به گزارش هنر آنلاین،اگرچه نمونه‌هایی مثل سرزمین مادری، عاشورا، سوران، مستوران و آتش و باد نیز در سال اخیر روانه آنتن شدند، اما این‌ها موارد انگشت شمار در سطح کیفی قابل قبول در میان آثار سال 1402 تلویزیون بودند و نکته ثابت در خصوص عمده این آثار استقبال اندک مخاطبان تلویزیون و عدم رضایت از سطح کیفی اغلب مجموعه‌های تلویزیونی بود. محتوا و مضمون برخی سریال‌های تلویزیون در سال 1402 از اهمیت برخوردار بود اما جنبه‌های فرمی یک محصول نمایشی نیز به اندازه مضمون حائز اهمیت است. در حقیقت شیوه بیان، ساختار و فرم از عوامل تعیین کننده‌ و تاثیرگذار بر میزان توجه مخاطب و همراهی با یک اثر داستانی است و نباید جذابیت‌های فرمی در ساخت یک اثر مورد غفلت واقع شود. در برخی تولیدات سال‌های اخیر تلویزیون کیفیت فنی آثار تا آنجا نازل شده که تکرار مجموعه‌های پرمخاطب تلویزیون در دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ بیش از تولیدات جدید تلویزیون مخاطب دارند.در آستانه ورود به سال جدید به 11 سریال شاخص سال 1402 نگاهی انداخته‌ایم که در ادامه از نظر می‌گذرانید.

مجموعه تلویزیونی «آتش و باد» به کارگردانی مجتبی راعی و تهیه‌کنندگی حسن نجاریان به عنوان نخستین مجموعه تلویزیونی نوروزی پخش خود را از ۲۶ اسفندماه 1401 آغاز کرد و نظرسنجی‌های مرکز تحقیقات و آمار بازدید تلوبیون این سریال را در میان چند اثر پربیننده سال 1402 نشان می‌دهد.داستان «آتش و باد» روایتگر دو ایل قشقایی به نام‌هایی است که وجود خارجی نداشته‌اند. این سریال با یک جنگ بزرگ ادامه پیدا می‌کند و همزمان پرداخت‌هایی به فراز و فرودهای تاریخی ایران در عصر مشروطه دارد.حسین محجوب، محمود پاک‌نیت، لاله اسکندری، نادر فلاح، فرخ نعمتی، سهیلا رضوی، قاسم زارع، داریوش کاردان، میرطاهر مظلومی، رامین ناصرنصیر، مهدی فقیه، کریم اکبری مبارکه، صدرالدین حجازی، بیوک‌ میرزایی، مهران نائل در مجموعه «آتش و باد» نقش آفرینی داشته‌اند.

مجموعه تلویزیونی «بازپرس» به کارگردانی احمد معظمی به سوژه‌هایی درباره فساد مالی و پیگیری برخی پرونده‌های قضائی می‌پردازد، در گروه فیلم و سریال شبکه یک و مرکز رسانه‌ای قوه‌قضائیه تولید شد.محور قصه بازپرسی به نام صدراست که محسن قصابیان نقش آن را بازی می‌کند. بازپرس صدرا در جریان یک سوء‌استفاده اقتصادی بزرگ قرار گرفته و با دنبال کردن سرنخ‌های این پرونده به یک آقازاده و یک تهیه‌کننده رانت‌خوار می‌رسد و... این خلاصه‌ای از مجموعه تلویزیونی بازپرس است که تیزر آن از چند شب پیش روانه آنتن شده است.محسن قصابیان، فرهاد قائمیان، محمدرضا شریفی‌نیا، مهدی فخیم‌زاده، فریبا کوثری، اندیشه فولادوند، سیدجواد هاشمی، سوگول طهماسبی، فریبا متخصص، ایوب آقاخانی، شهروز دل‌افکار، کاظم هژیرآزاد، پورانداخت مهیمن، رسول نجفیان، مجید پتکی، یاسمن معاوی، هادی دیباجی، سید مهرداد رضایی، محسن بهرامی، شهین تسلیمی، حمیدرضا هدایتی، آذین احرامی، ستاره سادات قطبی، سیامک راشدی، رضا مولایی، مرتضی تهرانی در مجموعه تلویزیونی «بازپرس» نقش آفرینی می‌کنند.

