گروه فرهنگ و ادبیات هنرآنلاین: کتاب «دنیای شیشه‌ای ۲» به همت بنیاد فرهنگی هنری رودکی به عنوان متولی رویدادهای هنری اکسپو در انتشارات آرادمان منتشر و وارد بازار شده و مراسم رونمایی از آن با حضور چهره‌های فرهنگی، ادبی و هنری با اجرای محسن حسن‌زاده برگزار شد.
اکسپو؛ المپیک فرهنگی
مهدی افضلی، مدیر عامل بنیاد رودکی در ابتدای مراسم ضمن گفتن خیرمقدم به حاضران در باب اهمیت موضوع اکسپو گفت: اکسپو باید مورد توجه افکار عمومی قرار بگیرد و برگزاری چنین مراسمی نیز از اهمیت این رویداد است. اکسپو پیشینه و سابقه زیادی دارد و از سال ۱۸۵۱ آغاز شده است. حضور ایران در اکسپو طی دوره هفده ساله خیلی چشمگیر نبوده است.
او اکسپو را به المپیک فرهنگی تعبیر کرد و ادامه‌داد: متاسفانه اکسپو در افکار عمومی و حتی در بین فرهیختگان شناخته شده نیست. اعضای مجلس شورای اسلامی در کمیسیون فرهنگی نیز از اکسپو شناخت جامع و کاملی ندارند. در حالی که پیش‌بینی شده بوده از اکسپوی دبی ۲۵ میلیون نفر بازدید داشته باشند قریب به ۳۰ میلیون بازدیدکننده داشته که از وجود جذاب، دیدنی و پراهمیت آن است. کشورهای دنیا در این رویداد حضور بسیار جدی دارند و امسال متناسب با شعار «پیوند افکار، خلق آینده» در این رویداد حضور پیدا کرده‌اند که دستاردهای زیادی هم برایشان دارد.
مدیر عامل بنیاد رودکی با این توضیح که محور حضور کشورها در اکسپو اجتماعی و فرهنگی است، تصریح کرد: متاسفانه ما ایرانیان به این رویداد نگاه تجاری داریم و شرکت‌های تجاری فکر می‌کنند باید در آن شرکت داشته باشند. شیوه مدیریت اکسپو باید اصلاح شود. در حال حاضر مدیریت و متولی امر اکسپو وزارت صمت و شرکت نمایشگاه‌های ایران است و به‌تبع آن سازمان‌های ذیربط دعوت می‌شوند.
او با بیان این که باید موضوع اکسپو و شعار فرهنگی آن مورد توجه قرار بگیرد، اظهار داشت: ۵ سال آینده اکسپو در ژاپن برگزار می‌شود و لازم است در شان یک کشور فرهنگی در آن حضور پیدا کنیم و به موضوع اکسپو توجه داشته باشیم.
افضلی با اشاره به کتاب «دنیای شیشه‌ای ۲» از دغدغه نویسنده آن گفت و ادامه‌داد: جای تاسف دارد جمع کتاب‌هایی که درباره اکسپو منتشر شده به پنج مجلد هم نمی‌رسد. جا دارد صدها کتاب در این زمینه تالیف و منتشر شود. از علیرضا بهرامی تشکر می‌کنم که به این موضوع توجه کرده است. امیدوارم در اکسپو آینده به‌صورت جدی و مدیریت‌شده حضور داشته باشیم و از مجلس شورای سلامی و دستگاه‌های مرتبط تقاضا دارم توجه ویژه‌ای به این رویداد داشته باشند.
دریچه جدیدی برای مطالعات فرهنگی
سپس نادر کریمیان پژوهشگر، این کتاب را دریچه جدیدی برای مطالعات علمی، فرهنگی و کاربردی دانست و افزود: کتاب «دنیای شیشه‌ای ۲» بسیار جذاب و ارزشمند است و می‌تواند پشتوانه‌ای برای حرکت‌های پژوهشی آیندگان و علاقه‌مندان به اکسپوهای جهانی باشد.
او مروری بر این کتاب داشت و توضیح‌داد: مولف در مقدمه کتاب به معرفی اکسپو پرداخته که نشان از دغدغه و اصرار او بر اهمیت و حضور در نمایشگاه‌های جهانی است. کتاب از ۷ فصل تشکیل شده که ۵ فصل آن معرفی اکسپوهای جهانی است. مطالب بسیار جامع و خوبی از گذشته دور ارائه شده و از کلیت آن دو مطلب را متوجه می‌شویم، نخست نشان دادن، تاکید و اهمیت اکسپوها در سطح جهانی، مبادلات فرهنگی و دوستی‌هاست و دوم، جایگاه ایران در این رویداد. کتاب حاوی تصاویر رنگی زیادی است که با بهترین کیفیت نشر یافته است.
