گروه فرهنگ و ادبیات هنرآنلاین: امام زمان حضرت مهدی (عج) در سحرگاه نیمه شعبان سال (۲۵۵ قمری) در سامرا چشم به جهان گشودند. یگانه فرزند امام عسکری علیه السلام یازدهمین امام شیعیان هستند.
در برخى منابع بیش از ۱۸۰ لقب براى امام زمان (ع) بیان شده است. مهدی، صاحب الزمان، منتظر، حجت‌الله، بقیةالله، منتقم، موعود، خاتم الاوصیا، غائب، مأمول، مضطر و قائم از القاب و کنیه‌های امام زمان (عج) محسوب می‌شوند. در احادیث شیعه، برای امام دوازدهم (ع) نام‌هایی هم‌چون محمد، احمد و عبدالله ذکر شده است. اما ایشان در میان شیعیان بیشتر با اسم مهدی (عج) شناخته می‌شوند. در برخی نقل‌ها پیامبر اسلام (ص)، امام مهدی (عج) را شبیه‌ترین فرد به خودشان توصیف کرده‌اند. امام حسن عسکری (ع) نیز چهره و اخلاق ایشان را به پیامبر شبیه دانستند.
دوازدهمین امام شیعیان منجی آخرالزمان و مهدی موعود هستند که دورانی طولانی را در غیبت زندگی خواهند کرد. ایشان سرانجام به اراده الهی ظهور و قیام می‌کنند و به عدل و داد بر جهان حکومت خواهند کرد.
بسیاری از اماکن در نقاط مختلف همانند «سرداب غیبت در سامرا»، «مسجد سهله در کوفه» و «مسجد جمکران در نزدیکی قم» به امام زمان (عج) منسوب شده‌اند. امام مهدی (عج) از هنگام تولد تا آغاز غیبت صغری در زادگاه‌شان سامرا زندگی می‌کردند. در این دوران، سرداب، محل عبادت و زندگی ایشان بوده است.
برخی روایات به نامعلوم بودن محل زندگی امام زمان (عج) در دوران غیبت اشاره دارند. با این حال در روایات دیگر از مکان‌هایی مانند ذی طوی و کوه رضوی به عنوان محل زندگی امام زمان (عج) در دوران غیبت یاد شده است.
دوران زندگی امام زمان(عج) به چهار دوره تقسیم می‌شود:
«از تولد تا غیبت»: حضرت مهدی(عج) پس از تولد حدود پنج سال تحت سرپرستی پدر بزرگوارشان امام عسکری علیه السلام به صورت نیمه مخفی زندگی کردند. یکی از کارهای بسیار مهمی که حضرت امام حسن عسکری (ع) در این دوره انجام دادند این بود که امام مهدی (عج) را به بزرگان شیعه معرفی کردند تا در آینده در مسئله امامت دچار اختلاف نشوند.
«غیبت صغری»: پس از شهادت حضرت امام حسن عسکری علیه السلام در سال (۲۶۰ق) دوره غیبت صغری آغاز شد و تا سال (۳۲۹ق) ادامه پیدا کرد. در این دوره حضرت مهدی (عج) از طریق چهار نائب به ادامه امور مردم می‌پرداختند.
«دوره غیبت کبری»: این دوران از سال (۳۲۹ق) شروع شد و تا زمانی که خداوند مصلحت بدانند ادامه خواهد داشت در این دوره پاسخ به پرسش‌ها و احکام مردم بر عهده نایبان عام آن حضرت است و حضرت نایب خاصی برای این دوره معرفی نکرده‌اند.
«دوره حکومت»: پس از ظهور، امام زمان (عج) بر اساس احکام اسلام حکومت واحد جهانی تشکیل خواهند داد که در سایه آن سرتاسر عالم پر از عدل و داد خواهد شد.
دوشنبه ۹ فروردین ماه برابر با ۱۵ شعبان مصادف با میلاد امام زمان (عج) است. شب نیمه شعبان که به آن «لیله البرات»، «لیله الصک»، «لیله المبارکه» و «لیله الرحمه» نیز گفته‌اند، پرفضیلت‌ترین شب بعد از شب‌قدر محسوب می‌شود.