«عشق کوفی» به نویسندگی فائزه یارمحمدی و یزدان محمدکاظمی روایتگر یک عشق در سال ۶۱ هجری قمری بود که اتفاقات کوفه و کربلا آن را دستخوش تغیراتی می‌کند. این سریال همزمان با ایام محرم در 15 قسمت به صورت هفتگی روانه آنتن شد.لوکیشن‌های اصلی سریال «عشق کوفی» در شهرک سینمایی و تلویزیونی ایران (زنده‌یاد علی حاتمی) تصویربرداری و حدود ۷۵ درصد کار در دکورهای مختلف آن جا انجام شده است. بخشی از لوکیشن های این سریال در شهرک سینمایی نور و حدود ۱۵ درصد کار هم در شهر آبادان فیلمبرداری شده است.لعیا زنگنه، نادر فلاح، سعید شریف، شبنم قربانی، حسین سلیمانی، نادر سلیمانی، مژگان اخلاقی، جمال الدین بیات، مهسا مهجور، مریم کاویانی، محمد اشکان فر، سوگل طهماسبی، مهسیما کباری، عمار تفتی، سید جواد هاشمی، ثریا قاسمی، معصومه زینتی صافی و احسان محسنی کیاسری بازیگران اصلی این سریال بودند.

سریال «سوران» دومین اثر اقتباسی مرکز سریال سوره به کارگردانی سروش محمدزاده و تهیه‌کنندگی مجتبی فرآورده که از ۱۷ خردادماه روی آنتن رسانه ملی رفت. داستان زندگی امیر سعیدزاده ملقب به سعید سردشتی با اقتباسی آزاد از کتاب «عصرهای کریسکان» نوشته کیانوش گلزار راغب بود و تلاش داشت روایتی بدون قضاوت و برآمده از دل واقعیت از آنچه در ابتدای انقلاب در کردستان گذشت، ارایه دهد.مهدی نصرتی، علیرضا جعفری، توماج دانش‌بهزادی، مریم کاظمی، مصطفی کولیوندی، محمدرضا صولتی، گلنوش قهرمانی، احمد صدفی، هلن نقی‌لو، روزبه رئوفی، احمد جعفری، علی اکبر اصانلو، ارشیا عبدالهی، آرش نیازی، مدیا ذاکری، حمید محرابی، علیرضا حنفی، شاهو شاهمرادی، سیمین بهفر، مهران نعیمی، با معرفی آسو پاشاپور و با هنرمندی زنده‌یاد حسام محمودی بازیگران این سریال را تشکیل می‌دادند.

سریال تاریخی «رحیل» روایتی از پایان دوران قاجار و ابتدای پهلوی بود که با قصه‌ای زنانه، روایتگر فردی به اسم «مها» و از دربار قاجار است که تلاش می‌کند دیگر زنان اندرونی را با خود متحد و یک تعزیه عاشورایی اجرا کند.بازیگرانی چون حمیدرضا آذرنگ، اندیشه فولادوند، کاظم هژیرآزاد، ابتسام بغلانی، زنده یاد حسام محمودی و... در آن به ایفای نقش پرداخته‌اند.مسعود آب‌پرور، کارگردان و رامین عباسی‌زاده، تهیه‌کننده فرهاد نقدعلی نویسنده این سریال ٤٠ قسمتی هستند که فصل نخست آن در ۲۰ قسمت در ایام ماه صفر و فصل دوم به مناسبت ایام فاطمیه روى آنتن مى‌رود.

«محرمانه» به تهیه‌کنندگی سیدرامین موسوی، کارگردانی محمود معظمی و نویسندگی مهدی حمزه در بستر داستانی، روایتی از پیشرفت‌های علمی دانشمندان کشورمان در حوزه پزشکی که توطئه دشمن را در بر دارد تا با ایجاد اختلال، مانع از دست‌یابی ایران به موفقیتی بزرگ شوند.

