به گزارش هنرآنلاین، آیین یادبود چهلمین روز درگذشت زنده‌یاد ثمینه باغچه‌بان، آموزگار، نویسنده و مترجمِ پیشگام حوزه کودک و نوجوان، روز چهارشنبه ۷ آبان‌ماه در مرکز همایش‌های بین‌المللی این سازمان برگزار شد.
این مراسم با همکاری مدرسه جبار باغچه‌بان شماره یک، شورای کتاب کودک و انجمن ملی زبان اشاره ایران برگزار شد و در آن، غلامرضا امیرخانی، نوش‌آفرین انصاری، پروانه باغچه بان، مریم پیرنظر، داوود کیانیان، محسن لوح موسوی و مرضیه بشیران به بیان دیدگاه‌ها و خاطرات خود درباره شخصیت و آثار ثمینه باغچه‌بان پرداختند.
غلامرضا امیرخانی: حافظه تاریخی ملت باید در خانه خود محفوظ بماند
در آغاز مراسم، غلامرضا امیرخانی، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران گفت: «سازمان اسناد و کتابخانه ملی، چه در عرصه کتاب و منابع غیرکتابی و چه در بخش اسناد و آرشیو، پاسدار حافظه تاریخی ملت ایران است. همه کسانی که اسنادی در اختیار دارند که به فرهنگ و تاریخ این کشور مربوط می‌شود، می‌توانند آن را در اختیار سازمان قرار دهند.»
او در ادامه، با تجلیل از جبار باغچه‌بان یادآور شد: «تقریباً بیشتر ایرانیان نام جبار باغچه‌بان را می‌شناسند. او و فرزندانش کارنامهٔ درخشانی در عرصهٔ آموزش فرزندان این سرزمین به یادگار گذاشته‌اند. تاکنون چندبار برای بازدید از مزار او به شهرری رفتم اما متأسفانه درِ این آرامگاه همیشه بسته است. امیدوارم روزی بنایی شایسته برای او ساخته شود.»
امیرخانی در پایان سخنان خود ضمن قدردانی از برگزارکنندگان مراسم تصریح کرد: «از همه عزیزانی که در برپایی این برنامه باشکوه، نمایش مستند و گردآوری اسناد تلاش کردند، صمیمانه سپاسگزارم. ثمینه باغچه‌بان نماد عشق، دانش و استقامت فرهنگی است.»
نوش‌آفرین انصاری: اسناد باغچه‌بان‌ها باید در یک مجموعه ملی گردآوری شود
در ادامه این آیین، نوش‌آفرین انصاری، دبیر شورای کتاب کودک، به دوستی خود با ثمینه باغچه‌بان اشاره کرد و گفت: «شصت سال است که مفتخر به دوستی با ثمینه باغچه‌بان هستم؛ بانویی که نامه‌هایش سرشار از مهر و شوق زندگی بود.»
او با اشاره به وطندوستی ثمینه باغچه‌بان ادامه داد: «ثمینه در سال‌های پایانی عمر، نوشت که وطن چیز دیگری است و با همراهی دخترش مریم عزیز به ایران بازگشت. بازگشتی که برای ما، دوستانش، بسیار خوش‌یمن بود.»
دبیر شورای کتاب کودک با تأکید بر صیانت از میراث این خانواده افزود: «اسناد و آثار خاندان باغچه‌بان باید در یک مجموعه واحد با همکاری خانواده، مدرسه و سازمان اسناد گردآوری شود. همچنین لازم است تجربه‌های ادبی برای ناشنوایان در کتابخانه ملی مستندسازی شود، چرا که انسان نه فقط با کتاب درسی بلکه با تخیل موجود در ادبیات زندگی می‌کند.»
