سرویس موسیقی هنرآنلاین: یکی از معضلات اساسی پیش روی جامعه موسیقی، دانلود غیر قانونی آثار موسیقی و عدم رعایت قانون کپی‌رایت است، قانونی که علاوه بر مخاطبان و اهالی موسیقی، معمولاً توسط رسانه ملی نیز رعایت نمی‌شود.
برای تولید یک اثر موسیقیایی معمولاً مدتی طولانی از زمان صرف شده و صاحبان آثار متحمل هزینه‌های هنگفت مالی نیز می‌شوند، در حالی که آگاهی یا عدم آگاهی برخی از مخاطبان از تحمل چنین هزینه‌هایی و عدم ادای دین مخاطبان به آن‌ها، باعث می‌شود که حقوق آثار این هنرمندان نقض شود.
قانون حق تکثیر (کپی‌رایت) قانونی است که در تمامی کشورهای دنیا، از حقوق آثار هنرمندان آن کشور دفاع می‌کند. در کشور ما نیز چنین قانونی که معرف حق کنترل در تکثیر آثار است وجود دارد اما هرگز به نحو درستی رعایت نشده است. در این بین، موسیقی بیش از هر هنر دیگری قربانی عدم رعایت قانون حق تکثیر شده و با گذشت زمان، وضع آن اسفناک‌تر نیز می‌شود، به خصوص از زمانی که آثار موسیقی به جای نوار کاست در لوح‌های فشرده تکثیر شد تا پس از مدتی امکان تکثیر سی‌دی‌های غیر ارجینال با سهولت بیشتری فراهم شود و آثار خوانندگان مختلف، به صورت رایگان و غیرقانونی برای دانلود در اینترنت قرار داده شود.
حق نادیده‌گرفته‌شده آهنگسازان
در ایران، نقض قانون کپی‌رایت تنها به مخاطبان موسیقی محدود نمی‌شود، بلکه هر آن می‌توان انتظار داشت خواننده یا آهنگسازی با نامه‌ای سرگشاده، گلایه‌های خود را از رسانه ملی در مورد پخش آثارش بدون حقوق مالی و بدون حتی کسب اجازه ارائه کند. گویا رسانه ملی به علت آنکه پسوند ملی دارد، این حق را متعلق به خود می‌داند تا از آثار هنرمندان موسیقی کشور بدون اجازه در جهت پیشبرد برنامه‌ها و اهداف خود استفاده کند. اتفاقی که در سطح بین‌المللی هرگز رخ نداده و معمولاً آهنگسازان موسیقی، طبق قانون کپی‌رایت برای هرگونه استفاده قانونی از آثارشان در هر رسانه‌ای اعم از ملی و غیرملی تا حدود 50 الی 70 سال پس از تولید آن اثر، حقوق مالی دریافت می‌کنند و همچنین نام آن‌ها نیز به عنوان صاحب اثر بارها اعلام می‌شود، در حالی که در تلویزیون و رادیو ملی کشور ما در ذیل برنامه‌های مختلف هزاران قطعه موسیقی پخش می‌شود که به اذعان برنامه‌سازان تلویزیون و رادیو، گویا این قطعات هیچ‌گونه آهنگسازی ندارند.
برای جلوگیری از تکثیر غیرقانونی آثار موسیقی، در برهه‌های مختلفی از زمان، تمهیداتی نیز اندیشیده شده و برنامه‌هایی نیمه‌کاره در جهت بهبود اوضاع حق تکثیر به کار گرفته شده که اکثریت قریب به یقین آن‌ها با عدم موفقیت به پایان رسیده‌اند. کمپین‌های مختلفی مانند "موسیقی را غیر قانونی دانلود نکنیم" و یا "نه به دانلود غیر قانونی موسیقی"، از جمله فعالیت‌های ناشران و عوامل تهیه آثار موسیقی است که معمولاً پس از مدتی کوتاه بدون حمایت قشری وسیع‌تر از جامعه موسیقی، ناکام به فعالیت خود پایان می‌دهد. کمپین‌هایی که شاید هم‌اینک تنها امیدی هستند که تهیه‌کنندگان موسیقی می‌توانند برای افزایش خرید قانونی آثار تولیدی‌شان به آن دل خوش کنند. شاید اگر نهادهایی وسیع‌تر از تنها یک شرکت یا یک خواننده، چنین کمپین‌هایی را راه‌اندازی کرده و از خرید و دانلود قانونی تمامی آثار موسیقی حمایت کنند، این کنش اجتماعی با شکستی زودتر از انتظار روبه‌رو نشود.
