سرویس موسیقی هنرآنلاین: آمار رسمی دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در مورد تعداد مجوزهای صادرشده برای آلبوم‌های موسیقی و تک‌آهنگ‌ها حاکی از آن است که در 9 ماه سال 1398 برای 259 آلبوم موسیقی و 2126 تک‌آهنگ، مجوز صادر شده است.
اگرچه مشخص نیست چه تعداد از این آلبوم‌ها یا تک‌آهنگ‌ها عملاً منتشر شده‌اند، اما همین آمار از علاقه اهالی موسیقی به انتشار تک‌آهنگ و ترجیح آن به انتشار آلبوم خبر می‌دهد. دلایل روی آوردن هنرمندان حوزه موسیقی به انتشار تک‌آهنگ و ترجیح آن به تولید آلبوم مسئله مهمی به نظر می‌رسد، چرا که یکی از ویژگی‌های مهم انتشار آلبوم توسط خوانندگان هویت‌مداری در موسیقی به شمار می‌رود و یک سابقه برای فرد به‌حساب می‌آید. زمانی بود که اهالی موسیقی با افتخار خبر از انتشار آلبوم خود می‌دادند و سال‌ها برای انتشار یک اثر وقت صرف می‌کردند.
پروژه تولید یک آلبوم به‌قدری ارزشمند بود که مخاطبان یک خواننده مدت‌ها منتظر نشر یک آلبوم می‌ماندند یا در کنار کاست فروشان در میدان انقلاب صف می‌بستند تا آلبوم خواننده مورد علاقه را دریافت کنند، اما امروز به دلیل مسائل مختلف ازجمله مهم‌ترین مسائل عدم رعایت قانون کپی‌رایت دیگر کمتر کسی علاقه به نشر اثر دارد.
چه از بعد هزینه و چه از بعد زمان‌بندی، اهالی موسیقی این روزها بیشتر ترجیح می‌دهند تک‌آهنگ منتشر کنند و نهایتاً بعد از این که تعداد قطعه‌ها به یک عدد مشخص رسید، برای برگزاری کنسرت و اجرای این قطعات اقدام کنند. این اتفاق شاید از یک جهت خوشایند باشد اما از یک جهت باعث سطحی شدن آثار و به زمین خوردن بخش نشر می‌شود. با تداوم این روند و اپیدمی شدن آن به‌وضوح می‌توان شاهد بسته شدن بسیاری از شرکت‌های نشر و پخش بود، گرچه امروز هم نیمی از این شرکت‌ها روی به تعطیلی آورده‌اند.
در ادامه این گزارش نظرات برخی از هنرمندان را دراین‌باره جویا شده‌ایم:
دیگر کسی آلبوم و سی‌دی به سبک قدیم منتشر نمی‌کند
عبدالحسین مختاباد آهنگساز و خواننده موسیقی سنتی ایرانی بابت کاهش فعالیت موسیقایی خود در سال‌های اخیر اظهار داشت: این روزها نه فقط من بلکه خیلی‌های دیگر کم‌کار شده‌اند، چرا که موضوع آلبوم در ایران به دلیل وضعیت یا تکنولوژی جدیدی که به وجود آمده، بسته شده است. به هر حال، دیگر کسی آلبوم و سی‌دی به سبک قدیم منتشر نمی‌کند و بیشتر کارها به‌صورت تک ترک و یا ویدئو کلیپ منتشر می‌شود که نهایتاً منجر به کنسرت خواهد شد.
او ادامه داد: هر شخصی در زمینه موسیقی نگاه و سلیقه خود را دارد و فضای اجرای موسیقی هم حالت آنارشیست به خود گرفته است. اینکه بتوان در آن فکر، نگاه و اندیشه‌ای یافت، خیلی کم شده است.
آلبوم هویت یک خواننده است
شاهین آرین خواننده پاپ درباره این مسئله می‌گوید: به اعتقاد من دلیل این موضوع دو بخش است؛ بخش اول آن به وضعیت فعلی موسیقی ازجمله رعایت نشدن حق کپی‌رایت مربوط می‌شود که ضرر تهیه‌کننده‌ها و خواننده‌ها را در پی دارد. چون قطعه‌های آلبوم به‌سرعت روی فضای مجازی قرار می‌گیرد و مردم به‌راحتی آن را دانلود و گوش می‌کنند.
وی تصریح کرد: همچنین مردم تک‌آهنگ را نسبت به یک آلبوم ۱۲-۱۳ قطعه‌ای بیشتر گوش می‌دهند و در صورت انتشار آلبوم، معمولاً یک یا دو قطعه از آن بیشتر شنیده می‌شود.
آرین افزود: یکی دیگر از مشکلاتی که به وجود آمده مشکل پخش آهنگ‌هاست. یک سری سایت‌های خارجی با دریافت هزینه‌های بالا موسیقی کشور ما را مدیریت می‌کنند که این کار دسترسی را برای مردم راحت‌تر کرده و به‌صورت رایگان کارها را گوش می‌کنند. آلبوم هویت یک خواننده است؛ اما در حال حاضر دیگر شنیده نمی‌شود.
