موزه هنرهای معاصر که در یک سال اخیر مورد توجه مردم قرار گرفته و بازدید و استقبال بی‌سابقه از دو نمایشگاه «چشم در چشم» در مهر ۱۴۰۳ و «پیکاسو در تهران» از اسفند ۱۴۰۳ تا خرداد ۱۴۰۴ را تجربه کرده است، در تازه‌ترین رویداد میزبان نمایشگاه «به گزارش زنان» است.
این روزها ۱۲۵ اثر از ۶۵ زن از هنرمندان نوگرای ایران با انتخاب و چینش سه نمایشگاه گردان آن توکا ملکی رئیس افتخاری موزه به همراه افسانه کامران و سجاد باغبان ماهر به نمایش عمومی گذاشته شده اند. آثاری متعلق به گنجینه موزه هنرهای معاصر که نیمی از آنها برای نخستین بار به نمایش درآمده‌اند.
«از نشانه‌های مهم گذار جامعه سنتی به جامعه مدرن، حضور و نقش اجتماعی زنان در ثبت، روایت و نقد جامعه معاصر خویش است، و هنر یکی از ابزارهایی است که امکان ثبت، روایت و نقد را می‌دهد». این آغاز بیانیه «به گزارش زنان» است که از ۲۷۰ اثر شناسایی شده زنان هنرمند نوگرا، دست به انتخاب و چینشی قابل تامل زده است.
پیش از ورود به سالن‌های نمایش آثار گاه‌شماری بر دیوار نقش بسته که به فعالیت و حضور زنان هنرمند عمدتا نقاش در هنر معاصر ایران نگاهی دارد. در برابر نخستین تاریخ این گاه‌شمار که ۱۳۰۴ است، نوشته شده است: عفت‌الملوک خواجه‌نوری از شاگردان مکتب کمال‌الملک کلاس‌های نقاشی رنگ و روغن و ابریشم‌کاری برای دختران برگزار می‌کند. هنرکده هنرهای زیبا سال ۱۳۱۹ تاسیس شده که در سال ۱۳۲۵ نامدارانی چون لیلی تقی‌پور میلانی، فخری عنقا و شکوه ریاضی از آن فارغ‌التحصیل شدند. در همین تاریخ نمایشگاهی از آثار نقاشان ایران در اولین کنگره نویسندگان ایران در انجمن روابط فرهنگی ایران و شوروی (وکس) برگزار می‌شود و برای نخستین بار آثار هنرمندان زن ایران به نمایش در می‌آید. این گاه‌شمار تا سال ۱۳۹۴ و برگزاری نمایشگاه مروری بر آثار فریده لاشایی در موزه هنرهای معاصر تهران و نمایشگاه آثار منیر فرمانفرمائیان در موزه گوگنهایم و یک سال پس از آن (۱۳۹۵) و زمان تالار دائم آثار منیر فرمانفرمائیان با حضور او در باغ‌موزه نگارستان، ادامه می‌یابد.
ادای احترام به دو هنرمند زن شهید در جنگ ۱۲ روزه/آغاز؛ با انتزاع
پیش از ورود به سالن‌ها به منصوره عالیخانی و مهرانگیز ایمن‌پور دو هنرمندی که در جنگ ۱۲ روزه تحمیلی علیه ایران به شهادت رسیدند، ادای احترام و سپس روایت زنان هنرمند نوگرای ایران آغاز می‌شود.
آثار این نمایشگاه در کنار روایت هنری و زیبایی‌شناسانه، مخاطب را شگفت‌زده می‌کند. این شگفتی تنها به مخاطب و آشنایی اندک او با مقوله هنر یا هنرمندان زن و حتما نوگرایی در میان آنان محدود نمی‌شود؛ چون به گفته نمایشگاه‌گردانان، خود آنها از دیدن برخی از آثار در گنجینه شگفت‌زده شده اند. همین عنصر شگفتی به خوبی در انتخاب آثار به کار گرفته شده و زمینه را برای نمایش کارهایی فراهم کرده که شاید شاهکار خالقشان نباشد اما مسیر طی شده او تا استادی و شهرت را نشان می‌دهد.
اثری از ماری شایانس از نمونه‌های تکنیک چاپ مدرن است که در نمایشگاه به چشم می‌آید. بر دیوارنوشته این بخش به نقل از وی که حتی نامش در جست‌وجوی اینترنت چیز زیادی عادیمان نمی‌کند، می‌خوانیم: از فیگورهای انسانی همیشه الهام می‌گیرم و تا توانسته‌ام بدن‌های انسان را به ساده‌ترین اشکال به وجود آورده‌ام...
