سرویس مد و لباس هنرآنلاین: "بنا بر اعلام شورای عالی انقلاب فرهنگی، ماده واحده سند ملی مد و لباس در جلسه پنجم ستاد هماهنگی و راهبری اجرای نقشه مهندسی فرهنگی کشور به تصویب رسیده است، توسط معاون اول رئیس جمهوری ابلاغ شده و بر اساس این ماده واحده، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی موظف شده است با همکاری دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی، وزارتخانه‌های صمت، اقتصاد و دارایی، سند ملی مد و لباس را با رعایت چارچوب تدوین اسناد ملی حوزه فرهنگ تدوین کند. اجرای این مصوبه منوط به رعایت الزامات متناظر اعم از عدم اختصاص منابع مالی و تشکیلاتی جدید و عدم مغایرت با مقررات لازم الاجرا مرتبط است."
متن ماده واحده "فرآیند و مرجع تدوین سند ملی مد و لباس" مطرح شده در پنجمین جلسه ستاد هماهنگی نقشه مهندسی فرهنگی کشور به شرح ذیل است:
"ماده واحده: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی موظف است با همکاری دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی، وزارتخانه های صمت، اقتصاد و دارایی و در راستای اجرای اقدام ملی ۱۴ ذیل راهبرد کلان ۵ نقشه مهندسی فرهنگی کشور و با توجه به مفاد بند ۲ شق (الف) ماده واحده وظایف و ترکیب اعضای ستاد هماهنگی نقشه مهندسی فرهنگی کشور (مصوب جلسه ۷۴۸ مورخ ۱۳۹۳/۰۳/۲۷) سند ملی مد و لباس را با رعایت چارچوب تدوین اسناد ملی حوزه فرهنگ تدوین کند."
از سوی دیگر، کارگروه ساماندهی مد و لباس کشور در ذیل معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی موظف است که بر اساس پیش‌نویس سند ملی مد و لباس اسلامی مبتنی بر اصول مرتبط با لباس در قرآن کریم، اصول مرتبط با سند ملی مد و لباس با سند مهندسی فرهنگی کشور، سند سیاست‌ها کلی برنامه ششم توسعه، سند چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404، بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی و بیانات مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی)، تدوین این سند را اجرایی سارد.
همچنین محور اصلی تدوین پیش نویس سند ملی مد و لباس "بیانیه گام دوم انقلاب" در نظر گرفته شده است و "طراحی و تولید شیء پوشاک و عمومی سازی سبک و شیوه استفاده از آن مبتنی بر مبانی ارزشی و فرهنگی انقلاب و تمدن اسلامی" به عنوان هدف اصلی و "تولید گفتمان تمدنی برای طراحی، تولید و سبک پوشاک" و "تغییر مسیر حداکثری مبادی اثرگذار روی سبک پوشش به درون مرزهای جغرافیای کشور" به عنوان سیاست کلی پیش نویس سند ملی مد و لباس عنوان شده است.
با ذکر این مقدمه طولانی (که ناگزیر از ذکر آن به منظور درک هرچه بهتر ابعاد یک جریان کلان فرهنگی و هنری در عرصه مد اسلامی و ایرانی هستیم)، پر بیراه نگفته‌ایم اگر دستگاه متولی به منظور تدوین سند ملی مد و لباس، نقشه مهندسی این جریان را باید از شاهراه‌های فرهنگی کشورمان دنبال کند؛ آنجا که کارگاه‌های سوزن‌دوزی همچنان به عشق و هنر پایدارند و هنرمندان دلسوز، با غیرت و امید، خاک فراموشی را از چهره لباس اقوام ایرانی برمی‌دارند.
طی هفته‌های گذشته، گفت‌وگوهای متعددی با هنرمندان عرصه مد و لباس از شهرهای مختلف انجام دادیم که مرور گزیده‌ای از آن‌ها می‌تواند مسیر پیشبرد اهداف و برنامه‌های در دست دبیر کارگروه ساماندهی مد و لباس کشور به عنوان مقام مسئول تحقق این مهم را روشن و تا اندازه‌ای، ضرورت توجه هر چه بیشتر به رصد فعالیت‌های عرصه مد و لباس در سراسر کشور را در ماه‌های باقی مانده تا پایان کار دولت تدبیر و امید تبیین کند.
