سرویس سینمایی هنرآنلاین: مستند ۷۲ دقیقه‌ای "محسن ژاپنی" ساخته وحید فرجی درباره رزمنده‌ای افغان است که همراه گروهی از غواصان ایرانی در دوران جنگ تحمیلی در عملیات کربلای ۴ اسیر می‌شود و...
"محسن ژاپنی" اوایل این ماه در چهاردهمین جشنواره بین‌المللی سینما حقیقت در بخش شهید آوینی، به‌طور مشترک با "جزیره ماهی" به کارگردانی رضا اعظمیان برنده جایزه ویژه شد.
وحید فرجی کارگردان این مستند در گفت‌وگو با خبرنگار هنرآنلاین درباره چگونگی انتخاب سوژه گفت: "محسن ژاپنی" در کل درباره مهاجرین افغانستانی در ایران است و از زاویه‌ای کمتر دیده‌شده به آن‌ها می‌پردازد. قصه درباره رزمندگان افغان جنگ ایران و عراق و مشخصاً سوژه‌ای برگرفته از جنگ است.
او ادامه داد: محسن میرزایی معروف به محسن ژاپنی، یکی از رزمندگان افغان است که همراه با غواصان ایرانی در عملیات کربلای چهار اسیر می‌شود و ازآنجایی‌که از ناحیه صورت مجروح شده و نمی‌تواند صحبت کند، عراقی‌ها فکر می‌کنند که ژاپنی است. آن‌ها در رسانه‌ها از حضور نیروهای ژاپنی در جبهه ایران صحبت می‌کنند و چون نمی‌تواند صحبت کند معروف می‌شود.
این مستندساز گفت: فیلم درواقع ماجرای کلیت زندگی او و افرادی شبیه اوست، که ما به این بهانه داستان زندگی افغان‌های مهاجر را روایت می‌کنیم که چطور داوطلبانه به جبهه می‌روند و از خاک کشور میزبان دفاع می‌کنند. محسن میرزایی حتی در آن زمان سنش قانونی نیست و با دست‌کاری اوراق هویتی، سن خود را بیشتر می‌کند تا بتواند به جبهه برود. این فیلم به‌نوعی یادواره افغانستانی‌های جنگ ایران و عراق است.
فرجی در پاسخ به این سؤال که چطور به زندگی محسن میرزایی می‌پردازد و از چه زاویه‌ای به فیلم نگاه کرده است، عنوان کرد: ماجرای فیلم از تولد او و دلایل مهاجرت خانواده‌اش به ایران شروع می‌شود؛ درواقع خانواده محسن به دلیل این که شوروی، افغانستان را اشغال می‌کند و پدر محسن به دلیل این که علیه اشغالگران می‌جنگد و کمونیست‌های افغان به دنبال او هستند، به ایران مهاجرت می‌کند. در ادامه محسن نیز به دلیل علاقه به جمهوری اسلامی، زمانی که جنگ شروع می‌شود، با وجود آن که ۱۵ سال بیشتر ندارد از معتمدین و احزاب افغانستانی تأیید می‌گیرد و سن خود را دست‌کاری می‌کند و به جبهه می‌رود. در این حین زندگی او نیز با خود او مرور می‌شود.
این کارگردان در ادامه درباره پرداختن به قصه مدافعان افغان که در جبهه مقاومت حضور دارند، توضیح داد: اتفاقاً پسر محسن جزو رزمندگان و مدافعان حرم است و با او نیز صحبت کردیم، اما به لحاظ روایی احساس کردیم خیلی کمکی به قصه ما نمی‌کند، بنابراین صرفاً به خود میرزایی پرداختیم. کمی که جستجو کردیم متوجه شدیم حتی درباره حضور افغانستانی‌ها در جنگ اثر زیادی کار نشده است و برای خود من که چند سال در بنیاد فرهنگی روایت فتح حضور داشتم و کار کردم نیز این موضوع جدید بود.
او درباره جرقه اصلی ایده مستند "محسن ژاپنی" توضیح داد: دو سال پیش، کتاب "از دشت لیلی تا جزیره مجنون"به نویسندگی محمد سرور رجایی را خواندم که درباره رزمندگان غیرایرانی جنگ است. این کتاب در گوشه ذهنم ماند. حس کردم خیلی به آن‌ها پرداخته نشده است و درباره این جامعه مهاجرین که در جنگ بودند و دفاع کردند کاری تولید نشده است، درحالی‌که آن‌ها تقریباً دو هزار شهید در جنگ ایران و عراق داشتند و تعدادی جانباز و اسیر. مستند "محسن ژاپنی" ادای دینی به این جامعه است و این که در شرایط سخت به ما کمک کردند. احساس کردم باید یادی از آن‌ها بکنیم و فیلمی از این ازخودگذشتگی داشته باشیم.
فرجی با اشاره به این که آرشیو خوبی در اختیار داشت، اظهار کرد: ما آرشیو خوبی به دست آوردیم و خود کاراکتر محسن و منابعی که به ما داد باعث شد به این سمت برویم که کاراکتر او را انتخاب کنیم چون وجوه مختلفی داشت و در عین حال جذاب بود. دلم می‌خواهد با ساخت این فیلم تغییری در نگاه مسئولین و جامعه نسبت به مهاجرین اتفاق بیفتد که در سخت‌ترین برهه زمانی به ما کمک کردند و جانشان را در راه وطن دادند و از خاک ما دفاع کردند. شانس خوبی که داشتیم حضور دو پژوهشگر خوب در کنار ما بود. یکی کتاب محمد سرور رجایی بود که خیلی سریع ما را به سوژه رساند و دیگری خود محسن میرزایی بود که به شکل مفصل قربان ترخان با او مصاحبه تاریخ شفاهی داشت و به ما کمک کرد. علاوه بر این یکسری از عکس‌ها را از خودش و دوستانش گرفتیم و یکسری فیلم‌ها که به‌طور اتفاقی او در آن‌ها حضور داشت مانند فیلمی از کربلای هشت که از تلویزیون کانال هشت عراق پخش شده بود و در مورد غواصان بود و محسن میرزایی نیز در آن‌ها حضور داشت به دست ما رسید که بسیار اثرگذار بود.
او در ادامه درباره افزایش تعداد مستندهای جشنواره فیلم فجر، گفت: این افزایش آثار از یک حدی که بیشتر می‌شود کیفیت را می‌تواند پایین بیاورد از سوی دیگر اگر کم شود هم رقابت جدی نیست، بنابراین هرچقدر میانگین باشد بهتر است. مثلاً امسال فکر می‌کنم ۲۲ فیلم به‌اندازه است و مستندهای بلند انتخاب شده‌اند. در یک سال نیز این تعداد مستند استاندارد تولید می‌شود که می‌توانند وارد این رقابت شوند.