نمایشگاه با آثار زنان نقاش در دهه ۳۰ و ۴۰ آغاز می‌شود. مضمون اصلی کارهای این دوره که بخش‌های نخست نمایشگاه را به خود اختصاص می‌دهند انتزاع است. در این آثار که گاه از رنگ و طرح به آثار دوره مدرن تنه می‌زنند، اثری از فیگور و یا حتی بروز نشانی از امر تنانه به چشم نمی‌خورد. همینجا در عین حال با آثاری مواجه می‌شویم که به شکلی باورناپذیر متاثر از مدرنیسم است. دو کار یکی از سیما کوبان و با عنوان «پل» و دیگری کاری بدون عنوان با تکنیک مداد روی مقوا از مهرانگیز یاسمی نمونه آثار مدرن در بخش آغازین نمایشگاه است.
در همین بخش نخست نمایشگاه اثری از منیر فرمانفرمائیان متعلق به سال ۱۳۴۲ به چشم می‌آید که تکنیک رنگ و روغن و موضوع «گل‌ها»ی آن کمی با نام خالق اثر و آنچه از او می‌شناختیم غریب به نظر می‌آید. این اثر به پیش از دوره کار فرمانفرمائیان با آینه، آنچنان که پیشتر و بیشتر می‌شناسیم، تعلق دارد.
اثر دیگری که در این نمایشگاه جلب توجه می‌کند تابلوی سه‌لته با تکنیک رنگ و روغن روی فیبر و اثر اقدس وکیلی است. تاریخ این اثر متعلق به ۱۳۳۹ است و نشان می‌دهد او پیش از نامداران این سبک آن را آزموده و اثری هنری خلق کرده است.
شروع پرشگفتی نمایشگاه «به گزارش زنان» استقبال گرمی است که مخاطب را به ادامه بازدید دعوت و ترغیب می‌کند. آثار هر یک حرف‌های زیادی برای گفتن دارند و می‌توان ساعت‌ها در فضای موزه به آنها خیره ماند و به آوای آثار گوش سپرد. یکی از این آثار کاری بدون عنوان از پریوش گنجی با تکنیک مرکب روی بوم است که تاثیر نقاشی شرق دور را در بازی نور، سایه و شاعرانگی به نمایش می‌گذارد. او که با تلفیق هنری سنتی ایرانی و سبک‌های مدرن شناخته می‌شود در سال ۶۷ به ژاپن رفت و در مورد سنت‌های تصویری این کشور مطالعه کرد.
چند اثر از ایران درودی در این نمایشگاه اشاره کوچکی است به سیر تحول آثار این هنرمند نقاشی که مردم عادی هم او را می‌شناختند. آثاری که با آنچه از کارهای درودی در ذهن داریم تفاوت معناداری از لحاظ ترکیب‌بندی و و حتی رنگ‌های غالب دارد.
نمایشگاه با ده‌ها اثر ادامه می‌یابد. از آثار طلیعه کامران با آن مربع‌های زرد رنگ و کارهای کرکره‌ای بهجت صدر تا نقاشی پشت شیشه شهین عظیما و کارهای آشنای آینه‌ای فرمانفرمائیان و زهرا رهنورد و آثاری از پروانه اعتمادی و مکرمه قنبری. در این مسیر کارها از نقاشی فاصله می‌گیرد و به تدریج به تکنیک ماژیک رنگی روی عکس از آثار رعنا جوادی و مجموعه عکسی از جوان‌ترین زن این مجموعه متولد ۱۳۶۰ می‌رسد.
یکی از راهروها به پوستر نمایشگاه‌های نقاشی این زنان هنرمند اختصاص یافته است. این راهرو قرار است بازدیدکنندگان را کم‌کم به بخش پایانی نمایشگاه یعنی بخش اجتماعی برساند. در این بخش علاوه بر آشکار شدن مضامین جدید شهر و خیابان نیم‌نگاهی به جنبش‌های پیش از انقلاب و سرانجام جنگ و شهادت شده است؛ مضامینی که خود را در آثار هنرمندان زن آن دوره نشان داده‌اند.
در بخشی از نمایشگاه موشنی تولید شده از برخی آثار حاضر در نمایشگاه به نمایش درآمده و در پایان نیز ویدئو آرت شیرین نشاط در پرده‌ای بزرگ در حال پخش است.
«به گزارش زنان» با تمام دشواری‌هایی که برگزار شدنش از عنوان و موضوع نمایشگاه مشخص است، هم‌زمان تاریخ و هنر را در آثار زنان نوگرانی هنرمند نمایش گذاشته است. این نمایشگاه با نمایش آثاری از هنرمندان زن همچون فریده لاشایی و لیلی متین‌دفتری تا ۳۰ شهریورماه ۱۴۰۴ برپا و پذیرای علاقمندان خواهد بود.
منبع: ایرنا