علی اوجبی، نویسنده و مترجم پیشکسوت با بیان اینکه تصحیح نسخ خطی؛ فراتر از ویرایش باید به کشف حقیقت متن منتج شود، گفت: تصحیح متون، تنها ویرایش ظاهری نیست؛ یک فرآیند علمی پیچیده است که نیازمند تسلط بر موضوع، خطشناسی، تاریخ و ادبیات است. وقتی نسخهای خطی از کتابت قرنها پیش باقی مانده، ممکن است در اثر ناآگاهی کاتب، تعصب، حوادث یا گذر زمان، دچار تحریف، افتادگی یا افزودههای نادرست شده باشد. وظیفه مصحح، با ابزار دانش و امانت، احیای صورت اصیل اثر است تا اندیشههای ناب نویسنده، بدون غبار تحریف، به دست نسل امروز برسد.
علی اوجبی که مدیریت پیشین اداره نسخ خطی کتابخانه ملی را بر عهده داشته با ذکر مثالی ملموس افزود: گاه کاتبی که با فلسفه آشنا نبوده، اصطلاح «وجود محض» را «وجود بخت» نوشته است. تصحیح، شناسایی و اصلاح اینگونه خطاها، با ذکر دقیق نسخه بدلها و بدون دخل و تصرف در خود متن اصلی است.
هشدار درباره کمتوجهی به تصحیح در نظام آکادمیک
این نویسنده و مصحح پیشکسوت، با ابراز تأسف از جایگاه حاشیهای «تصحیح متون» در دانشگاهها و مراکز پژوهشی کشور گفت: متأسفانه هنوز در بسیاری از دانشگاههای ما، تصحیح یک متن کهن، به عنوان یک پژوهش مستقل و سنگین، همتراز با تالیف یا ترجمه دیده نمیشود. حتی برای رسالههای دکترا نیز گاه تصحیح را کمارزشتر میدانند. این در حالی است که تمامی پژوهشهای اصیل در حوزههایی مانند فلسفه، ادبیات، تاریخ و علوم اسلامی، تنها با اتکا به متون تصحیحشده معتبر ممکن است. چگونه میتوان درباره ملاصدرا تحقیق کرد، بدون آنکه «اسفار» او به درستی تصحیح شده باشد؟
حامیان نسخ خطی؛ پاسداران گمنام هویت ملی
محور دیگر سخنان اوجبی، تقدیر از تلاشهای گسترده و گاه گمنام تمامی دستاندرکاران حوزه نسخ خطی، از مصححان و فهرستنویسان تا مرمتکاران و کتابداران بود. او با اشاره به آغاز برگزاری مراسم «حامیان نسخ خطی» از سال ۱۳۷۹ در کتابخانه مجلس، این حرکت را اقدامی تأثیرگذار برای ایجاد انگیزه و شناخت ظرفیتهای این عرصه دانست.
فرهنگ ایران، دیرینه و غنی است
اوجبی با تأکید بر غنای بینظیر فرهنگ و تمدن ایران، حفظ نسخ خطی را امری فراتر از «نگهداری اشیای موزهای» عنوان کرد و گفت: این میراث، پشتوانه هویت ملی ماست. بسیاری از نظریات که امروز به دیگران نسبت داده میشود، ریشه در آثار دانشمندان ایرانی دارد. تصحیح و انتشار این متون، نه تنها ما را با پیشینه درخشان خود آشنا میکند، بلکه میتواند برای مسائل امروز جامعه نیز راهگشا باشد؛ مانند نظریه «مدینه فاضله» فارابی که میتواند چراغی برای جامعهشناسی امروز باشد. همچنین، این اسناد معتبر، بهترین پاسخ به تحریفهای تاریخی است و حقانیت فرهنگی ایران را به جهان ثابت میکند.
وی با اشاره به دشواری و زمانبر بودن کار تصحیح که اغلب بر پایه عشق و علاقه شخصی پیش میرود، خواستار توجه جدیتر نهادهای متولی شد: ضروری است در دانشگاهها، واحدهای درسی روششناسی تصحیح متون گنجانده شود. جایزههای کتاب و پژوهش باید سهمیه منصفانهای برای آثار تصحیحی قائل شوند و از این قشر زحمتکش، هم حمایت مادی شود و هم قدردانی معنوی.
این نویسنده در پایان گفت: برپایی مراسم بزرگداشت حامیان نسخ خطی فرصتی است برای انعکاس صدای خاموش پاسداران حافظه مکتوب ایران و یادآوری این پیام که هر صفحه از یک نسخه خطی کهن، تنها یک تکه کاغذ تاریخی نیست، بلکه صفحهای از کتاب هویت جمعی ماست که باید با دقت خوانده و نگه داری و به نسلهای بعد سپرده شود.
منبع: ایبنا