کانون ناشران موسیقی از جمله نهادهایی است که برای بهبود اوضاع نشر موسیقی در کشور زیر نظر خانه موسیقی ایران تشکیل شد. رامین صدیقی، بابک چمن آرا، غلامعلی علمشاهی، صدرالدین حسین‌خانی و محسن رجب پور اعضای این کانون را تشکیل می‌دهند که هرازچندگاه جلساتی را در مورد مسائل مختلفی همچون کپی‌رایت و تنگناهایی که بر سر راه نشر موسیقی وجود دارد و مسائلی مانند سرقت محصولات فرهنگی در اینترنت برگزار می‌کنند و خط‌مشی‌ها و سیاست‌های کلی حاکم بر نشر را نیز مورد بازبینی قرار می‌دهند. لزوم تشکیل چنین کانون‌هایی از زمانی احساس شد که خوانندگان کشور یکی پس از دیگری پشت یکدیگر را خالی کرده و به جای تلاش در موفقیت جمعی و یکدلی و هم‌زبانی برای حل مشکلات دانلود غیرقانونی، هر کدام تنها برای آثار خود کمپین‌هایی جداگانه تشکیل داده و تبلیغ کردند. واضح است که مشکل رعایت نکردن حق تکثیر و عدم خرید قانونی آثار موسیقی، یک مشکل ریشه‌ای و کلی است که با کمپین‌های کوتاه‌مدت و با تلاش تنها چند نفر برطرف نخواهد شد، بلکه این معضل نیازمند همدلی و همت گروه کثیری از اهالی موسیقی به خصوص خوانندگان کشور است.
تکثیر و دانلود غیرقانونی آثار موسیقی در سطح بین‌المللی نیز هرچند اندک، اما وجود دارد. اتفاقی که در اوایل قرن ۲۱ میلادی جامعه موسیقی را نگران کرد و آن‌ها را بر آن داشت تا مراجعی قانونی و اینترنتی برای دانلود موسیقی قرار دهند که مخاطبان موسیقی بتوانند با پرداخت هزینه، آثار خوانندگان محبوب خود را خریداری کرده و دریافت نمایند. در گذر زمان و با کاهش فروش نسخه‌های لوح فشرده آلبوم‌های موسیقی در کشورمان، مسئولین امر در ایران نیز با پیروی از عملکرد موفقیت‌آمیز موسیقی بین‌الملل، مرجعی قانونی برای دانلود موسیقی ایجاد کردند.
یک مرجع قانونی برای دانلود موسیقی
بیپ تونز مرجع قانونی دانلود موسیقی در کشور ایران است که از ابتدای دهه 90 با هدف نهادینه کردن فرهنگ حمایت از حقوق هنرمندان و ترویج موسیقی قانون راه‌اندازی شده است. در این وبسایت همواره آلبوم‌های مجاز موسیقی با قیمتی کمتر از بهای نسخه فیزیکی این آثار، به فروش می‌رسد. مبلغ کاهش‌یافته از بهای فروش این آلبوم‌ها نیز به علت عدم دسترسی مخاطبان به نسخه فیزیکی و بسته‌بندی شده آثار موسیقی است. بیپ تونز که اولین مرجع قانونی دانلود موسیقی است، علاوه بر در اختیار گذاشتن آلبوم‌های جدید خوانندگان برای مخاطبان، با همکاری و مشارکت صاحبان آثار اقدام به جمع‌آوری کامل‌ترین آرشیو آهنگ و موسیقی در ایران نموده است. در حال حاضر حدود 100 هزار قطعه موسیقی در این وبسایت جمع‌آوری شده و در اختیار علاقه‌مندان به موسیقی قرار گرفته است. این رسانه همچنین در جهت حمایت از هنرمندان موسیقی، تک آهنگ‌های خوانندگان را نیز با بالاترین کیفیت خروجی و به صورت رایگان در اختیار عموم مردم قرار می‌دهد.
مرجع قانونی بیپ تونز در ابتدا تا حدودی برای خوانندگان و مخاطبان موسیقی ناشناخته بود اما پس از همکاری‌های لازم ناشران با این مرجع، مخاطبان موسیقی نیز آن را به صورت رسمی پذیرفتند. هم‌اکنون و با انتشار هر آلبوم موسیقی که مجوز وزارت ارشاد را به همراه دارد، مخاطبان موسیقی مخصوصاً در شهرستان‌ها که نسخه بسته‌بندی‌شده آلبوم‌های موسیقی یا به آن‌ها نمی‌رسد و یا پس از تأخیرهای طولانی به شهرستان‌های دورافتاده می‌رسد، با خرید قانونی از آثار جدید هنرمند محبوبشان حمایت می‌کنند. علاوه بر آن، علاقه‌مندانی که مایل‌اند آلبوم‌های قدیمی خوانندگان موسیقی را که برای استفاده از آن‌ها بهایی پرداخت نکرده‌اند، دریافت نمایند، بیپ تونز این امکان را برایشان فراهم می‌کند تا استفاده خود از این آثار را شرعی و وجدانی نمایند. بیپ تونز همچنین با ارائه راه‌کارهایی نظیر انتشار دموهایی از قطعات موسیقی و ارائه لیست پرفروش‌ترین آثار روز، هفته و ماه گذشته، به مخاطبان موسیقی در مورد خرید هوشمندانه آثار موسیقی به بازدیدکنندگان این وبسایت کمک می‌کند. این فروشگاه اینترنتی همچنین با سبد بندی هر یک از آثار خود در گروه‌هایی نظیر سبک و هنرمندان، مخاطبان را در یافتن هر چه سریع‌تر علاقه‌مندی‌هایشان راهنمایی می‌کند.
