراث‌های نقاشی و مینیاتور تذهیب و منبت‌کاری هنرمند گذشته سرزمین ما بر جعبه‌های قلمدان نقش بسته است از طرفی قلمدان در گذشته‌ای نه چندان دور مهمترین وسیله کتابت بوده‌است.
قلمدان‌سازی از عهد صفویه رونق و اعتبار افزونی گرفت قلمدان‌های این دوره از جمله اصیل‌ترین آثار هنری‌اند این قلمدان‌ها را در اشکال گوناگون قالب‌گیری می‌کردند و بعد روی آن نقاشی مینیاتور و تذهیب و... به‌کار می‌بردند.
هر قلمدان در ساده‌ترین فرم از یک غلاف و یک زباله یا کشو تشکیل می‌شود.
البته باید گفت که در هنر پاپیه ماشه تنوع کار فراوانی وجود دارد که از این نمونه‌ها می‌توان به قالب آینه و جلد کتاب‌ها و ساخت انواع جعبه‌های تزئینی وبادبزن‌ها اشاره کرد.
از قلمدان‌سازان معروف دو دوره قاجار که قلمدان مقوایی می‌ساختند می‌توان به میرزا ابوالقاسم طباطبایی، مشهدی حسن تهرانی، عبدالحسین مقواساز اصفهانی و کریم مقواساز اشاره کرد قیمت و ارزش یک قلمدان معمولا به کیفیت نقوش آن داشت به‌طوری که نوشته‌اند در سال‌های آخر سلطنت ناصرالدین‌شاه، نقاشان قلمدان فقط برای تزئین یک قلمدان‌گاه تا پنجاه تومان اجرت می‌گرفتند و این مبلغ در مقایسه با نان که هر سه کیلو یک قران قیمت داشت رقم قابل توجهی است.
انتهای پیام/