گروه فرهنگ و ادبیات هنرآنلاین: کلمه «فطر» به معنای روزه نبودن است که از ریشه فطر به‌معنای شکافتن، ابتدا و اختراع گرفته شده است. گفته شده «تَفَطَّرَتْ» و «انْفَطَرتْ» به یک معنا است و «افطار» و «عید فطر» نیز از همین ریشه است. واژه «عید» از ریشه «عود» به معنای بازگشت پی‌درپی و در عرف و شرع به ایامی اطلاق می‌شود که دربردارنده سرور و شادمانی باشد. واژه «فطر» از فطرت گرفته شده و به‌معنای سرشت است؛ بنابراین عید فطر یعنی بازگشت به فطرت و سرشت.
عید فطر اولین روز ماه شوال است که با رویت هلال ماه شوال در پایان ماه رمضان ثابت می‌شود. در روایات روز عید فطر روزه جایزه‌های خدا، روز پاداش نیکوکاران و آمرزش گناهان معرفی شده است. از امام علی(ع) نقل شده عید فطر عیدی کسی است که خداوند، روزه او را پذیرفته و عبادتش را قبول کرده است.
عید فطر در بیشتر کشورهای اسلامی، تعطیل رسمی است و مسلمانان نماز عید برگزار می‌کنند. در این روز، روزه گرفتن حرام و پرداخت زکات فطره بر مسلمانان واجب است. وقت نماز عید فطر از اول آفتاب روز عید تا ظهر است. در عید فطر مستحب است بعد از بلند شدن آفتاب، افطار شود و زکات فطره داده شود و بعد از آن نماز عید به جا آورده شود.
پرداخت زکات فطره پیش از نماز عید، انجام غسل روز عید، اقامه نماز عید، بعد از نماز صبح و نماز عید گفتن تکبیرات «الله اکبر الله اکبر، لا اله الا الله و الله اکبر الله اکبر و لله الحمد الحمد لله على ما هدانا و له الشکر على ما اولانا»، خواندن زیارت امام حسین (ع) و خواندن دعاى ندبه برخی از اعمال روز عید فطر هستند.
در ایران از سال ۱۳۹۰ به مناسبت عید فطر، دو روز تعطیل است. عید فطر یا عید روزه‌گشا در سال ۱۴۰۱ مصادف با سه‌شنبه ۱۳ اردیبهشت ماه است.
کتاب‌های متعددی با موضوع عید فطر نوشته و منتشر شده است؛ معرفی ۱۵ عنوان کتاب:
۱ -«صلاه الجمعه احکامها و آدابها و خاتمه فی صلاه العیدین» محمدرضا فقیهی‌پزشکی
۲-«روزهای شادی مسلمانان» یدالله نفری
۳-«سیری در خطبه اعیاد فطر و قربان» رضاقلی داودی
۴-«دعای روزهای ماه مبارک رمضان: به انضمام کیفیت نماز عید سعید فطر» مترجم علی ثقفی
۵-«عید فطر: مجموعه‌ای کامل از مسائل و استفتائات پیرامون احکام عید فطر: مطابق با آخرین فتاوای حضرت امام خمینی «قدس‌سره» و حضرات آیات عظام: بهجت «رحمة‌الله»» زیرنظر ابوالفضل بنایی
۶-«فرصت پرواز: ۷۴ بحث پژوهشی، تحقیقی و تحلیلی در باب: ماه مبارک رمضان، روزه، رویت هلال و عید سعید فطر» اسدالله افشار
۷-«دعای جوشن کبیر» گردآورنده محسن حسن‌پور
۸-«من عید فطر هستم» مجید ملامحمدی
۹-«مهمانی خدا: ادعیه و اعمال ماه مبارک رمضان» گردآورنده مصطفی پورامینی
۱۰-«مهمانی خدا: منتخب ادعیه ماه مبارک رمضان» تهیه و تنظیم مهدی فاطمی
۱۱-«احکام نماز جمعه و عیدین» تدوین سیدجواد موسوی