در مورد زندگی امام زمان (عج) و فرهنگ مهدویت و انتظار، کتاب‌های متنوع و بی‌شماری نشر یافتند؛ معرفی ۲۰ عنوان کتاب:
۱-«تعلیم و تربیت در عصر ظهور» نویسنده رحیم کارگر- انتشارات بنیاد فرهنگی حضرت مهدی (عج)
۲-«جهانی شدن فرهنگ مهدوی» نویسنده زینب متقی‌زاده- ناشر بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود (عج)
۳-«دوران با شکوه ظهور» نویسنده علامه میرزا محمدباقر فقیه ایمانی- ناشر عطرعترت
۴-«مهر محبوب؛ بررسی و تحقیق در آثار و خواص محبت امام عصر (عج)» نویسنده سیدحسین حسینی- ناشر آفاق
۵-«میم آشنایی» نویسنده سیدمحمدهادی صدرالحفاظی- ناشر حق یاوران – موعود کعبه
۶-«یاد محبوب» نویسنده سیدحسین حسینی- ناشر آفاق
۷-«برکات حضرت ولی‌عصر(عج)» نویسنده سیدجواد معلم- ناشر برکات اهل بیت
۸-«جلوه‌های پنهانی امام عصر علیه السلام» نویسنده حسین علی‌پور- ناشر مسجد مقدس جمکران
۹-«امام زمان و امکان طول عمر تا بی‌نهایت برگرفته از قرآن و حدیث» نویسنده محمد مظاهری- ناشر ابتکار دانش
۱۰-«ناپیدا ولی با ما» نویسنده واحد تحقیقات مسجد مقدس جمکران- ناشر مسجد مقدس جمکران
۱۱-«پیدای پنهان؛ نگاهی کوتاه به حیات، سیرت و آثار حضرت مهدی (عج)» نویسنده سیدمسعود پورسیدآقایی- نشر حضور
۱۲-«سیمای امام مهدی (عج)» نویسنده سیدمحمدرضا طباطبایی‌نسب- ناشر تهران دبیرخانه دایمی اجلاس دوسالانه بررسی ابعاد وجود حضرت مهدی (عج))
۱۳-«جوان! امام زمانت را بشناس» نویسنده زیر نظر حجت سلیمانی شاهرودی- ناشر عالمه
۱۴-«امامت، غیبت، ظهور» نویسنده مسجد مقدس جمکران- ناشر مسجد مقدس جمکران
۱۵-«نگین آفرینش» نویسنده محمد بالادستیان، محمدمهدی حایری‌پور، مهدی یوسفیان- ناشر مرکز تخصصی مهدویت، قم
۱۶-«سفیران امام» نویسنده عباس راسخی‌نجفی- ناشر محب، مشهد
۱۷-«تاریخ عصر غیبت» نویسنده سیدمجید پورطباطبایی- ناشر دفتر تدوین کتب درسی مرکز جهانی علوم اسلامی
۱۸-«گامی در جهت شناخت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف و نواب اربعه)» نویسنده حمیدرضا کفاش- ناشر عابد
۱۹-«خورشید مغرب» نوشته محمدرضا حکیمی- ناشر دلیل ما
۲۰-«امام زمان(ع) و علی بن مهزیار» نویسنده و مترجم محمد یوسفی جمکرانی- ناشر خورشید هدایت
شاعران کلاسیک، معاصر و آیینی در اشعار متعددی به میلاد باسعادت امام زمان (عج) پرداخته‌اند و همواره نیمه شعبان را گرامی داشتند؛ نمونه و بخش‌هایی از چند شعر:
ای پادشه خوبان داد از غم تنهایی
دل بی تو به جان آمد وقت است که بازآیی
دایم گل این بستان شاداب نمی‌ماند
دریاب ضعیفان را در وقت توانایی
مشتاقی و مهجوری دور از تو چنانم کرد
کز دست بخواهد شد پایاب شکیبایی
ساقی چمن گل را بی روی تو رنگی نیست
شمشاد خرامان کن تا باغ بیارایی
ای درد توام درمان در بستر ناکامی
