گروه فرهنگ و ادبیات هنرآنلاین: پروین سلاجقه، شاعر، نویسنده، پژوهشگر و استاددانشگاه در رشته زبان و ادبیات فارسی و ادبیات داستانی است. او عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز است و به‌عنوان دانشیار با دانشگاه‌های دیگر همکاری دارد. «دنیای قشنگ پوپو»، «درآمدی بر زیبایی‌شناسی شعر»، «بنفشه کوچولو»، «صدای خط خوردن مشق؛ نقد ساختاری و تاویلی بر آثار هوشنگ مرادی‌کرمانی»، «از این باغ شرقی؛ نظریه‌های نقد شعر کودک و نوجوان» که در سال ۱۳۸۶ توسط وزرات فرهنگ و ارشاد در جایزه «کتاب سال» برگزیده شد، مجموعه داستان «برفابه‌ها»، «نقد نوین در حوزه شعر»، مجموعه شعر «زنی دور، از خاورمیانه نزدیک» و «به مردن عادت نمی‌کنم»، عناوین برخی آثار سلاجقه محسوب می‌شوند. کتاب «امیرزاده کاشی‌ها» نقد شعر معاصر و بررسی اشعار احمد شاملو به قلم او نیز برگزیده نخستین دوره جایزه «نقد ادب و هنر ایران» شناخته شده است. با سلاجقه درباره مجموعه شعر «در ارتفاع شانه‌هایت برف می‌بارد» که مدتی است از سوی انتشارات سیب سرخ منتشر شده گفت‌وگویی انجام داده‌ایم.
خانم سلاجقه هر قطعه شعر کتاب «در ارتفاع شانه‌هایت برف می‌بارد»، عنوان و تاریخ دارد، چرا؟
بله. اشعار کتاب تازه منتشر شده عنوان و تاریخ دارد؛ البته مجموعه‌های قبلی نیز عنوان داشتند ولی تاریخ نه. به‌دلیل این که بیشتر شعرها معطوف به تاریخ هستند اصرار داشتم تاریخ آن ذکر شود. چرا که در تاریخی که سروده شد‌ه‌اند حتما یک اتفاقی شخصی و یا یک مصیبت اجتماعی رخ داده است. به‌نظرم تاریخ‌ها جزیی از شعرهای این کتاب هستند و بهتر بود که باشند.
این مجموعه شعر با دیگر کتاب‌های شما متمایز است و نگاه خاص فلسفی از وجود هستی و جبر زندگی در آن مطرح شده. چه شد این نوع نگاه راوی اشعار شما شد؟
به‌نظر خودم هم این کتاب از جهاتی با مجموعه‌های قبلی متفاوت است؛ مثلا در مجموعه اولم «به مردن عادت نمی‌کنم» صدا، خیلی صدای زنانه است و یک گذر سنگین از تاریخ دارد و گله‌مند از تاریخ گذشته سرزمین. چرا که فکر می‌کند همیشه در حاشیه بوده و نادیده گرفته شده است. پر از بغض، گله و شکایت است. مجموعه دوم «زنی دور، از خاورمیانه‌ای نزدیک» باز هم صدا، صدای زنانه و خاورمیانه‌ای است با همه مشکلاتی که دارد. اما در این مجموعه زن خاورمیانه‌ای دارای قدرت است و خودش در مرکز حوادث یا در متن اشعار حضور دارد و برای تغییر وضعیت خودش همت می‌کند. گله کمتر شده و بیشتر قدرت یک زن است که سخن می‌گوید. در شعرهای قبلی نیز تا حدودی دیدگاه فلسفی در برخی سروده‌ها وجود دارد. در مجموعه جدیدم از آن دو زن فاصله گرفته‌ام؛ زن غمگین حاشیه‌نشین در تاریخ و زنی که صرفا به‌خاطر زن بودن و در مرکز بودنش سخن می‌گوید، فکر می‌کند و دارای قدرت است. در مجموعه «در ارتفاع شانه‌هایت برف می‌بارد» نگاه بیشتر انسانی است و مسایل انسان و ارتباط آن با اجتماع و رنج اوست. به‌دلیل این در رنج بودن به‌نظرم رنگ فلسفی آن بسیار بیشتر است.
زبان تعدادی از اشعار نیز به زبان حماسی و کتیبه‌ای نزدیک شده است. در مورد انتخاب این لحن کتیبه‌ای آغاز زمانی و آخرالزمانی که در عین حال به متون مقدس نزدیک شده است توضیح دهید.
