سرویس فرهنگ و ادبیات هنرآنلاین: تعزیه یا شبیه‌خوانی، نوعی نمایش مذهبی و سنتی ایرانی شیعی است، که عمدتاً درباره شهادت امام حسین علیه‌السلام و مصائب اهل بیت علیهم‌السلام اجرا می‌شود. تعزیه به معنای متعارف، نمایشی است که در آن واقعه کربلا به دست افرادی که هر یک نقشی از شخصیت‌های اصلی را بر دوش دارند، نشان داده می‌شود.
در سال 1878 الکساندر ادموند خوچکو در مقدمه کتاب "تئاتر ایرانی" از نسخه خطی به نام "جنگ شهادت" نام می‌برد که آن را از حسن علی خان خواجه، مدیر امور نمایشی دربار و احتمالا در اوایل سلطنت محمدشاه قاجار که در سال 1834 میلادی به تخت نشسته بود، خریده بود. "جنگ شهادت" که تاکنون شامل قدیمی‌ترین تعزیه‌نامه‌هاست، دربردارنده 33 تعزیه‌نامه اکنون در کتابخانه ملی، پاریس نگهداری می‌شود.
در میان صدها تعزیه‌سرای گمنام که کوشیده‌اند به این واقعه بزرگ بپردازند و هنر ناب تعزیه را خلق کنند، یک نام می‌درخشد، میرعزا کاشانی که متاسفانه اطلاعات بسیار اندکی درباره او به ما رسیده است. همین قدر می‌دانیم که نام او سیدمصطفی کاشانی، مشهور به میرعزا بوده است. آوازه شهرتش در هنر تعزیه به دارالخلافه ناصری رسید و به دعوت ناصرالدین شاه به تهران آمد. مدتی در تکیه دولت با تعزیه‌خوانان تهران به سر برد و محبوبیتی یافت. اما سرودن و اجرای مجلس ترکمن‌زوار که در آن گروهی راهزن به زائران حضرت امام رضا (ع) یورش برده و اموال ایشان را به غارت بردند به مذاق سلطان صاحبقران خوش نیامد و ناامنی ایران را که یکی از نقاط عطف مجلس ترکمن‌زوار بود برنتافت و میرعزا را معزول ساخت و مرحوم میرزا باقر معین‌البکا منصوب شد. شاید شمار تعزیه‌نامه‌های میرعزا به سیصد و شصت و پنج نسخه برسد.
کاتب بیشتر این نسخه‌ها، مشهورترین و معتبرترین تعزیه‌گردان زنده‌یاد هاشم فیاض بود که بیشتر عمر گران‌بهای خود را صرف گردآوری و نسخه‌برداری از سروده‌های میرعزا کرد. ذکر این نکته ضروری است که کلیه نسخ مجالس تعزیه میرعزا از طریق میرغم، نوه او به دست هاشم فیاض رسیده بود. ضمن این که فیاض طی بیشتر از نیم قرن، تمامی این نسخه‌ها را در اقصی نقاط کشور به اجرا درآورد. از میان نسخه‌های میرعزا، شهادت حضرت سلطانعلی (ع) شبیه‌ترین نسخه به واقعه عاشورا و تعزیه امام حسین (ع) است.
علی‌رغم نزدیکی به دوران ما، متاسفانه اطلاعات اندکی از میرعزای کاشانی در دسترس است. عنایت‌الله شهیدی در اثر "پژوهشی در تعزیه و تعزیه‌خوانی" به عنوان پژوهش فرهنگی برگزیده سال 1397 معرفی شده است، در شرح حال تعزیه‌خوانان و تعزیه‌گردانان می‌نویسد: "سید مصطفی میرعزا از تعزیه‌گردانان و تعزیه‌سازان معروف دوره ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه بود. در کاشان و تهران تعزیه‌گردانی می‌کرد. گویا میرعزا مردی بود ادیب، هنرمند، خوش قریحه، با ذوق و استعداد و از موسیقی نیز اطلاعات کافی داشت. بسیاری از نسخه‌های مربوط به کاشان ساخته و پرداخته‌های او یا منسوب به اوست. تعزیه‌خوانان تهران نیز بیشتر نسخه‌های خود را از میرعزا می‌دانند یا به او نسبت می‌دهند. واقعیت این است که یافتن نسخه‌های اصیل و تعیین و تشخیص سروده‌ها و ساخته‌های او از میان اشعار تعزیه دشوار است. مسلم این است که میرعزا در ساختن و سرودن شعر و آهنگ نوحه و ترانه‌ها و پیش‌خوانی‌های تعزیه استعداد و تسلط بسیار داشته است. بیشتر پیش‌خوانی‌های زیبا و خوش آهنگ تعزیه‌های کاشان و تهران از ساخته‌های اوست".
منبع: کتاب "میرعزا کاشانی در قلمرو تعزیه" نوشته سمانه کاظمی، 630 صفحه / انتشارات سوره مهر