و ای یاد توام مونس در گوشه تنهایی
در دایره قسمت ما نقطه تسلیمیم
لطف آن چه تو اندیشی حکم آن چه تو فرمایی
حافظ
خوشا وقت کسان عهد مهدی
خوشا آن کودکان مهد مهدی
که هر علمی که باشد زیرکان را
الف با تا بود آن کودکان را
ز علمش خلق عالم علم گیرند
ز دینش مشرکان هم دین پذیرند
همه یک طبع گردد خلق عالم
نماند کفر در اولاد آدم
ز مشرق تا به مغرب نور ایمان
فرو گیرد نماند کفر و عصیان
بتابد نور علم من لدنی
همه یکسان شود شیعی و سنی
چو مهدی باشد آنجا عدل گستر
براندازد ز عالم جور یکسر
شیخ محمود شبستری
گر منازع خواهی ای مهدی فرود آی از حصار
ور متابع خواهی ای دجال گمره سر بر آر
ای به دم جفت عیسی مریم
دام دجال برکن از عالم
اندرین روزگار بد عهدی
چیست جز عدل، هدیه مهدی
سنایی
از آن عهده که در سر دارد این عهد
بدین مهدی توان رستن از این عهد
مهدی ای کافتاب این مهد است
دولتش ختم آخرین عهد است
نظامی گنجوی
مهدی دجال کش، آدم شیطان شکن
موسی دریا شکاف، احمد جبریل دم
شیطان شکند آدم و دجال کشد مهدی
چون آدم و مهدی باد انصار تو را عالم
به تایید مهدی خصالی که تیغش
روان سوز دجال طغیان نماید
خاقانی شروانی
اشکم شود، از هر مژه چون سیل روانه
خواهد به سر آید، شب هجران تو یا نه؟
اى تیر غمت را دل عشاق نشانه
جمعى به تو مشغول و تو غایب ز میانه
هر در که زنم، صاحب آن خانه تویى تو
هر جا که روم، پرتو کاشانه تویى تو
در میکده و دیر که جانانه تویى تو
مقصود من از کعبه و بتخانه تویى تو
مقصود تویی، کعبه و بتخانه بهانه
شیخ بهایی
صد هزاران اولیا، روى زمین
از خدا خواهند مهدى را یقین
یا الاهى، مهدیم، از غیب آر
تا جهان عدل گردد آشکار
عطار نیشابوری
الا یا ایها المهدى، مدام الوصل ناولها
که در دوران هجرانت بسى افتاد مشکل‌ها
صبا از نکهت کویت نسیمى سوى ما آورد
ز سوز شعله شوقت چه تاب افتاد در دل‌ها
چو نور مهر تو تابید در دل‌هاى مشتاقان
ز خود آهنگ حق کردند و بربستند محمل‌ها
دل بى‌بهره از مهرت، حقیقت را کجا یابد
حق از آیینه رویت، تجلى کرد بر دل‌ها
شب تاریک و بیم موج و گردابى چنین هایل
ز غرقاب فراق خود رهى بنما به ساحل‌ها
اگر دانستمى کویت، به سر مى‌آمدم سویت
خوشا گر بودمى آگه، ز راه و رسم منزلها
فیض کاشانی
گیتى امروز گلستان باشد
غیرت گلشن جنان باشد
شد شب غم فزاى هجران طى
روز وصل جهانیان باشد
در نشاطند جُمله ذرّات
شور محشر مگر عیان باشد
هاتفى گفت دانى از چه سبب
رشک خلد برین، جهان باشد
هست امروز نیمه شعبان
جشن مولاى شیعیان باشد
حجّت عصر، قائم بالحق
آنکه یاور بر انس و جان باشد
آنکه چون عرش و فرش، لوح و قلم
خلقتش در طُفیل آن باشد
بر در قدر و جاهش از جبریل
تا ابد سر بر آستان باشد
حکم فرماى آسمان و زمین
از خداوند مستعان باشد