مدیران پیگیر شوند پاسخ بسیاری از پرسش‌ها روشن است
فاطمه عصاره‌ها از هنرمندان عرصه طراحی و دوخت در شهرستان دزفول، درباره شرایط حاکم بر این استان در عرصه مد و لباس معتقد است یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که باید در شهرهایی همچون دزفول موردتوجه مدیران ادارات کل ارشاد استان‌ها قرار گیرد به مسئله لزوم برپایی رویدادهای این حوزه مرتبط است کما اینکه من سال گذشته تلاش کردم که برای نخستین بار در این شهر، نمایشگاهی با عنوان نمایشگاه مانتوهای اسلامی ایرانی برگزار کنم، اما به چالش‌ها و مشکلات بسیاری در این زمینه برخورد کردم.
این فعال حوزه مد و لباس با اشاره به این که به دلیل نو بودن این جریان، استقبال خوبی از نمایشگاه او شده است، می‌گوید هر چند بارها و بارها به‌منظور برگزاری این رویداد از دزفول به تهران رفتم و بعضاً با ناامیدی از پیگیری اراده کل ارشاد اهواز، خودم به‌شخصه وارد عمل شدم تا به پاسخ روشنی برسم، اما درنهایت به لطف فضایی که ارشاد استان در اختیارم قرار داد، موفق شدم توجه بسیاری از همشهریان را به مجموعه آثارم جلب کنم و همان‌جا بود که جای خالی چنین رویدادهایی را به‌شدت خالی احساس کردم.
نقد جدی به موازی‌کاری مدیران برای حفظ و احیای تاریخ لباس اقوام ایران
محمدرضا کرم‌پور رئیس هیئت‌مدیره شرکت ردای سنتی مکران و از فعالان عرصه مد و لباس در استان سیستان و بلوچستان بر این باور است واقعیت آن است که هنرمندان بسیاری هستند که همچنان با عشق و علاقه به سوزن‌دوزی در استان مشغول هستند، اما تا زمانی که نتوان این فعالیت‌ها را به شکلی هدفمند توسعه داد، نمی‌توان به صادرات آن‌هم فکر کرد تا برای این منظور سرمایه‌گذاری خاصی را در نظر گرفت. ما به دنبال حفظ اصالت سوزن‌دوزی مکران هستیم و بنا داریم با کمک طراحان آکادمیک عرصه مد و لباس به تجاری‌سازی سوزن‌دوزی استان سیستان و بلوچستان کمک کنیم. کما اینکه این موضوع نه‌فقط در این استان که در دیگر استان‌های کشور که دارای رودوزی‌های اصیل و ارزشمند هستند نیز موردتوجه قرارگرفته و پروسه تحقیقاتی ما تا استان‌هایی همچون فارس، گیلان و مازندران هم پیش رفته است.
او می‌گوید یکی از نکات مهم در بحث احیای لباس اقوام ایرانی، به موضوع موازی کاری برخی نهادها در امر توجه و حمایت از چنین جریاناتی بازمی‌گردد. به‌طور مثال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تلاش می‌کند تا مدیریت این موضوع را به عنوان یکی از جریانات منتج به طراحی و تولید لباس در ذیل کارگروه ساماندهی مد و لباس کشور بر عهده گیرد اما از سوی دیگر وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی می‌گوید این بخش به حوزه صنایع‌دستی مربوط است و گاهی این نگاه‌های مدیریت موازی سبب می‌شود که به شکل متمرکز و برنامه، حمایت‌های لازم به سمت این جریان سوق پیدا نکند.
مدیران به هنر هنرمندان سراسر ایران اعتماد کنند
سهیلا خلج امیری فعال عرصه طراحی لباس و دوخت در قزوین، درباره شرایط حاکم بر این شهر در حوزه مد و لباس معقتد است به‌طور مثال در همین شهر قزوین هنرمندان جوان سیاری در سال‌های اخیر با علاقه و پشتکار بسیار به این رشته ورود کرده‌اند اما نکته حائز اهمیت این است که بازار کار از هنر آن‌ها استقبال نمی‌کند و اگر سرمایه لازم به‌منظور راه‌اندازی مزونی مستقل را نداشته باشند، نمی‌توانند از هنر خود در صنعت بهره گیرند. بدون شک نه‌فقط در تهران که در تمام شهرهای کشور، عاقلانه‌ترین تصمیم‌گیری از سوی متولیان بخش صنعت و تولید آن است که در شرایط موجود، بیش از هر زمان دیگری به خلاقیت و هنر هنرمندان اعتماد کرده و فضای همکاری میان بخش‌های آموزشی، هنری، صنعتی و بازار به‌درستی مهیا شود چرا که در شرایط موجود، دیگر خبری از واردات و سودهای کلان مالی از انجام این امر در حوزه نساجی و پوشاک هم وجود نخواهد داشت و از سویی دیگر، شیوع ویروس کرونا سبب تعطیلی بسیاری از مزون‌ها شده و درنتیجه نیاز به تعامل و همکاری بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود.
