گروه تئاتر هنرآنلاین: این شب‌ها در تالار هنر نمایشی روی صحنه است با نام «غول نخودفرنگی» که سیدحسین فدایی‌حسین آن را بر اساس اثری از جاناتان گراهام نوشته و کارگردانی کرده است. به بهانه استقبال بسیار خوب کودکان و بزرگسالان از این نمایش با کارگردان آن به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
در شرایط فعلی تئاتر کودک و نوجوان ما بیشتر به نویسنده نیاز داریم یا کارگردان؟
پاسخ قطعی به این سؤال کمی مشکل است. چون به نظر می‌رسد ما به هر دو این‌ها نیاز داریم. چرا که هم مضامین و موضوع‌های بسیاری در جامعه در ارتباط با کودکان و نوجوانان وجود دارد که هنوز نویسنده‌ای به آن‌ها نپرداخته هم نمایشنامه‌های نوشته یا ترجمه‌شده زیادی هست که هنوز کارگردانی سراغ‌شان نرفته است. ولی نظر شخصی من را بخواهید وجود کارگردان باتجربه و تخصصی در حوزه تئاتر کودک و نوجوان ضروری‌تر است. چون ما هر تعداد هم متن و نمایشنامه داشته باشیم اگر کسی نباشد این متن‌ها را به نمایش‌های قابل تماشا برای بچه‌ها تبدیل کند، اتفاق خاصی نمی‌افتد. وجود نمایشنامه در حوزه تئاتر یک امکان بالقوه است و این کارگردان است که آن را به امری بالفعل تبدیل می‌کند. شاید به همین دلیل است که من وجود کارگردان را ضروری‌تر و لازم‌تر می‌دانم. حتی می‌توانم بگویم کارگردان اگر از تجربه و توانایی لازم برخوردار باشد می‌تواند از متنی متوسط اثر قابل قبولی بسازد یا ایده و فکری خام را به نمایشی قابل تماشا تبدیل کند. این البته به معنی نیاز نداشتن ما به نویسنده نیست. ولی در مقایسه می‌توان ادعا کرد وجود کارگردان البته کارگردان باتجربه و کاربلد در شرایط موجود ضروری‌تر است.
به نظر شما ارزیابی کیفیت نمایش‌های کودک و نوجوان شدنی هست یا نه و به چه دلیل؟
بله. ارزیابی کیفیت نمایش‌ها شدنی است اما باید دید این ارزیابی قرار است با کدام ملاک و معیار باشد. وقتی صحبت از ارزیابی می‌شود حتما باید مبنا یا ملاک و معیاری وجود داشته باشد. مثلا منبع یا سند معتبر و قابل قبولی باید باشد که استانداردهای تئاتر کودک و نوجوان در آن مشخص و بعد ارزیابی بر اساس آن انجام شود. در غیر این صورت ارزیابی شخصی و سلیقه‌ای خواهد بود. از طرف دیگر، کیفیت یک نمایش مخصوصاً نمایش‌های کودک و نوجوان وابسته به بسیاری از امکانات مثل سالن مناسب، صحنه، نور، صدا، موسیقی، دکور و خیلی چیزهای دیگر است که همه این‌ها مشمول هزینه است. در شرایط کنونی که بیشتر گروه‌های نمایشی مشکل بودجه دارند و کمک‌هزینه چندانی هم به گروه‌های نمایشی کودک و نوجوان اختصاص نمی‌یابد، نمی‌توان انتظار کیفیت فوق‌العاده داشت. از جنبه‌ای دیگر متأسفانه در حال حاضر بسیاری از فعالان تئاتر کودک و نوجوان گروه‌های جوانی هستند که این گونه نمایشی را برای کسب تجربه انتخاب کرده‌اند. در واقع تخصص آن‌ها کار نمایش کودک نیست بلکه با این گمان که تئاتر کودک و نوجوان سهل‌تر و راحت‌تر است و امکان تولید و اجرای نمایش برای کودکان سریع‌تر اتفاق می‌افتد به این عرصه روی آورده‌اند. هر چند گاهی اوقات اتفاق‌های خوبی در این گروه‌ها می‌افتد اما در بسیاری مواقع این آثار از سطح مطلوب پایین‌ترند و به هیچ وجه قابل ارزیابی کیفی نیستند.