ظهور چنین مرجعی را می‌توان فصل نوینی در ارائه قانونی آثار موسیقی به مخاطبان دانست. هم‌اینک مقدار قابل‌توجهی از فروش آلبوم‌های موسیقی، به دانلودهای قانونی مخاطبان از طریق بیپ‌تونز اختصاص یافته و با روند رو به تکامل این مرجع، بعید نیست اگر در آینده‌ای نزدیک اکثریت درآمد آثار موسیقی از این منبع تأمین شود. نکته مثبت دیگر چنین مرجعی، آگاهی از میزان فروش دقیق هر اثر است. مدت‌هاست که عوامل و ناشران موسیقی سعی بر آن دارند تا با به کارگیری مکانیزم جدیدی، آمار دقیق فروش آثار موسیقی را هم همچون فروش فیلم‌های سینمایی به دست آورند، اتفاقی که همواره ناشدنی بوده، اما بیپ تونز این امکان را فراهم می‌کند تا ناشران حداقل از میزان ذقیق دانلودهای قانونی آثار تولیدی‌شان باخبر شده و در انتخاب هنرمندان پرفروش دقت کنند و خوانندگان نیز از میزان علاقه مخاطبان به آثار جدیدشان آگاهی یافته و مسیر خود را بر اساس چنین بازخوردهایی انتخاب کنند.
البته بیپ تونز به عنوان تنها فروشگاه اینترنتی و قانونی موسیقی، عاری از ضعف و اشتباه هم نیست. معمولاً دیده می‌شود که فردی اثری را از بیپ تونز پیش خرید کرده اما تا چند روز پس از انتشار نسخه سی‌دی آن در فروشگاه‌ها، بیپ تونز همچنان لینکی برای دانلود قانونی آثار در اختیار مخاطبان قرار نداده است و یا آلبوم‌هایی را یک هفته بعد از انتشار آن‌ها، بر روی وبسایت قرار می‌دهد که البته این نقد به ناشران نیز وارد می‌شود، زیرا آن‌ها باید همکاری‌های لازم را با بیپ تونز برای ارائه به موقع آثار جدید در این وبسایت انجام دهند. اما ایراد دیگری که نه به بیپ تونز بلکه به مکانیزم دانلود قانونی وارد می‌شود، این است که مخاطبان موسیقی در پایان چنین خریدی، هیچ‌گونه نسخه بسته‌بندی‌شده‌ای از اثر خواننده محبوبشان در اختیار نخواهند شد، اتفاقی که در آینده بیپ تونز می‌تواند با افزودن اختیار خرید سی‌دی آلبوم و ارسال آن به مناطق مختلف کشور، آن را رفع کرده و حجت را بر مخاطبان موسیقی تمام کند.
آمارهای جهانی فروش موسیقی حاکی از آن است که فروش موسیقی دیجیتال از فروش سی‌دی پیشی گرفته است. طبق این آمارها در اکثر کشورهای دنیا نظیر آمریکا، انگلیس و کانادا مردم ترجیح می‌دهند موسیقی را از طریق مراجع قانونی دانلود موسیقی دریافت نمایند، البته در ژاپن شرایط متفاوت است و همچنان ۷۸ درصد از درآمد موسیقی از فروش سی‌دی حاصل می‌شود. در کشور ایران علیرغم آنکه همچنان فروش نسخه سی‌دی از فروش‌های دیجیتالی بالاتر است، اما با توجه به وضعیت رو به نزول فروش سی‌دی و روند رو به بهبود بیپ تونز که اخیراً بخش قابل توجهی از درآمد حاصل از آثار موسیقی را برای ناشران شامل می‌شود، این نگرانی به وجود می‌آید که انتشار نسخه سی‌دی در ایران با گذر زمان هیچ‌گونه توجیه اقتصادی نداشته باشد. در واقع، برای جلوگیری از شرایطی که فروش سی‌دی را به پایین‌ترین میزان خود رساند، از مخاطبان موسیقی انتظار می‌رود که تا حتی‌الامکان آثار موسیقی را به صورت فیزیکی تهیه کرده و آن‌هایی که امکان تهیه نسخه سی‌دی آلبوم‌های موسیقی را ندارند، برای دانلود قانونی به بیپ‌تونز مراجعه نمایند؛ در غیر این صورت ممکن است بسته‌بندی آلبوم‌های موسیقی در دسترس مخاطبان قرار نگیرد، اتفاقی که تمام جامعه موسیقی را نگران خواهد کرد.
مینا آتشی