نتوان وصف او کند سطرى
خامه را گر که صد زبان باشد
خم به درگاه او پى تعظیم
چون کمان پشت آسمان باشد
هم بود رکن عالم امکان
هم شهنشاه لامکان باشد
«صابرا» با ولاى او در حشر
هر گنهکار، در امان باشد
صابر سیچانی
مژده که میلاد منجى بشر آمد
فُلک هدى را دلیل و راهبر آمد
مژده که آمد خدیو عالم امکان
حجّت برحق امام منتظر آمد
مژده که خورشید تابناک ولایت
بر فلک عدل و داد، جلوه گر آمد
نیمه شعبان رسید و منتظران را
شام غم افزاى انتظار سر آمد
مایه اعزاز رهروان شریعت
مُحیى احکام و فخر بوالبشر آمد
نخل ولایت بر این شکوفه عصمت
بار دگر سرفراز و بارور آمد
دیده نرجس بر آن جمال دل آرا
گویى بر قرص مه نظاره‌گر آمد
حجت ثانى عشر، سلاله طه
مظهر ذات و صفات دادگر آمد
مژده که از کوى دوست دلشدگان را
پیک صبا در طلیعه سحر آمد
فیض عمیمى که از طفیل وجودش
عالمیان را عطاى بى شُمر آمد
ملک عدالت دگر فنا نپذیرد
دولت مسعود و معدلت اثر آمد
مژده «براتى» که روزگار وصال‌ست
ماه دلاراى من ز پرده در آمد
محمدتقی براتی
آید آن صبح درخشانى که من می‌خواستم
روشنى بخش دل و جانى که من می‌خواستم
از نسیم جانفزاى گلشن آل رسول
بشکفد گل‌هاى بستانى که من می‌خواستم
از بهارستان باغ و گلشن آل على
آمد آن سرو خرامانى که من می‌خواستم
سالها در خلوت دل اشک حسرت ریختم
تا بیامد ماه کنعانى که من می‌خواستم
دیده یعقوب جان من از آن شد پر فروغ
کآمد آن خورشید رخشانى که من می‌خواستم
در بهاران چون هزاران شکوه‌ها کردم به دل
تا به بار آمد گلستانى که من می‌خواستم
سر به زانوى ندامت مى زنم در پاى دوست
تا رسد دستم به دامانى که من می‌خواستم
چون «امینى» همّت از پیر مغان کردم طلب
یافتم آن گوهر جانى که من مى‌خواستم
امینی کاشانی
امشب شب فرخنده میلاد نور است
بى پرده نور غیب مطلق دَر ظهور است
امشب عیان گردید آن سر نهانى
کو خواند بر موسى حَدیث لن ترانى
امشب به بزم قدس، شورى عاشقانه است
لاهوتیان را از طرب بر لب ترانه است
نخل مراد انبیا امشب ثمر داد
شاخ امید اولیا بالید و بر داد
در کارگاه غیب، نقشى تازه بستند
امشب کتاب شرع را شیرازه بستند
بشکفت امشب سرّ حق در جان نرگس
سر زد گل توحید از دامان نرگس
سر زد ز بُرج غیب و از شرق حقیقت
مهر منیر حق سنا بَرقِ حقیقت
آن کو که موعود امم سرّ کتاب است
فرمانش نافذ، منطقش فصل الخطابست
آن مُنجى مستضعفان آن مصلح کل
آن آفتاب معدلت مهر تفضُّل
آن رکن شرع و أصل دین و عین ایمان
آن وارث علم رسول و روح قرآن
آن دُرّ درج معرفت آن بحر احسان
کز وى رسد فیض خدا بر ملک امکان
آن طلعت حق مطلع انوار سرمد
آن قُرّة العین على، نفس محمّد
مهدى که در ملک بقا صاحب زمانست
یادَش چراغ سینه مستضعفانست
بادا طلوع کوکب این گوهر پاک
فرخنده بر مستضعفان عرصه خاک
محمود شاهرخى