انصاری در پایان سخنان خود گفت: «در آثار نقاشی و دوخت‌های هنری ثمینه باغچه‌بان، نشانه‌هایی از وطن چون دماوند، پرچم ایران و خانه‌های کودکی‌اش دیده می‌شود. او حتی در غربت نیز با ذهن و قلمش ایران را می‌زیست. حفظ این آثار، حفظ بخش مهمی از حافظه فرهنگی ماست.»
پروانه باغچه‌بان: خواهرم «مینه» آموزگار عشق و صبوری بود
بخش دیگری از آیین یادبود به پیام تصویری پروانه باغچه‌بان، دختر جبار باغچه‌بان و خواهر زنده‌یاد ثمینه باغچه‌بان، اختصاص داشت. او در آغاز سخنان خود با سپاس از سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برای برگزاری این مراسم اظهار کرد: «از برگزارکنندگان و دوستداران خانواده باغچه‌بان که با عشق و احترام یاد خواهرم را زنده نگه داشتند، صمیمانه تشکر می‌کنم. افسوس که در این زمان حساس، نتوانستم در جمع شما حضور داشته باشم، اما دل و جانم با شماست.»
او در ادامه، با یاد از پیوند عاطفی خود با زنده‌یاد ثمینه باغچه‌بان بیان کرد: «مینه برای من تنها خواهر نبود؛ آموزگار زندگی بود. از نوجوانی روحیه‌ای مسئولیت‌پذیر داشت، عاشق آموزش بود و هیچ‌گاه از خدمت به دیگران خسته نمی‌شد. از همان سال‌های جوانی در کنار پدر، به کودکان ناشنوا یاری می‌رساند و بعدها با عشق و توان فراوان راه او را ادامه داد.»
پروانه باغچه‌بان در بخشی دیگر از پیام خود، با اشاره به دشواری‌های سال‌های دور خاطرنشان کرد: «در روزگار پرآشوب، زمانی که خانواده ما مورد بی‌مهری و اتهام قرار گرفت، ثمینه با صبوری و گذشت کم‌نظیر از همه دل‌آزردگی‌ها گذشت. پس از بازگشت به ایران، همان کسانی را که روزی رنجانده بودند، با آغوشی باز پذیرفت و دوستی را بر رنج ترجیح داد. او در گذشت و مهربانی بی‌همتا بود.»
او همچنین با یادکرد از روحیه خستگی‌ناپذیر و ذوق هنری خواهرش توضیح داد: «مینه بانویی سخت‌کوش و پرتلاش بود. در سه سال نخست کناره‌گیری از آموزشگاه، بیکار ننشست؛ کتاب آموزشی برای یادگیری زبان ترکی تألیف کرد، نقاشی و ابریشم‌دوزی را با نگاهی شاعرانه ادامه داد و عشقش را در رنگ و نقش متجلی ساخت. در هر اثرش، نشانه‌ای از شور زندگی و ایمان به زیبایی دیده می‌شد.»
پروانه باغچه‌بان سخنان خود را با تجلیل از خواهرش به پایان رساند و تصریح کرد: «مینه ستاره‌ای درخشان در آسمان فرهنگ ایران بود؛ خواهر مهربان من، زنی که عشق را در آموزش معنا کرد. یادش برای همیشه در دل ما زنده است و امید دارم نسل‌های آینده راه او را با همان مهر و باور ادامه دهند.»
قرائت پیام مریم پیرنظر توسط مدیرعامل انجمن ملی زبان اشاره
در ادامه آیین، پیام مریم پیرنظر، دختر زنده‌یاد ثمینه باغچه‌بان، به نیابت از سوی مهدیه مهدویان، مدیرعامل انجمن ملی زبان اشاره ایران، قرائت شد.
در این پیام از سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برای برگزاری مراسم یادبود قدردانی شد و از حاضران خواسته شد یاد و راه ثمینه باغچه‌بان را در گسترش آموزش و فرهنگ زنده نگه دارند.