سریال 7 قسمتی «عاشورا» به کارگردانی هادی حجازی‌فر، روایتی متفاوت از مجاهدت‌های رزمندگان لشگر ٣١ عاشورا، در عملیات خیبر و بدر را به تصویر کشیده است. نسخه سینمایی این سریال در چهلمین جشنواره فیلم فجر پنج جایزه از جمله سیمرغ بلورین بهترین فیلم را کسب کرد. هادی حجازی‌فر، ژیلا شاهی، وحید حجازی‌فر، معصومه ربانی‌نیا، وحید آقاپور و روح‌الله زمانی از جمله بازیگرانی هستند که در سریال «عاشورا» نقش آفرینی می‌کنند.پیشتر در نسخه سینمایی سریال «عاشورا» به عنوان یک اثر دفاع مقدس شاهد این نکته بودیم که روایت داستان بیش از آنکه متکی به تکنیک و چارچوب‌های فرمی پیش برود و صحنه‌های جنگی و جلوه‌های میدانی جنگ را به تصویر بکشد، به روایت کارگردان آن روایتی شاعرانه از زیست شرافتمندانه و نجیبانه برادران باکری است. اگر چه حجازی فر به خوبی از پس خلق صحنه‌های میدان جنگ هم به گونه‌ای که باورپذیر باشد برآمده است.اثری که نه شبیه به روایت‌های متعارف از صحنه‌های نبرد و موقعیت‌های جنگی در سطح جهان است و نه حتی شباهتی به بسیاری از آثار حوزه دفاع مقدس داخلی دارد. در حقیقت یکی از مهمترین نکاتی که پس از تماشای «موقعیت مهدی» توجه مخاطبان را جلب می‌کند، این است که در تمام سکانس‌های این اثر شاهد تفکیک میان یک اثر جنگی متعارف با استانداردهای بین‌المللی و یک اثر منسوب به دفاع مقدس ایران با تمام ویژگی‌های خاص و منحصربه‌فرد زیست روزمره شهدای جنگ تحمیلی هستیم.

فصل دوم سریال «مستوران» به کارگردانی سید علی هاشمی از آذرماه 1402روی آنتن شبکه یک سیما رفت.فصل اول «مستوران» به کارگردانی مسعود آب‌پرور و سیدجمال سیدحاتمی در 26 قسمت از شبکه یک پخش شد که با استقبال مخاطبین همراه بود. سری جدید سریال «مستوران» که عاشقانه‌ای برگرفته از قصه‌ها و افسانه‌های کهن ایرانی است، به قلم محمد حنیف به نگارش درآمده است.بهنام تشکر، کاوه خداشناس، محیا دهقانی، ثریا قاسمی، فرهاد آئیش، فاطمه گودرزی، رویا میرعلمی، رابعه اسکویی، سولماز غنی، قاسم زارع، محمدصادق ملک، الهه خادمی، شاهو رستمی، شکوفه هاشمیان، میلاد میرزایی، آزاده مویدی‌فرد، لادن قناد، علی باقری، خسرو احمدی، دانیال جوهرزاده، ناصر علی پاشا، پریسا مقتدی، آتش تقی‌پور، علی رجایی، یدالله شادمانی، فرشید زارعی‌فرد، آتش تقی‌پور، محمد شیری، قربان نجفی، سحر غمخوار، سانای امیرآبادی، فرهاد روشن و قاسم یوردخانی بازیگران فصل دوم این سریال هستند.

مجموعه تلویزیونی «سرزمین مادری» به کارگردانی کمال تبریزی که از جمله پربیننده‌ترین سریال‌های تلویزیون در سال 1402 بود، پیش از این در سال ۹۲ با عنوان «سرزمین کهن» برای پخش از تلویزیون تولید شد اما پس از وقوع حواشی مرتبط با مباحث قومی بعد از چهار قسمت، پخش آن متوقف شد. حالا با انجام برخی اصلاحات در اسامی حاضر در داستان، بعد از ده سال با عنوان «سرزمین مادری» برای انتشار آماده شده و از روز چهارشنبه ۵ مهر ۱۴۰۲ به صورت آنلاین در تلوبیون پخش آن آغاز شد.«سرزمین مادری» که در سطح کیفی قابل قبولی به آنتن تلویزیون رسید، مجموعه‌ای تاریخی است که به شکلی متفاوت به وقایع سیاسی ایران از دهه بیست تا پیروزی انقلاب اسلامی می‌پردازد و از پربازیگرترین سریال‌های تاریخ تلویزیون محسوب می‌شود.سریال «سرزمین مادری» درباره پسر بچه‌ای بنام «رهی» است. او بعد از بمباران دهکده‌ای توسط نیروهای متفقین، از زیر آوار بیرون کشیده می‌شود و پس از چند روز مراقبت توسط مادرش، راهی تهران می‌گردد. سال‌ها بعد او در یک خانواده توده‌ای بزرگ می‌شود، اما بر اثر به وقوع پیوستن ماجراهایی، او را به خانواده درباری می‌سپارند. در این خانواده است که او رفته رفته به هویت خود پی می‌برد و همین امر باعث می‌شود به یک خانواده دیگر که اعتقاد مذهبی دارند، سپرده شود.