۱۲-«خطبه‌های جمعه و عیدین امام علی (ع)» مقدمه مهدی مهریزی و حجت ذبیحی‌فر
۱۳-«رمضان در فرهنگ مردم» احمد وکیلیان
۱۴-«تاریخ در رمضان» لطف‌الله صافی
۱۵-«فضیلت عید سعید فطر» به‌اهتمام اسماعیل غروی‌بهمنی
شاعران کلاسیک و معاصر نیز در اشعاری به این عید بزرگ و مهم پرداخته‌اند؛ نمونه و بخشی از این شعرها:
روزه به پایان رسید و آمد نو عید
هر روز بر آسمانت باد امروا
رودکی سمرقندی
بر آمدن عید و برون رفتن روزه
ساقی بدهم باده بر باغ و به سبزه
منوچهری دامغانی
ای خداوند عید روزه گشای
بر تو فرخنده شد چو فر همای
مسعود سعد سلمان
ز ابروی تو هر خمی خیالی است
هر یک شب عید را هلالی است
نظامی
عید است و دلم خانه ویرانه، بیا
این خانه تکاندیم ز بیگانه، بیا
یک ماه تمام میهمانت بودیم
یک روز به مهمانی این خانه بیا
قیصر امین‌پور
دلم تنگ است و دلتنگند دلتنگان و دل ریشان
شب قدر است، لبخندی بزن، مولای درویشان
اگر همسو نمی‌گردند با فریاد‌های تو
نمی‌گریند دل ریشان، نمی‌چرخند درویشان
هنوز آن سوی دنیا قدر خوبی را نمی‌فهمند
فراوانند بدخواهان و بسیارند بدکیشان
رها از خود شدم آن قدر این شب‌ها که پنداری
نه با بیگانگانم نسبتی باشد نه با خویشان
به مرگ زندگی!... من مرگ را هم زندگی کردم
جدا از زندگانی کردن این مرگ‌اندیشان
شب قدر است لبخندی بزن تا عید فطر من
تبسم عیدی من باد، بادا عیدی ایشان
علیرضا قزوه
خداحافظ ای ماه خوب خدا
خداحافظ ای ماه سبز دعا
خداحافظ ای راحت روح ما
خداحافظ ای کشتی نوح ما
خداحافظ ای ماه مهرآفرین
پیام‌‌آور نور وعلم ویقین
خداحافظ ای فصل دلدادگی
همه خوبی وپاکی وسادگی
چه خوش بود اوقات دیدار تو
تفرج به دامان گلزار تو
مرو تا نیفتیم از اشتباه
دگر بار در قعر چاه گناه
خوش آنان که چون قدسیان صف به صف
گرفتند دامان لطفت به کف
چو پروانه در آتشت سوختند
چراغ نیایش بر افروختند
تو با یک بغل آینه آمدی
به دلهایمان رنگ قرآن زدی
تو با جاری اشک وجاری آه
تکاندی ز دلها غبار گناه
به یمن حضورت بهشتی شدیم
ز گرداب وحشت به کشتی شدیم
به تودیعت آیم به چشمان تر
بگویم که ای بسته بار سفر
مرو تا که خوبت تماشا کنم
گره را زکار دلم وا کنم
دل من که پایش فرو در گل است
برایش جدایی زتو مشکل است
بگو با من ای ماه زیبا شعاع
چگونه دهم با تو دست وداع
خداحافظ ای خوب ای نازنین
شمیم بهشت خدا در زمین
همایون علیدوستی
عید می‌‌آید که عطرش خوش کند احوال را
آسمان آماده کرده بزم استقبال را
هر نگاهی بیشتر زل می‌‌زند بر آسمان
تا بجوید «ماه پنهان پشت استهلال» را
عیدها هنگام دید و بازدیدو بوسه‌اند
ماه نو می‌بوسد امشب گونه شوال را
سر به فرمان خدای خویش دارد جبرییل
تا بخواند بار دیگر «آیه اکمال» را
سفره‌های میهمانی را خدا برچیده است
تا خودش پایان دهد مهمانی امسال را
می‌رسد روزی که سرخط خبرها می‌شود:
ماه نو در هم شکسته فتنه دجال را
مطهره عباسیان