داوود کیانیان: باغچه‌بان‌ها رنگین‌کمان فرهنگ ایران‌اند
در بخش دیگری از مراسم، داوود کیانیان، مدیر بنیاد نمایش کودک و از چهره‌های برجسته تئاتر ایران، با اشاره به جایگاه بی‌بدیل خانواده باغچه‌بان در فرهنگ و هنر کشور گفت: «خانواده جبار باغچه‌بان رنگین‌کمان فرهنگ ایران‌اند؛ هر رنگشان به حوزه‌ای از ادب، هنر، آموزش و ترجمه پیوند خورده است. آنان در هر زمینه‌ای که گام نهادند، مسیر تازه‌ای گشودند و نخستین‌ها را رقم زدند.»
او با بیان این‌که جبار باغچه‌بان را باید پدر تئاتر کودک در ایران دانست، افزود: «در سال ۱۲۹۸ خورشیدی، جبار باغچه‌بان نخستین نمایش ویژه کودکان را در مدرسه احمدیه مرند اجرا کرد؛ نمایشی آموزشی که هدفش تقویت مهارت‌های گفتاری و اجتماعی کودکان بود. این اقدام، بیست سال پیش از آن بود که در شوروی سابق ناتالیا زاتس نخستین تئاتر کودک را تأسیس کرد. بدین‌ترتیب، ایران با همت او پیشگام این عرصه در جهان شد.»
کیانیان در ادامه با یاد از همراهی اعضای خانواده باغچه‌بان در آن دوران گفت: «در همان سال‌ها، ثمینه و پروانه باغچه‌بان به عنوان دو کودک خردسال در نمایش‌های پدرشان ایفای نقش کردند. آنان در مدرسه زندگی می‌کردند، با شاگردان هم‌نفس بودند و از دل همین تجربه‌ها روح آموزش، بازیگری و همکاری را آموختند.»
او نقش مادر خانواده را نیز برجسته دانست و بیان کرد: «بانو صفیه میربابایی، همسر جبار باغچه‌بان، در طراحی لباس‌ها، ماسک‌ها و عروسک‌های نمایشی نقشی تعیین‌کننده داشت. نخستین لباس‌های نمایشی کودکان را او دوخت و همراه همسرش، تئاتر را به بخشی از آموزش تبدیل کرد. خانواده باغچه‌بان نشان دادند که فرهنگ و هنر بدون عشق، دوام ندارد.»
این هنرمند باسابقه در پایان سخنان خود تأکید کرد: «متأسفانه مزار جبار باغچه‌بان در محدوده چشمه‌علی شهرری در وضعیتی نامناسب و فراموش‌شده قرار دارد. شایسته است با همکاری نهادهای فرهنگی و هنری، بنایی درخور شأن او ساخته شود تا دوستداران فرهنگ و آموزش بتوانند یادش را در مکانی شایسته گرامی دارند. جبار و ثمینه باغچه‌بان سرمایه‌های فرهنگی این سرزمین‌اند و یادشان باید همواره زنده بماند.»
محسن لوح موسوی: ثمینه باغچه‌بان راه توانمندسازی ناشنوایان را گشود
سپس محسن لوح موسوی، رئیس انجمن ملی زبان اشاره ایران و از شاگردان ناشنوای ثمینه باغچه‌بان، در سخنانی صمیمی به یاد این بانوی تأثیرگذار گفت: «جبار باغچه‌بان از سال ۱۳۱۲ بنیان‌گذار آموزش ناشنوایان در ایران بود و دخترش ثمینه با پشتکار، دانش و مدیریت مثال‌زدنی راه او را ادامه داد.»
او با اشاره به نقش مدیریتی ثمینه باغچه‌بان در گسترش آموزش ویژه افزود: «در سال ۱۳۴۱، ثمینه باغچه‌بان پایه‌های پنجم و ششم مدارس ناشنوایان را بنیان گذاشت تا کودکان بتوانند تحصیلات خود را ادامه دهند. نتیجه این اقدام آن بود که در سال ۱۳۴۳، گروهی از دانش‌آموزان ناشنوا برای نخستین‌بار موفق به اخذ مدرک ششم ابتدایی شدند؛ رخدادی که در تاریخ آموزش ناشنوایان ایران نقطه عطفی به‌شمار می‌رود.»