ضرورت توجه به نقش و جایگاه جامعه‌شناسان در تدوین سند ملی مد و لباس
سیده زهرا همتی سراوانی از فعالان گیلانی عرصه طراحی و دوخت لباس اقوام و رودوزی‌های محلی و سنتی معتقد است عرصه لباس‌های بومی و محلی، حلقه‌ای مفقوده در زنجیره مد ایرانی است. من در تمام سال‌هایی که در این حوزه فعالیت داشتم اما همچنان در بحث پژوهش خود را هنرجو می‌دانم اما در بحث مهارتی تمام تلاش خود را به کار بسته‌ام که ضمن آشنایی با انواع هنرهای دستی، تزئینی و رودوزی‌ها، بتوانم به‌منظور احیای این لباس‌های هنرمندانه گامی بردارم.
این هنرمند گیلانی عرصه دوخت‌های سنتی و رودوزی‌های محلی بر این باور است جامعه‌شناسان باید به شکل جدی به بررسی وضعیت حاکم بر لباس اقوام در نواحی مختلف کشور گام بردارند و در این مسیر و با تکیه‌بر حرکتی پژوهشی، هنرمندان عرصه مد و لباس را یاری رسانند. ما باید در زمینه لباس اقوام به‌ویژه برای معرفی آن‌ها به نسل‌های جدیدتر، عمل عینیت سازی این پوشش‌ها را جدی بگیریم، طرح و فرهنگ ایرانی را در مقام عمل به منصه ظهور رسانیم و نمادسازی در این بحث را جدی بگیریم. متأسفانه در برخی از دانشگاه‌ها، درس لباس‌های محلی و تاریخی از رشته طراحی و دوخت حذف‌شده است.
پارچه‌های تاریخی را دریابیم
فاطمه مهدی‌نژاد از هنرمندان شهر یزد در عرصه مد و لباس، درباره شرایط حاکم بر صنعت دیرینه نساجی این شهر معتقد است یکی دیگر از موضوعات حائز اهمیت در زمینه بررسی وضعیت حوزه پارچه‌بافی در شهر یزد به کم شدن اعتبار این پارچه‌ها در بازار بازمی‌گردد و متأسفانه میزان فروش پارچه‌های یزدی با مارک ترک، بیشتر از سایر پارچه‌ها با عناوین کارگاه‌ها و کارخانه‌های یزدی است. حتی پارچه ملحفه‌های طراحی و تولیدشده در یزد هم که به لحاظ کیفت عالی هستند، وقتی به تمام نقاط کشور می‌روند در نهایت با مارک ترک به فروش می‌رسند. متأسفانه برخی از پارچه‌های ما مانند ترمه هم به قدری در زمینه تولید کیف و کفش استفاده شد که از نظر مردم یزد از جلوه افتاده‌اند. پارچه دارایی یزد هم قیمت بالایی دارد و خیلی‌ها استطاعت استفاده از آن را ندارند.
بدانیم از چه هویتی با چه ابعادی دفاع می‌کنیم
پروانه امیریان پژوهشگر لباس اقوام ایرانی و از چهره‌های پیشکسوت حوزه دوخت‌های سنتی می‌گوید هیچ الگوی فرهنگی نمی‌تواند با الگوی لباس اقوام ایرانی رقابت کند چراکه تمام لباس‌هایی که حداقل از دو نسل پیش‌تر قابل جست‌وجو هستند، تابع یک نوع اصالت بوده‌اند. حالا یا اصالت‌های حکومتی بوده است یا اصالت اقوامی. اصالت اقوام در حوزه پوشش هیچ‌وقت دست‌خوش حکومت‌ها نشده است. ما در کشور هیچ الگوی پایداری نداریم. شما کدام الگو را سراغ دارید که بتواند سه سال پایدار بماند؟ تغییر مدل‌ها حتی 10 سال یک‌بار هم تکرار نمی‌شوند چون تجاری هستند ولی الگوها در زندگی اقوام نیاز آن‌ها بوده است. لباس اقوام با توجه به نوع کار و زندگی‌شان بسیار هوشمندانه طراحی شده و به همین خاطر همیشه پایدار مانده است.