مسئولیت کارگردانانی که در تئاتر کودک و نوجوان فعالیت می‌کنند چیست و به‌روز بودن در این ژانر را چگونه تعریف می‌کنید؟
با وضعیتی که در حال حاضر با آن مواجهیم مسئولیت تمام امور یک کار با کارگردان است؛ از هماهنگی با عوامل گرفته تا فراهم کردن جا و مکان برای تمرین و حتی تأمین هزینه‌های تولید. در حالی که این امور بخش‌های جنبی کار و کار اصلی کارگردان انتخاب بازیگر، عوامل و شیوه اجرایی متناسب با متن است و بعد پیاده کردن ایده‌هایش در اجرا. این کارهای حاشیه‌ای که معمولا ربطی به کار اصلی کارگردان ندارد باعث هدر رفتن انرژی کارگردان و مانع می‌شود تا او به وظایف اصلی خود بپردازد. اما جدای از مسئله تولید و اجرا یکی از مسؤلیت‌های کارگردان دیدن آثار روز تئاتر کودک و نوجوان ایران و جهان و در کنار آن مطالعه کتاب‌ها و مقالات علمی و آموزشی و نظریه‌های جدید در حوزه تئاتر کودک و نوجوان است که می‌تواند کارگردان را پویا و خلاق نگه دارد. این یک واقعیت است که کار هر کارگردانی می‌بایست علاوه بر داشتن مؤلفه‌های خاصِ او تفاوت‌ها و نوآوری‌هایی نسبت به کارهای قبلی داشته باشد. این مهم تنها با تحقیق، پژوهش و تماشای آثار جدید به دست می‌آید.
اگر قرار باشد فقط یک گزینه برای بهبود وضعیت تئاتر کودک و نوجوان نام ببرید چیست و چرا؟
به نظر من جدی گرفتن این حوزه و ارزش قائل شدن برای این گونه مهم نمایشی شاید مهم‌ترین اصل برای بهبود وضعیت تئاتر کودک و نوجوان باشد. این جدی گرفتن هم شامل کسانی می‌شود که نقش و وظیفه مستقیم در تئاتر کودک و نوجوان دارند (مثل نویسنده، کارگردان، بازیگران و سایر عوامل اجرا و همچنین مدیران سالن‌ها و همکاران آن‌ها) هم کسانی که به نوعی با تئاتر در ارتباطند یعنی خود خانواده تئاتر و البته مسئولانی که وظیفه برنامه‌ریزی تئاتر را دارند. چون مشکل اینجاست که تئاتر کودک و نوجوان حتی از سوی بسیاری از اهالی تئاتر جدی گرفته نمی‌شود. در حالی که رشد کیفیت تئاتر کودک و نوجوان می‌تواند در آینده نزدیک به رشد تئاتر در سطوح بالاتر کمک کند. تماشاگر امروز تئاتر کودک و نوجوان، تماشاگر آینده تئاتر خواهد بود و بسیاری از هنرمندان آینده تئاتر نیز از دل گروه‌های تئاتر کودک و نوجوان رشد می‌کنند و به دنیای تئاتر معرفی می‌شوند. بنابراین هر گونه سرمایه‌گذاری روی تئاتر کودک و نوجوان به رشد و گسترش تئاتر در آینده کمک خواهد کرد. به امید روزی که تئاتر کودک و نوجوان مورد توجه و اهتمام تمامی اهالی تئاتر و مسئولین و برنامه‌ریزان فرهنگی و هنری قرار بگیرد.