لوح موسوی در ادامه با اشاره به ادامه مسیر تحصیلی این دانش‌آموزان گفت: «ثمینه خانم در دهه‌های بعد نیز با تأسیس پایه‌های بالاتر، زمینه را برای ادامه تحصیل ناشنوایان تا دوره دبیرستان فراهم کرد و در سال ۱۳۵۷ نخستین گروه از آنان توانستند دیپلم بگیرند. این موفقیت حاصل مدیریت دقیق، عشق و دلسوزی او بود.»
او درباره فعالیت‌های اجتماعی این بانوی پیشگام توضیح داد: «در سال ۱۳۵۰ سازمان رفاه ناشنوایان و در سال ۱۳۵۱ نخستین مرکز آموزش حرفه‌ای و اشتغال برای ناشنوایان را تأسیس کرد. او تنها به آموزش بسنده نکرد، بلکه به استقلال اقتصادی و توانمندسازی اجتماعی ناشنوایان نیز اندیشید.»
رئیس انجمن ملی زبان اشاره ایران در پایان گفت: «ثمینه باغچه‌بان بیش از نیم‌قرن پیش با ایمان و صبر، نظامی آموزشی را پایه‌گذاری کرد که هنوز ثمراتش ادامه دارد. او الگویی از مدیریت انسانی، تربیت‌محور و آینده‌نگر بود؛ زنی که راه توانمندسازی ناشنوایان را در ایران گشود و آنان را از حاشیه به متن جامعه آورد.»
مرضیه بشیران: عشق آسمانی جبار و ثمینه باغچه‌بان در مدارس ناشنوایان زنده است
مرضیه بشیران ولایتی، از معلمان باسابقه مدرسه جبار باغچه‌بان شماره ۱، گفت: «استاد جبار باغچه‌بان عشقی آسمانی را با دانش و تلاش بی‌وقفه بنیان گذاشت؛ عشقی که در وجود ثمینه خانم نیز ادامه یافت.»
او در ادامه با اشاره به تجربه شخصی خود در برخورد با ثمینه باغچه‌بان افزود: «سال ۱۳۴۸ همراه خانواده برای نخستین‌بار به مدرسه باغچه‌بان رفتم و در نگاه نافذ و مهربان ثمینه خانم آن عشق آسمانی را دیدم؛ عشقی که تا امروز در دل ما باغچه‌بانی‌ها زنده است.»
بشیران در پایان اظهار کرد: «ما معلمان باغچه‌بانی ایمان داریم که روح بزرگ جبار و ثمینه باغچه‌بان ناظر رفتار و آموزش ماست. دعا می‌کنم این عشق در نسل‌های آینده نیز تداوم یابد.»
نمایش مستند و تقدیر از هنرمندان جوان
در بخش پایانی برنامه، مستند زندگی ثمینه باغچه‌بان به کارگردانی سارا کریمان و مریم ورزی برای نخستین‌بار به نمایش درآمد. این اثر مستند به روایت زندگی و فعالیت‌های فرهنگی ثمینه باغچه‌بان می‌پردازد و بخش‌هایی از آرشیو صوتی و تصویری او را نیز شامل می‌شود.
در پایان مراسم، با حضور غلامرضا امیرخانی، نوش‌آفرین انصاری، داوود کیانیان و مهدیه مهدویان از این دو هنرمند تقدیر شد و لوح سپاس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران به آنان اهدا گردید.
همچنین نمایشگاهی از آثار، تصاویر و اسناد مرتبط با زندگی و فعالیت‌های فرهنگی زنده‌یاد ثمینه باغچه‌بان در حاشیه مراسم برپا بود که با استقبال حاضران روبه‌رو شد.
انتهای پیام