کریمیان به اشاره به واژه اکسپو، آن را به معنای خارج شدن و در آمدن از فضای بسته دانست و تصریح‌کرد: هر ملیت و قومی باید از فضای ایستایی و بسته خارج شود و خود را در معرض دید دیگران قرار دهد. ایران با پیشینه فرهنگی و تمدنی که از آن می‌شناسیم باید در این عرصه تاخت‌وتاز داشته باشد.
او همچنین پیشنهاد داد «اکسپوهای ادبی» نیز برگزار شود و گفت: در دوره فرخنده آل سامان، اکسپوی ادبی داشتیم و استاد شاعران، رودکی بزرگ سر سلسله شاعران بود. امیدوارم در آینده ایران بتواند مدیریت اکسپوی ادبی را به‌خاطر ادبیات فاخری که داریم به‌عهده بگیرد.
کریمیان با ابراز تاسف از این که در دیپلماسی فرهنگی کوتاهی داشتیم و ضعیف عمل کردیم، افزود کشورهای دیگر فعال هستند و برنامه‌های مختلفی برگزار می‌کنند در حالی که از نظر بن‌مایه‌های فرهنگی دست آن‌ها تهی است فقط به‌خاطر مدیریت خوبی که دارند توانستند موفق شوند. در دیپلماسی فرهنگی می‌توان دیپلماسی اقتصادی و سیاسی را پیش برد. از گذشته دور این روند حاکم بوده و حتی کشورهایی که رشد و توسعه شناخت شده‌ای دارند و در دنیا می‌شناسیم اول در دیپلماسی فرهنگی قوی بودند بعد در مسایل سیاسی و اقتصادی.
پیشنهاد برای حضور بهتر ایران در اکسپو
در ادامه مراسم، علیرضا بهرامی مولف کتاب «دنیای شیشه‌ای ۲» با این توضیح که می‌توان درباره هر یک از دوره‌های حضور ایران در اکسپوهای جهانی ارزیابی، تحلیل و قضاوت مشخصی داشت، افزود: چهار نوبت حضور در دوره قاجار، تنهای تنها یک نوبت در دوران پهلوی و تاکنون هشت نوبت حضور در سال‌های پس از انقلاب و جنگ هشت ساله. اما شاید نکته‌ای که درباره آن کمتر اشاره شده یا اصلا اشاره نشده این است که روند توسعه و پیشرفت اجتماعی ایران در سال‌های آستانه مشروطه به بعد، به اکسپو مدیون است. سفرهای سلطنتی پرچالش که با بازدید از اکسپوها و در ادمه انتقال تجربیات یا مظاهری از زندگی مدرن همراه می‌شد. با این حال با وجود حضور متناوب ۱۷۰ ساله ایران در اکسپوهای جهانی، در زمینه مستندنگاری تجربیات خود و دیگران بسیار ضعیف عمل شده است؛ تجربه‌های که مبنای بسیاری از تصمیم‌گیرهای بهینه می‌توانست باشد.
او با بیان این که حرکت‌های تک‌نفره البته دشواری هم دارد، اظهار داشت: از بن‌بست‌ها و سرخوردگی‌ها گرفته تا دشواری‌های کار و زخم‌زبان و قضاوت‌های بعضا نادرست و ناروا. تجربه ۱۱ ساله در زمینه حضور میدانی و مطالعه درباره اکسپوها نشان‌دهنده این واقعیت است که حضور ایران در این عرصه تاثیرگذار جهانی، عیوب ساختاری دارد که مهم‌ترین آن ضعف مطالعاتی و نیز فقدان توجه لازم به فعالیت‌های مبتنی بر فرهنگ و هنر غنی ایرانی است. بر همین مبنا معتقدم دو اقدام عاجل برای بهره‌وری بیشتر حضور ایران در المپیک فرهنگی باید صورت بگیرد که اگر چنین نشود و با همین شیوه فعلی تا صد سال دیگر هم دستاورد بیشتر از این نخواهیم یافت.