شهاب حسینی، جواد عزتی، بابک حمیدیان، الهام حمیدی، امیر آقایی، مهدی شادمان، نیکی کریمی، محمدرضا فروتن، محسن تنابنده، پژمان بازغی، شبنم قلی‌خانی، ثریا قاسمی، مرحوم پرویز پورحسینی، حسین محجوب، فرهاد قائمیان، هنگامه قاضیانی، حسن پورشیرازی، جعفر دهقان، فرشته صدرعرفایی، علیرضا خمسه، میترا حجار، رضا کیانیان، هومن سیدی، سام درخشانی، سعید راد، لیلا زارع، مهران رجبی، ترلان پروانه، ارسلان قاسمی، پریوش نظریه، حسین مهری، محمود بنفشه‌خواه، کوروش سلیمانی، شهرام قائدی، امیرحسین آرمان، مرحوم حسین محب‌اهری، مهرداد ضیایی، صالح میرزاآقایی، رضا بنفشه‌خواه و ده‌ها بازیگر مطرح دیگر در این سریال ایفای نقش کرده‌اند.

سریال تاریخی «سنجرخان» به نویسندگی زنده یاد ضیاءالدین دری داستان یکی از قهرمانان کرد است که فرشید گویلی بازیگر محلی کُردزبان نقش اصلی آن را ایفا می‌کند.محمود پاک‌نیت، احمد نجفی، جلیل فرجاد و پیام دهکردی از دیگر بازیگران این سریال تاریخی هستند.«سنجرخان» به تهیه کنندگی سعید جلالی و کارگردانی محمدحسین لطیفی در معاونت امور استان‌ها در 26 قسمت تهیه و تولید شده است و پخش آن از شبکه یک سیما از هفته آینده آغاز خواهد شد.

مجموعه تلویزیونی «ترور» درباره ترور نافرجام سردار حاج قاسم سلیمانی به سفارش مرکز سیما فیلم و با مشارکت موسسه فرهنگی هنری اندیشه شهید آوینی تولید شد.جریان تولید سریال‌هایی با موضوعات استراتژیک و امنیتی چند دهه است که تبدیل به روال در شبکه‌های تلویزیونی شده است. سریال‌هایی که اغلب در زمان کوتاه ساخته می‌شوند و به جهت سوژه‌های مورد بررسی آن‌ها، در برخی موارد مورد توجه مخاطبان قرار می‌گیرند.پس از شهادت سردار سلیمانی، خبر ساخت یک سریال تلویزیونی به نام «ترور» درباره ایشان منتشر شد. ابتدا قرار بود سیروس مقدم آن را کارگردانی کند اما تیم تولید عوض شد و خیرالله تقیانی پور کارگردانی «ترور» را بر عهده گرفت. زندگی شهید سلیمانی سرشار از اتفاقاتی است که هر یک از آن‌ها به تنهایی می‌تواند موضوع یک اثر نمایشی تصویری باشد. او هیچ گاه میدان را ترک نکرد و تا آخرین لحظه از عمر خویش، برای امنیت ایران کوشید.فرهاد قائمیان، انوش معظمی، جعفر دهقان، رامین راستاد، مهدی سلوکی، افشین سنگ چاپ، حسین شفیعی، داریوش مهربان با حضور محمد حسین لطیفی با هنرمندی هدایت هاشمی و با معرفی شهرام ابراهیمی و نانت تومه از جمله بازیگران این سریال هستند.

اگرچه در سال‌های اخیر با تمرکز تولیدات تلویزیونی بر مسابقات، شوها و برنامه‌های سرگرم کننده شبانه و در حالی که سریال‌های تولید شده در سال‌های اخیر تلویزیون با سطح کیفی قابل قبول به عدد انگشتان یک دست هم نمی‌رسد، بازپخش مجموعه‌های پرمخاطب سال‌های دهه 80 و 90 همچنان مخاطب را پای تلویزیون می‌نشاند. نگاهی کلی به کارنامه سال 1402 تولیدات تلویزیون نشان می‌دهد اگرچه تمهیدات مناسبی برای ساخت سریال‌های الف ویژه در نظر گرفته شده است، اما در تولیدات جدید ضعف در پرداخت‌های مضمونی و فرمی و تکرار مضامین یکنواخت در سریال‌های چند سال اخیر تلویزیون را شاهدیم.تلویزیون در سال‌های نه چندان دور سریال‌های موفقی ساخته است که حتی بازپخش برخی از آن‌ها نیز در آی‌فیلم از سریال‌های روز تلویزیون پربازدیدتر است. بسیاری از تولیدات نمایشی این روزهای تلویزیون سرازیر صرفا آنتن پر می‌کنند و کارکردشان در حد گزارش عملکرد سالانه برای مسئولان صداوسیماست.