انتشار آلبوم دیگر جواب نمی‌دهد
قاسم افشار خواننده پاپ در مورد انتشار آلبوم گفت: اگر نظر مرا بخواهید، انتشار آلبوم دیگر جواب نمی‌دهد و برگشت مالی آن به‌هیچ‌وجه میسر نیست. به همین دلیل من تلاش می‌کنم همچنان روی تولید و انتشار تک‌آهنگ متمرکز باشم.
کمتر هنرمندی قصد انتشار آلبوم دارد
حیدر کاکی نوازنده تار، تنبور و سه‌تار به ایسنا دراین‌باره گفته است: تک‌آهنگ‌ها بیشتر برای تبلیغات هنرمند استفاده می‌شود تا اینکه دارای بار هنری و حتی اقتصادی باشند. در حال حاضر چه تک‌آهنگ و چه آلبومی که منتشر می‌شود به‌سادگی در فضای مجازی پخش می‌شود؛ زیرا در ایران قانون کپی‌رایت رعایت نمی‌شود. درنهایت نیز هزینه‌هایی که هنرمند برای ساخت آلبوم خود یا حتی تک‌آهنگ صرف می‌کند، بازنمی‌گردد و ممکن است حتی باعث نابودی او شود.
او ادامه می‌دهد: در حال حاضر کمتر هنرمندی قصد انتشار آلبوم دارد؛ مگر اینکه بخواهد خود را معرفی کند چون این کار از هر زاویه‌ای که به آن نگاه کنید برابر با ضرر مالی هنرمند است. از طرفی اگر هنرمند قصد برگزاری کنسرتی داشته باشد از مجموع تک‌آهنگ‌هایی که منتشر کرده برای اجرا استفاده می‌کند و دیگر نیازی به انتشار آلبوم نیست. درنهایت همه این موارد باعث می‌شود هنرمند دیگر برای انتشار فیزیکی آلبومی که برایش سود مالی ندارد تلاش نکند و تنها به انتشار چند تک‌آهنگ و درنهایت اجرای یک کنسرت بسنده کند. به همین دلیل موسیقی ما دچار یک سیر نزولی خواهد شد و پیشرفت نخواهد کرد.
کاکی درباره هزینه‌های ساخت آلبوم در ایران می‌گوید: در حال حاضر اگر بخواهید یک آلبوم ضبط کنید باید ساعت‌ها وقت بگذارید که درنهایت نیز باید پول زیادی را تنها برای ضبط کار پرداخت کنید. همچنین کمترین پولی که برای ضبط یک آلبوم می‌توانید پرداخت کنید، ساعتی ۱۸۰ هزار تومان است و درنهایت باید برای ساخت یک آلبوم ابتدایی، حداقل ۵۰ میلیون تومان هزینه کنید. به همین دلیل حتی آن‌هایی که مخاطبانشان زیاد است هم ترجیح می‌دهند به‌جای آلبوم، تک‌آهنگ منتشر کنند یا کنسرت به روی صحنه ببرند.
این موسیقیدان فضای مجازی را ازجمله عوامل مؤثر بر انتشار تک‌آهنگ می‌شمارد و می‌گوید: می‌توان از طریق فضای مجازی به‌راحتی به موسیقی که منتشر شده دسترسی پیدا کرد و آن را دانلود کرد. درواقع حتی اگر بخواهیم یک آهنگ را به‌صورت مجازی دانلود کنیم، می‌توانیم این کار را با هزینه کمتری نسبت به خرید فیزیکی یک آلبوم انجام دهیم. چون هزینه‌ای برای تولید فیزیکی آن آهنگ پرداخت نشده است.
روی درآمد آلبوم‌ها حسابی باز نمی‌کنم
شهرام شکوهی خواننده پاپ دراین‌باره می‌گوید: قبول دارم که انتشار آلبوم در این شرایط ریسک بالایی دارد، اما از آنجا که روی درآمد آلبوم‌ها حسابی باز نمی‌کنم تصمیم دارم به انتشار آلبوم ادامه بدهم. البته یکی از دلایل اصلی من برای انتشار آلبوم هوادارانم هستند که بیشتر به عشق آن‌ها کار می‌کنم.
آلبوم و کنسرت‌ها بازگشت مالی ندارند
امیر اثنی‌عشری خواننده موسیقی ایرانی می‌گوید: در حقیقت، آلبوم‌هایی که این روزها منتشر می‌شوند بیشتر برای علاقه‌مندان به موسیقی و همکارانی است که تمایل دارند آثار دیگر دوستان خود را بشنوند و از آن استفاده کنند. در کل چه کنسرت و چه آلبوم‌های موسیقی امروزه نه‌تنها بازگشت مالی ندارند بلکه حتی ممکن است در برخی مواقع دچار زیان نیز شوند.
وی افزود: درآمد هنرمندان بخصوص در رشته موسیقی ایرانی صرفاً از راه تدریس کسب می‌شود، اما امیدوارم نگرش جدیدی از سوی مقامات دولتی یا متولیان فرهنگی در شهرداری‌ها اتخاذ شود تا سالن‌های کنسرت به‌صورت رایگان یا نیمه‌رایگان در اختیار هنرمندان قرار بگیرد، نه این که برای برگزاری، درصدی نیز به دولت داده شود.