سرویس فرهنگ و ادبیات هنر آنلاین: غُرَرُالحِکَم و دُرَرُالکِلَم کتابی است شامل گفتاوردهای حضرت علی (ع) که معمولا کمتر از نهج البلاغه مورد توجه قرار می‌گیرد اما مشحون است که سخنان حکمت آمیز. این گفتاوردها به شیوه الفبایی چیدمان شده و تعدادشان ۱۰۷۶۰ است. عبدالواحد تمیمی آمدی گرداورنده آن است که کتاب را در ۹۱ بخش (باب) فهرست بندی کرده است. "آمدی" غررالحکم و دررالکلم را به کمک کتاب‌های نهج البلاغه، صد کلمه جاحظ، تحف العقول ابن شعبه حرانی و دستور معالم الحکم قاضی قضاعی، به رشته تحریر در آورده است.
کهن ترین نوشتار غررالحکم و دررالکلم، نسخه شماره ۱۱۶۸ کتابخانه آستان قدس رضوى است، که به سال ۵۱۷ هجری قمری استنساخ شده است.
اینک 40 گفته از این کتاب:
1ـ به دنیا شیفته شدن بزرگ‌ترین گرفتارى است.
2ـ علم و دانش گنجینه بزرگى است که فانى نشود.
3ـ دین درختى را ماند که ریشهاش تسلیم و رضا (بر مقدرات الهى) است.
4ـ جهاد (در راه خدا) ستون دین و روش نیکبختان است.
5ـ به قضاى الهى راضى بودن مصائب و گرفتاری‌هاى بزرگ را آسان گرداند.
6ـ آرزوى (دراز) مرگ را نزدیک گرداند و انسان را از مقصد خود دور سازد.
7ـ خردمند جز براى حاجتش و یا براى حجت و دلیل آوردن (بر مطلب حقش) سخن نگوید و جز به اصلاح امور آخرتش اشتغال نجوید.
8ـ از عذاب خدا ترسیدن روش و خوى پرهیزکاران است.
9ـ مؤمن (همیشه) از گناهانش بیمناک است از بلا و گرفتارى خوفناک و به رحمت پروردگارش امیدوار است.
10ـ گریه از ترس خدا براى دور ماندن از درگاه خدا عبادت عارفان است.
11ـ ترس و حرص و بخل خوی‌هاى زشتى هستند که بدگمانى به خدا آنها را یکجا گرد آورد.
12ـ خردمند چون خاموشى گزیند می‌اندیشد و چون سخن گوید یاد خدا کند و زمانی که نگاه نماید عبرت گیرد.
13ـ نیکبخت کسى است که از عقوبت (آخرت) بترسد در نتیجه ایمن گردد و به پاداش امیدوار باشد و کار نیک انجام دهد.
14ـ زهد کوتاه کردن آرزوها و خالص نمودن اعمال (براى خدا) است.
15ـ علم و دانش بهتر از مال و دارایى است علم ترا نگهدارى کند در حالی که مال را تو باید نگهداریش کنى.
16ـ صبر کردن از شهوت هاى نفسانى پاکدامنى است و از اعمال خشم بزرگوارى است و از معصیت و گناه پارسایى است.
17ـ پرهیزکاران (کسانى هستند که) اعمالشان پاکیزه و چشمانشان گریان و دلهای‌شان (از خوف خدا) ترسان است.
18ـ خاطر جمع شدن بهر کسى پیش از آزمایش از کم خردى است.
19ـ صبر دو گونه است یکى صبر در موقع بلا و گرفتارى که (چنین صبرى) نیکو و زیبا است و بهتر از آن صبر در (عدم ارتکاب) محرمات است.
20ـ از خوف خدا گریستن قلب را نورانى کرده و از بازگشت بارتکاب گناه باز دارد.
21ـ آرامش و انس در سه چیز است:زن سازگار،و فرزند نیک رفتار،و دوست موافق.
22- از دنیا بترس که آن دام شیطان و خراب کننده ایمان است.
23ـ از کار زشت دورى گزین که آن نامت را زشت سازد و گناهت را زیاد گرداند.
24ـ از سخن چینى اجتناب کن که آن کینه را (در دل‌ها) می‌کارد و شخص را از خدا و مردم دور گرداند .
25ـ از ظلم و ستم دورى کن که آن بزرگ‌ترین گناهان است و ستمگر در روز قیامت براى ستمکاری‌اش معذب خواهد بود.
26ـ از دوستى دنیا به دور باش که آن سر آمد تمام خطاها و مجمع همه بلاها است.
27ـ بدان که من چیزى مثل بهشت ندیدم که خواهان آن بخوابد و نه مثل دوزخ که گریزنده از آن خواب باشد.
28ـ بدانید که ترسناک‌ترین چیزى که من بر شما از آن می‌ترسم پیروى هواى نفس و طول آرزو است.
29ـ بدانید که شما در روزهاى امید و آرزو بسر مىبرید که به دنبال آن مرگ است پس هر که در روزهاى امید و آرزویش پیش از رسیدن اجلش اعمال (نیکى) انجام دهد عملش او را سود بخشد و اجلش به او زیان نرساند.
30ـ برترین مردم سودمندترین آنها است به مردم.
31ـ چگونه دیگرى را اصلاح می‌کند کسى که خودش را اصلاح نکرده است.
32ـ قوىترین مردم کسى است که بر نفس خود چیره شود.
33ـ آرزوى کسانى از مردم بیشتر است که کمتر در یاد مرگ باشند.
34- یقینا نفس آدمى بسیار ببدى و فحشاء فرمان می‌دهد پس هر که آنرا امین بداند نفس نسبت به او خیانت کند و هر کس از آن ایمنى خواهد او را هلاکش کند و هر که از آن خرسند و راضى شود نفس او را به بدترین جایگاه وارد سازد.
35ـ البته دعاى ستمدیده در نزد خداوند سبحان مستجاب است زیرا که او حق خود را می‌خواهد و خداى تعالى عادلتر از آن است که صاحب حقى را از حقش باز دارد.
36ـ خداوند سبحان دنیا را بکسى که دوست دارد و به آنکه دوست ندارد عطاء می‌کند (اما) دین را نمی‌دهد مگر به کسى که دوستش دارد.
37ـ عاقل کسى است که در امروز فردایش را بنگرد و در آزاد کردن نفسش کوشش کند و کار کند براى روزى که راه چاره و فرارى از آن روز ندارد.
38ـ برترین مردم در نزد خدا کسى است که عقلش را (با علم و تقوى) زنده بدارد و شهواتش را بمیراند و براى اصلاح امور آخرت خود نفسش را به زحمت افکند.
39ـ چون خداوند بندهاى را گرامى دارد او را به محبت و دوستى خویش سر گرم سازد.
40ـ هر گاه (مطلبى) بپرسى براى دانستن بپرس نه براى خردهگیرى زیرا که نادان یاد گیرنده شبیه عالم است و عالم خردهگیر شبیه نادان.
انتهای پیام/