دلیل خاصی نمی‌توانم برای آن بیان کنم. یعنی عامدانه نبوده و یا تصمیم نگرفتم به این شکل بنویسم. بلکه در حین این رخداد زمانی که شعر سرود می‌شد با زبانش همراه می‌آمد و این زبان خود درون‌مایه را انتخاب می‌کرد و در این فرم پیاده می‌شد. به‌همین دلیل برای خودم هم عجیب بود چون این زبان باعث شد اشعار از زمان کنده شوند و دچار نوعی بی‌زمانی باشند یا مربوط به دوره‌ای اسطوره‌ای شوند که قابل دسترس نیست و امتداد پیدا کرده در یک فضای بی‌زمان و بی‌مکان و از طرفی یک هیات نمادین به خود گرفته است؛ که باز هم انسان را شامل می‌شود ولی فضا خیلی آغاز زمانی و آخرالزمانی است. به‌ویژه اشعاری که بعد از شیوع کرونا سروده شده حالت آخرالزمانی دارد.
با توجه به این که مدتی است به‌ویژه در همه‌گیری کرونا کمتر شاهد نشر کتاب مجموعه شعر هستیم و از طرفی می‌شنویم شعر کمتر خوانده می‌شود نظرتان را در مورد وضعیت کتاب شعر و استقبال از آن به‌طور کلی بگویید؟
بله با توجه به همه‌گیری و شیوع بیماری متاسفانه چاپ کتاب‌ها کلا از طرف نویسندگان، ناشران و دست‌اندرکاران این صنعت در وضعیت ویژه‌ای قرار گرفته و در محدودیت است. البته به‌نظرم کتاب‌های شعر به‌طور کلی خواننده کمتری دارند ولی در این دوران خیلی بیشتر در حاشیه قرار گرفتند.
خانم سلاجقه وضعیت کتاب «موتیف‌ها و نشانه‌های نمادین در شعر سبک هندی» به کجا رسید و آیا رنگ نشر به خود می‌بیند؟
برای این کتاب حدود یک سال قبل در روزهای اول کرونا با انتشارات فرهنگ معاصر قرارداد بستم. کتاب در سه مجلد حروف‌چینی شده و در حال نمونه‌خوانی است. این کار به رساله دکترایم برمی‌گردد که حدود ۱۷ سال پیش به سرانجام رسید. این اثر طی این سال‌ها در ابعاد خیلی گسترده‌تر تکمیل شد و به‌صورت یک فرهنگ با مدخل‌های زیادی درآمد. ریشه سیستم نظری کتاب، مبتنی بر تئورهای علم نشانه‌شناسی است. محور کاربردی این فرهنگ بر شعر سبک هندی ایران با تکیه بر آثار پنج شاعر بزرگ این سبک یعنی صائب تبریزی، بیدل دهلوی، کلیم کاشانی، عرفی شیرازی و نظیری نیشابوری استوار شده است. در شروع هر فصل مقدمه‌ای ارائه شده که نشانه‌ها و نمادها را توضیح می‌دهد و عمدتا کارکرد آن‌ها محور زیباشناسی است.
آیا مجموعه مقالات نقد شعر و داستان در شرایط آماده‌سازی برای چاپ قرار گرفته است؟
مجموعه مقالات نقد داستان تقریبا تمام شده و حدود ۱۰ مقاله است. با رویکردهای مدرن نقد، تحلیل و خوانش چندین رمان جهان و ایران که هر کدام ماه‌ها طول کشیده است. اما کتاب نقد شعر نیمه انجام شده و سعی دارم آن را نیز تکمیل کنم.
این روزها چه می‌کنید؟
درس‌گفتارهایی را در مدرسه هنر ادبیات بیدار داشتم و دارم. دوازده جلسه این درس گفتارها در مورد نوشتن خلاق و داستان‌نویسی مدرن بود که به‌صورت کارگاه برگزارشد. کارگاه تحلیل متن نیز داشتم که ۸ جلسه بود. این روزها مشغول برگزاری کارگاه شناخت شعر بیدل دهلوی تحت‌عنوان «جدال هستی و عدم در شعر بیدل دهلوی»ام که در ۵ جلسه ارائه می‌شود. هم‌چنین تصمیم دارم مجموعه داستان جدیدم را بنویسم.