او معتقد است ما بسیاری از لباس‌های اقوام را اقتباس کرده و امیدوار هستیم که بتوانیم این لباس‌ها را در جشنواره‌های آینده به‌روزرسانی کنیم و دنبال طراحی لباس ایرانی باشیم. می‌خواهیم این الگوهای خاص را در اختیار طراحان بگذاریم تا اگر خواستند لباس طراحی کنند بدانند که از چه هویتی دارند دفاع می‌کنند. لباس باید هویت و شناسنامه داشته باشد. برای هیچ‌کدام از لباس‌های ما اتفاقی نیفتاده است ولی دیگران آمده‌اند و از فرهنگ ما به خاطر اصیل بودنش استفاده کرده‌اند و روی آن مانور می‌دهند. ما هم نقوش‌مان پایدار است و هم الگوهای لباس‌مان. چیزی که صدها سال دست‌خوش هیچ آسیبی نشده، یعنی از یک الگوی خاص و هوشمندانه‌ای پیروی کرده است.
نبض پارچه‌بافی دستی در مازندران به شماره افتاده است
فرخنده لبیبی از هنرمندان عرصه طراحی و دوخت‌های سنتی در استان مازندران معتقد است نبض پارچه‌بافی دستی در مازندران به شماره افتاده است درحالی‌که سرچشمه بسیاری از منسوجات در استان مازندران است و مسئولان باید تمام تلاش خود را برای نجات کارخانه‌های بزرگ این شهر از رکود به کار بندند.
او می‌گوید هرچند که به دلایل گوناگون، بسیاری از هنرهای ایرانی در دهه‌های اخیر مورد کم‌لطفی قرار گرفتند، اما خوشبختانه شاهدیم که به‌تازگی، اقبال بسیار خوبی به سمت این هنرها به وجود آمده و من در آموزشگاه خود از نزدیک شاهد افزایش چشمگیر تقاضا برای یادگیری هنرهای سنتی هستم.
تربیت مدرس را جدی بگیریم
طاهره دبستانی از هنرمندان و مدرسان دوخت‌های سنتی در استان یزد بر این باور است فارغ از اینکه عرصه مد و لباس از جهات گوناگون دارای اهمیت بوده و به دلیل بینارشته‌ای بودن این موضوع، بخش‌های گوناگونی را در بر می‌گیرد، با این همه در سال‌های اخیر با خلأ تربیت مربی در بخش‌های گوناگون مواجه بوده‌ایم که همین امر سبب شده است، بعضاً انتقال درستی از بسیاری از مفاهیم و رشته‌ها وجود نداشته باشد. در نتیجه یکی از مهم‌ترین و حیاتی‌ترین نیازهای موجود در بحث تعلیم دوخت‌های سنتی، آشنایی مدرسان با فنون و روش‌های اصیل تعلیم دوخت‌های سنتی است و بر این اساس به کرات پیش آمد که در شهرهای مختلف، چنین دوره‌هایی را به شکل دسته‌بندی شده و به فراخور موضوعات برگزار کنیم.
پژوهش؛ پایانی بر برداشت‌های سطحی از تاریخی غنی
مهپاره اکبری پژوهشگر لباس اقوام و پیشکسوت دوخت‌های سنتی ایرانی با تأکید بر این که خرد و حرکت جمعی می‌تواند به احیای لباس اقوام ایرانی در سراسر کشور کمک کند، معتقد است این نه تنها یک دغدغه در ایران که در بسیاری دیگر از کشورهای همسایه و یا سرزمین‌های دارای پیشینه و پشتوانه تاریخی است و باید تلاش کنیم پیش از آنکه دیگران در این مسیر گام برداشته و آن را به نام خود تمام کنند، با عزمی راسخ به این جریان یاری رسانیم چرا که اقتباس‌های سطحی چه توسط هنرمندان داخلی و چه خارجی از لباس اقوام به این پوشش آسیب می‌زند. اکنون که به واسطه کرونا، صنعت گردشگری دچار ضرر و زیان‌های بسیار شده است، باید با جایگزین کردن راهکارهای دیگر همچون توسعه مراکز و نمایشگاه‌های فروش مجازی، مانع وقفه طولانی در بحث صدور فرهنگ و هنری ایرانی به اقصی نقاط جهان شویم.