سرویس تئاتر هنرآنلاین: در پروسه فروش یک کالا تبلیغات نقش بسیار پررنگی دارد. این عنصر حتی گاهی از "کیفیت" کالا نیز پیشی می‌گیرد و موجب افزایش فروش می‌شود. به همین دلیل است که در دنیای پر محصول معاصر، هیچ تولیدکننده‌ای از بخش بازرگانی و تبلیغات غافل نیست.
تولیدات هنری نیز از این قانون مستثنی نیستند و بدون تبلیغات موثر نمی‌توانند به دست مخاطب برسند. تبلیغات گسترده فیلم‌ها روی بیلبوردها، سردر سینماها و نیز در تیزرهای تلویزیونی نمونه آشنایی از تبلیغ کالای هنری در جامعه ایران هستند اما آیا سایر هنرها نیز از این تبلیغات بهره‌مند می‌شوند؟
طبیعی است که بازاریابی جایی معنا پیدا می‌کند که "پول" وجود داشته باشد. یعنی به زبان ساده باید پول بدهی تا تبلیغ شوی. هنر تئاتر، اما از داشتن این سرمایه اولیه محروم است.
مشکلی به نام "سردر"
بیشتر سالن‌های تئاتر در شهر تهران فاقد یک سردر بزرگ برای تبلیغ آثار نمایش داده شده هستند. در این میان تئاترشهر، از بیلبوردهای بزرگ حاشیه چهارراه ولی عصر محروم شده است و تماشاخانه ایرانشهر نیز به دلیل واقع شدن در بوستان هنرمندان، برای عابران خیابان قابل دیدن نیست. این در حالی است که سالن‌های نمایش فیلم و تئاتر سابق در خیابان لاله‌زار از سردرهای خوب و جذابی بهره‌مند بودند.
سالن‌های کوچک و خصوصی تئاتر نیز گویا بیشتر به پذیرایی از میهمانان خصوصی و مخاطبان همیشگی تئاتر اختصاص دارند. برای همین نمای بیرونی مناسبی برای خود طراحی نکرده‌اند.
ستاره‌ها تماشاچی خود را می‌آورند؟
در سال‌های گذشته راه‌کارهای زیادی برای افزایش فروش و در نتیجه درآمد تئاتر مطرح شد که یکی از آن‌ها حضور بازیگران سینما در تئاتر بود. کسانی که پای سینمایی‌ها، به خصوص چهره‌های جوان را به تئاتر باز کردند، معتقد بودند که ستاره‌ها تماشاچی خود را به تئاتر می‌آورند. این موضوع توانست بخشی از درآمدزایی تئاتر را مرتفع سازد، اما بازهم اطلاع از حضور ستاره‌ها سینما در تئاتر نیازمند تبلیغات قوی بود که تنها تا حدودی تئاتر خصوصی توانست از عهده آن بربیاید.
دیواری برای تبلیغ تئاتر
مسلما، تئاترهای پرفروش سال‌های اخیر بخش بزرگی از موفقیت‌های خود را مدیون بیلبوردهایی بودند که با هزینه زیاد در خیابان‌های بزرگ و حتی بزرگراه‌ها، مردم را به سوی سالن‌های نمایش جذب کردند. گرچه هنوز تئاترهای فاخر، با صندلی‌های خالی به صحنه می‌روند زیرا بیشتر مردم از اجرای آن‌ها بی اطلاع هستند.
اما اگر از چند بیلبورد نمایش‌های خصوصی بگذریم، تبلیغات تئاتر در کشور ما، هنوز محدود به نصب پوستر نمایش در کافه‌ها، گالری‌ها، فرهنگسراها، کتاب‌فروشی‌ها، دانشگاه‌ها و سایر مکان‌های فرهنگی محدود است که صرفا به دلیل علاقه شخصی گردانندگان آن‌ها روی دیوار چسبانده می‌شوند. طبیعی است مردمی که گذارشان کمتر به این مکان‌ها می‌افتد اصولا از وجود تئاتر بی‌خبر می‌مانند. کما این که نصب پوستر یک نمایش در میان شلوغی پوسترهایی که روی دیوار کتاب‌فروشی چسبانده شده است زیاد نظر مخاطب غیرحرفه‌ای تئاتر را جلب نخواهد کرد.
آیا پوستر و عکس می‌تواند رسانه تئاتر باشد؟
این که هنر گرافیک و عکاسی چقدر در خدمت تبلیغات موثر تئاتر قرار گرفته‌اند نکته دیگری است که نیاز به بررسی کارشناسانه دارد. طبیعی است که "چهره بازیگر" در پوستر تئاتر نقش کمرنگ‌تری نسبت به پوسترهای سینمایی دارد. بنابراین پوستر تئاتر به مراتب محصول هنری‌تری نسبت به بیلبورد و پوستر فیلم است و نیاز به اندیشه‌ای دارد که محتوا را مدیریت کند. بنابراین باید بضاعت گرافیست‌ها و عکاسان تئاتر را در این زمینه به دقت بررسی کرد.
بعد از بررسی نقش گرافیک و عکس، به عنوان مهم‌ترین عنصر تبلیغات می‌توان نهادهای مرتبط با تبلیغات را دسته‌بندی و نقش هریک را بررسی کرد. شهرداری، سازمان صدا و سیما و نیز رسانه‌های خبری، مهم‌ترین دریچه‌های آشنایی مردم با تئاتر هستند.