بهرامی دو پیشنهاد هم مطرح کرد یکی در جهت اعمال تغییراتی برای بهبود ساختار تولی‌گری و مدیریت اجرایی حضور ایران در اکسپوهای جامع جهانی و تخصصی بین‌المللی. دوم، تاسیس نهاد یا دفتری دائمی در وزارت ارشاد یا موسسه‌ای تابعه با همکاری ارگان‌هایی چون سازمان اسناد ملی وزارت صمت و غیره، به‌منظور مطالعه و تحقیق، طراحی و برنامه‌ریزی، مستندنگاری به‌صورت پیوسته و قاعده‌مند.
او همچنین از مدیرعامل بنیاد رودکی جهت حمایت از انتشار کتاب تشکر کرد و افزود: فرصت حیات داشته باشم جلد سوم این کتاب را هم می‌نویسم و امیدوارم ادامه پیدا کند.
سپس سه عضو گروه ارکستر سمفونیک تهران با حضور فروغ فضلی، مژگان محمدحسینی و زهرا صبری به اجرای برنامه پرداختند.
با چه اهدافی در جوامع جهانی حضور پیدا می‌کنیم؟
در ادامه، محمود شالویی سرپرست معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مراتب سلام و پوزش محمدمهدی اسماعیلی وزیر ارشاد، را ابلاغ کرد که به‌خاطر تقارن این مراسم با جلسه دیگری امکان حضور نداشته است.
او به نقل از وزیر ارشاد، از مهدی افضلی تشکر کرد که در طول مسئولیت، اقدامات فرهنگی هنری مناسبی داشته و توانسته نقش مهمی در عرصه داخلی و جنبه‌های خارجی ایفا کند. همچنین از بهرامی که از سر علاقه و شوق به یاری بنیاد رودکی توانسته کتاب «دنیای شیشه‌ای ۲» را نشر دهد.
شالویی با اشاره به این که در دوره طولانی شاهد حضور بین‌المللی وزارتخانه فرهنگ و ارشاد اسلامی در عرصه جهانی است، تصریح کرد: در مقطعی که رایزن فرهنگی بودم آقای افضلی با من تماس داشت برای اکسپو در میلان برنامه داریم که متاسفانه این اقدام عملی نشد اما در جریان اکسپو دوبی در مسئولیت فعلی قرار داشتم و اطلاعات به‌روزتری دریافت می‌کنم. آقای افضلی نکته‌ای گفت که بسیار مهم است، باید در کنار دیپلماسی فرهنگی به دیپلماسی هنری هم توجه داشته باشیم که دو مقوله جدا از یکدیگرند.
او با تاکید بر این که باید بدانیم با چه اهدافی در جوامع جهانی حضور پیدا می‌کنیم، اظهارداشت: باید بدانیم برای این حضور چه مقصد و مطلبی را می‌طلبیم. این شناسایی بسیار مهم است. شاید با بیش از ۴۰ کشور موافقت‌نامه امضا کرده باشیم که ۵۰ سال از زمان آن می‌گذرد و وقتی این موافقت‌نامه‌ها را بررسی می‌کنیم دفاتر متعددی فرهنگی داشتیم که باید بدانیم چه موفقیت‌های بدست آورده‌ایم و تا چه اندازه خود را در دنیا معرفی کرده‌ایم یا از این مبادلات سود برده‌ایم. باید دارای رویکرد فرهنگی جدی باشیم و منافع اقتصادی را به فراموشی نسپریم که در کنار هم موثر هستند.
شالویی افزود: در بینال ۵۳ ونیز حضور داشتم. رئیس بینال به من گفت با داشته‌های خودتان در این رویداد حضور پیدا کنید. از این جمله وام گرفتم که نشان می‌دهد هنر ایران برای دنیا اهمیت زیادی دارد.
او برقرار کردن ارتباط زبانی و استفاده از سلسه نمادها و تکنیک فناوری را در جذب مخاطب موثر دانست.
شالویی با این توضیح که برای حضور در رویدادهای فرهنگی و هنری بیشتر به محتوا، ایده و اندیشه فکر کنیم، تصریح‌کرد: موانع را برداریم تا فرصت برای بازدیدکنندگان فراهم شود. بررسی شود در این سال‌ها موانع در چه بوده است. مسئولیت و مدیریت اکسپو بخشی را که مربوط به ایران است وزارت ارشاد به‌عهده بگیرد برای این موضوع پافشاری می‌کنیم و کار درستی است. وزیر مرتبا این موضوع را دنبال می‌کند.
در پایان مراسم با حضور محمد شالویی، مهدی افضلی، نیکنام حسین‌پور، علیرضا بهرامی، علیرضا اسماعیلی، علیرضا شیروی و پری ملکی از کتاب «دنیای شیشه‌ای ۲» رونمایی شد.