هنرآنلاین//
بدیهی است که برگزاری جشنواره های تئاتر در اعتلای فرهنگ نمایش در جامعه موثر است، اما آنچه که بیش از پیش باعث هویت بخشی به این جشنواره‌ها می‌شود، جریان‌سازی آنها است. به عنوان مثال هدف از برگزاری جشنواره نمایش های آیینی - سنتی بیش از هر چیز جریان سازی فرهنگی و تاثیرگذاری این آثار بر رشد و تقویت باورها و داشته‌های فرهنگ عمومی جامعه است.
این مهم زمانی می‌تواند شکل عینی به خود بگیرد که شاهد اجرای عمومی و مستمر این آثار طی سال و در سراسر کشور باشیم. در غیر این صورت با چند اجرای محدود در جشنواره‌ها و درگیر کردن حدود چند‌صد مخاطب نمی توانیم به آن جریان سازی مد نظر دست یابیم و صرفا در این مدت با مشتاقان محدود نمایش های آیینی - سنتی که دسترسی به این جشنواره را داشته‌اند برخورد کرده ایم. در حالی‌که اساس چنین نمایش هایی در مردمی بودن آن است.
این در حالی است که تعلیق‌های دراماتیک، جذابیت و مخاطب‌پسند بودن در تمامی شاخه های نمایش های آیینی - سنتی وجود دارد و فقط با حمایت بیشتر و فراهم کردن زیرساخت های لازم برای استمرار در اجرای عمومی این آثار می توانیم جوانان و نیروهای بالقوه و مستعد تئاتر کشور را به سمت این گونه نمایشی جذب کنیم تا در آینده شاهد گسترش و توسعه این هنر در حد مطلوب آن در جامعه باشیم.
اگر بضاعت موجود در تئاتر ایران را در نظر بگیریم، باید اذعان کرد که نحوه برنامه ریزی و حمایت مسوولان و برگزار‌کنندگان جشنواره نمایش‌های آیینی- سنتی از گروه های نمایشی، تا کنون دلگرم کننده و رضایتبخش بوده است. آنچه باقی می‌ماند ضرورت برنامه‌ریزی‌های کلان و دراز‌مدت در عرصه اجرای عمومی این آیین‌ها است که به ایجاد الفت دوباره این هنر با مخاطب امروزی بیانجامد و جانی تازه به پیکر تنومند آیین‌های سرزمین پهناور ایران بدمد.
از این رو ضرورت بازنگری در نمایش‌های آیینی و سنتی به عنوان یادواره‌های فرهنگی کشور، از دیدگاه‌های مختلفی قابل بررسی است.
/سرمایه گذاری بیشتر برای گسترش نمایش آیینی و سنتی امری ضروری است
هنر و آیین های نمایشی همیشه کارساز بوده اند و بار فرهنگی و تاثیرات معنوی بسیاری بر مخاطبان داشته و دارند. مهم ترین دلیل این امر تداوم و استمرار آن ها است. اگر این آیین ها موثر نبودند ماندگار نمی شدند. در این آیین ها به بهانه یک گردهمایی اتفاقاتی رخ می دهد که جز به جز می توان جلوه های اخلاق اسلامی را در آن دید. مانند احترام به هم نوع، همسایه، مادر و پدر و دستگیری از نیازمندان؛ که همه جلوه هایی از اخلاق اسلامی است و در اخلاق جوانمردی آشکار شده است. به عنوان نمونه برخی اثرات را می توان در دل مراسمی آیینی تحت عنوان "ترنا خوانی" دید. مراسمی که از قدیم الایام مرسوم بوده و به احتمال زیادی جوانمردان اهل فتوت و اکرام برای دستگیری مستمندان این برنامه را تدارک دیده‌اند و سینه به سینه به ما رسیده. برخی مانند نقالی نمایش سنتی محسوب می شوند و کارهایی چون شبیه خوانی و تعزیه همیشه مورد توجه مخاطب است. اما آنچه مهم به شمار می آید ترویج فرهنگ انسان دوستانه دینی این مراسم و آیین ها و اثرات آن در بین مردم است. پس سرمایه‌گذاری بیشتر برای گسترش نمایش آیینی و سنتی امری ضروری و لازم است.