شهرداری و تبلیغات تئاتر
در همه جای دنیا شهرداری‌ها متولی اصلی فعالیت‌های هنری هستند. تعریف ساختار شهری وظیفه شهرداری‌هاست و جامعه هنری بازویی برای طرح مسائل روزآمد در جامعه شهرنشین هستند. بطور ساده‌تر اینکه ایجاد شرایط بهتر برای کیفیت زندگی وظیفه شهرداری‌هاست و استفاده از رسانه‌های هنری همچون تئاتر نیز در این مجموعه می‌گنجد. از سویی دیگر ورود کالاهای تبلیغاتی در سطح شهر که می‌تواند هم بر زیبایی شهر بیفزاید و هم باعث اغتشاشات بصری شود، موضوعی است که باید توسط شهرداری مدیریت شود. حال این موضوع در ایران به شکلی وارونه انجام می‌گیرد و شهرداری‌ها نقشی در عرصه حمایت از هنر بازی نمی‌کنند. این امر موجب شده است که شهرداری‌ها در ایران حتی بازتاب دادن تبلیغات هنری را همچون کالاهای تجاری از زاویه دید اقتصادی برآورد کنند که هنر تئاتر از این زاویه نگاه خالی است.
از سوی دیگر هزینه‌های شهرداری برای نصب بیلبورد بسیار بالاتر از بضاعت یک گروه تئاتری است. برای درک این تفاوت کافی است بدانیم هزینه نصب یک ماهه تنها یک بیلبورد در خیابان‌های تهران، گاهی با کل هزینه تولید یک تئاتر برابری می‌کند. طبیعی است گروه تهیه یک نمایش نمی‌تواند کاری را بدون هیچ پولی تولید کند. باید دید برنامه شهرداری برای حمایت از تولیدات هنری چیست؟ آیا می‌توان به تخفیف فکر کرد؟
تبلیغ گریزی در رسانه ملی
تلویزیون همواره در بالا بردن سطح آگاهی مردم و اطلاع‌رسانی نقش بسزایی دارد. این امر در رسانه‌های ملی کشورها جایگاه وسیعی دارد و در شبکه‌های کابلی و خصوصی بر اساس تعاریف اقتصادی شکل می‌گیرد. اما اگر بخواهیم نقش تبلیغات هنر به ویژه تئاتر را در رسانه ملی خودمان جستجو کنیم در می‌یابیم که نمی‌توان سهم زیادی را برای این رسانه در نظر بگیریم. رسانه ملی سطح بسیاری از درآمد خود را بر تبلیغات استوار کرده و این نگاه اقتصادی با بودجه‌های تئاتر هم‌خوانی ندارد بر همین اساس ساختار توجه رسانه ملی برای حمایت از تئاتر به معدد برنامه‌هایی ختم می‌شود که مخاطبان کمی دارند و یا محدود به همان خانواده تئاتر می‌شوند.
البته نباید از این موضوع گذشت که سازمان صدا و سیما در چند سال اخیر برنامه‌های خوبی با موضوع تئاتر تهیه کرده است. رادیو نمایش یکی از شبکه‌های تخصصی تئاتر در سازمان است که به طور مداوم در حال تهیه خبر و گزارش از اجراهای تئاتر کشور است. اما این کافی نیست. تئاتر نیاز به تیزر و تبلیغات عمومی دارد و نه فقط برگزاری برنامه برای مخاطبان حرفه‌ای نمایش. بنابراین تئاتر به سادگی در کشور ما از مهم‌ترین ابزار تبلیغی خود یعنی صدا و سیما محروم است یا لااقل کمتر بهره می‌برد. این که اطلاع‌رسانی درباره تئاتر در صدا و سیما چقدر حرفه‌ای است موضوعی است که نیاز به بررسی مفصل دارد. این موضوع را در شماره های بعدی گزارش بررسی خواهیم کرد.
خبر می‌نویسیم تا تئاتر بفروشد
اما رابطه تئاتری‌ها با روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها خوب است. همه رسانه‌های مکتوب و آنلاین معمولا صفحه‌ای ویژه تئاتر دارند و اخبار آن را مرتب پوشش می‌دهند. البته معمولا خیلی کم پیش می‌آید خبر تئاتر تبدیل به تیتر یک رسانه‌ای شود، زیرا مدیران سیاست‌گذار رسانه‌ها به دنبال سوژه‌های عمومی‌تری برای تبدیل شدن به تیتر اول هستند.
شبکه‌های مجازی
اما استفاده از شبکه‌های مجازی، امروزه به جایگاه مناسبی برای تبلیغات بدل شده‌اند. دسترسی آسان، کم هزینه بودن، شبکه شدن و ایجاد بحث و گفتمان، مزایای این رسانه برای تبلیغات است. برای همین امروزه رسانه‌های مجازی در شکلی وسیع در اختیار تبلیغات هنری به خصوص تئاتر قرار گرفته‌اند. اما ساختار اجتماعی کشور و بحث فیلترینگ بعضا این رسانه را نیز از کارآیی مثبت خود دور کرده است.
هنوز تبلیغات چهره به چهره به تئاتر کمک می‌کند
اینکه در دنیای رسانه‌ای قرن بیست و یکم به گواه بسیاری از جامعه تئاتری هنوز تبلغات چهره به چهره بیشترین کارایی را دارد، نشان می‌دهد که نبود اندیشه اقتصادی در کنار هنر نمایش باعث شده از استفاده درست تبلیغات در عرصه تئاتر دور بمانیم و حتی نهادها و رسانه‌هایی که وظیفه حمایت و پشتیبانی از هنر را دارند از این امر شانه خالی می‌کنند. اگرچه این بحث در روند این گزارش با برخی از صاحب نظران ادامه خواهد داشت، اما هدف این مطلب یادآوری یک درد کهنه و مستمر تئاتر است که تنها با تمرکز بر روی آن، گفت‌وگو و فراهم آوردن فرصت‌های تازه می‌توان برای آن چاره‌ای اندیشید.
الناز اسکندری