/جشنواره‌های نمایش آیینی و سنتی ، پیشینه غنی این آیین‌ها را یادآوری می کنند
با کمی توجه می‌توانیم بهره‌های زیادی از انوع نمایش های آیینی و سنتی ببریم. البته بخشی از یادآوری‌ها و زنده کردن این آیین‌ها توسط جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی انجام می‌شود و برگزاری چنین جشنواره‌ای، این فرصت را فراهم می‌آورد تا یادمان نرود دارای پیشینه قابل توجه نمایش ایرانی بوده و هستیم. اما این نوع نمایش جای آن را دارد که در محیط‌های شهری و فرهنگسراها نیز اجرا شود. جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی از معدود جشنواره‌هایی است که باید در طول سال به معنای درست کلمه فعال باشد؛ یعنی دبیرخانه داشته باشد، نه فقط برای دریافت و ثبت متن‌ها، بلکه دبیرخانه‌ای که دائم با گروه‌های آیینی و سنتی در تماس باشد، به آنها سر بزند و در جریان مشکلاتشان قرار بگیرد تا زمانی که جشنواره برگزار شود. و در این حالت است که از دل جشنواره ها تعدادی کار در می‌آید که در طول سال اجرا می‌شود و به این ترتیب می توان بخش عمده‌ای از نیاز مخاطبین را پوشش داد.
/نمایش‌های آیینی سنتی در بازیابی هویت فرهنگی نسل جدید نقش تعیین کننده دارند
ورود تئاتر غربی موجب شد تا حدی از دامنه نفوذ نمایش‌های آیینی کهن ایرانی کاسته شود. تئاتر زبان زنده و گویایی است که می‌شود از آن برای انتقال پیشینه ادبیات و تاریخ مملکت‌مان استفاده کنیم تا جوانانمان دچار سرشکستگی و بی‌هویتی نشوند. نمایش‌های آیینی و سنتی باید مستحکم‌ترین جایگاه را بین انواع نمایشی در کشور داشته باشد؛ زیرا شیوه‌های اجرا همراه با مضامین این آیین ها، کاملاً برآمده از فرهنگ و سنت خودمان است و زادبوم این نوع نمایش‌ها در همین کشور است.
/تداوم و استمرار آیین‌ها با حمایت از گروه‌های نمایش آیینی و سنتی محقق می‌شود
گروه‌های نمایشی با حمایت‌های مادی و معنوی و با برنامه‌ریزی دقیق در طول سال در سالن‌هایی که مناسب این نمایش‌ها است ، در شهرستان‌های مختلف به اجرای مستمر و سالانه بپردازند، تا هم به لحاظ درآمدزایی بقای گروه را تامین کند و هم بخشی از فرهنگ و سنت که تبدیل به یک نمایش دیداری شده، جای خود را باز کند. احیای سنت و آیین‌ها پشتوانه اساسی فرهنگی کشور است که در این نمایش‌ها شناسایی و ارزیابی می‌شود. توجه به نمایش های آیینی باید در برنامه‌ریزی‌های کلان دیده شود، چرا که باید بتوانیم مخاطب را به سالن‌های تئاتر بکشیم و قرار نیست سالن‌های ما فقط با کارهای خارجی پر شود. اگر ما شناخت درستی از فرهنگ، آیین‌ها و سنن خود داشته باشیم و بتوانیم زبان حال آن منطقه و جغرافیا را به درستی بیان کنیم، توانسته‌ایم به وسیله این نوع نمایش‌ها زمینه رشد فرهنگی و اجتماعی را فراهم آوریم.
بهروز فایقیان