سرویس تئاتر هنرآنلاین: بسیاری همیشه بر سر این مساله بحث‌های فراوان داشته‌اند که باید تمرکزمان را بر تالیف متون نمایشی و اقتباس بگذاریم یا از آنچه بزرگان نمایشنامه‌نویسی جهان برای‌مان به یادگار گذاشته‌اند بهره ببریم، زیرا نمایشنامه‌نویسی در کشور ما سابقه بسیار کوتاهی دارد و هیچ‌گاه نمی‌توانیم شاهد خلق متن‌هایی باشیم که بتوان آنها را در سطح جهانی به تصویر کشید.
از سویی طی سال‌های گذشته همیشه شاهد بوده‌ایم با ایجاد فضایی خاص در تئاتر کشور به ناگاه آثار همه کارگردانان به سمت مشخصی سوق پیدا می‌کند همه به پیروی از موج شکل گرفته، به سراغ موضوع‌های مشابه برای تولید آثارشان می‌روند و یا اقتباس‌های متعدد و متفاوت از آثار نمایشنامه‌نویسان بزرگی چون شکسپیر.
این مسئله به خودی خود بد نیست زیرا در فضای حاکم بر جامعه تئاتری ما شرایط خاص حکم‌فرماست و گاهی به ناگزیر هنرمندان برای ادامه حیات‌شان از آن تبعیت می‌کنند؛ اما تنها پیروی کردن بدون ایجاد نگاه درست و تبعیت صرف از یک جریان خاص، بدون توجه به فضای و نیاز مخاطبان جامعه آسیب‌های بسیاری را به دنبال خود خواهد داشت.
چندی پیش به ناگهان موجی از اجراهای خارجی و اقتباس از آثار و رمان‌های مطرح دنیا به راه افتاد و هنرمندان نیز به تبعیت از این مسیر به سمت تولید چنین اجراهایی رفتند، اتفاقی که همانطور که پیش از این مطرح شد به خودی خود بد نیست اما با داشته‌ها، هویت و جغرافیای‌مان فاصله بسیاری داشت و نمی‌توانست پاسخگوی نیازهای علاقمندان به هنر نمایش باشد.
بر این اساس تعدادی از مسئولان که سکان اصلی بدنه تئاتر را به دست دارند همیشه در صدد آن بوده‌اند تا زمینه‌ای را برای نگارش آثار تالیفی که بر اساس فرهنگ‌های متفاوت است را ایجاد کنند، در این میان یکی از بهترین جاهایی که می‌توانستند از آن به عنوان سکوی پرشی برای این حرکت استفاده کنند رویدادها و جشنواره‌های کوچک و بزرگی است که هر سال در کشور برگزار می‌شوند و قابلیت ایجاد جریان‌های این‌چنینی را دارد.
یکی از این رویدادهای هنری که مهمترین و ویترین سالانه کشور شناخته می‌شود، جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر است که سال‌هاست دغدغه بسیاری از دبیران اجرایی آن تولید متون ایرانی است. بدون شک اجرای آثار داخلی و ارائه آن در سطح گسترده بین‌المللی به دلیل حضور گروه‌ها، مهمانان و مدیران کمپانی‌های مختلف تئاتری جهان، می‌تواند در این زمینه راهگشا باشد چرا که هنرمندان و مدیران تئاتری سایر کشورها به دنبال تکرار و دیدن مجدد آثار نویسندگان و کارگردانان خودشان نیستند و اتفاقات و شیوه‌های تازه‌تری را می‌جویند.
حال، این مهم بعد از سال‌ها پیگیری در حال شکل‌گیری است زیرا طبق آمار ارائه شده از سوی دبیر جشنواره سی و پنجم تئاتر فجر بیشتر آثار جشنواره تالیف نویسندگان ایرانی است و تنها تعداد معدودی اجرا بر اساس نمایشنامه‌های خارجی یا اقتباس از متون غیر ایرانی را می‌توان دید.
سعید اسدی در نشست مطبوعاتی جشنواره درباره 130 اثر بخش اصلی جشنواره شامل بین‌الملل، مرور، نسل نو و میهمان اعلام کرد که تنها 8 نمایشنامه غیر ایرانی حضور دارد که این نشان دهنده آن است که با نسل جدیدی از درام‌نویسان روبرو هستیم. هرچند هنوز نام‌های بزرگ نمایشنامه‌نویسی ما همچون بهرام بیضایی، اسماعیل خلج، محمد رحمانیان، محمد چرمشیر نغمه ثمینی و... حضوری جدی در عرصه تئاتر کشور دارند.
بخش بین‌الملل و دراماتورژی آثار بزرگان
در نگاهی کلی به این موضوع بخش‌های مختلف رقابتی این دوره را مورد بررسی قرار دادیم. مهمترین بخش رقابتی جشنواره تئاتر فجر، بخش بین‌الملل آن است که صحنه رقابت هنرمندان کشورهای متفاوت است. در این بخش نام‌های بزرگی از درام‌نویسان فعلی کشور را شاهد هستیم که البته بیشتر سعی کردند با دراماتورژی و برداشت‌های شخصی به بازخوانی آثار بزرگان بپردازند.
در این دوره نویسندگانی چون محمد چرمشیر با نمایشنامه " دیابولیک : رومئو و ژولیت"، نغمه ثمینی با نمایشنامه "درباره تصویری که از من داری تجدید نظر کن"، مهین صدری با نمایشنامه "از زیرزمین تا پشت بام"، نادر برهانی مرند و فرهاد امینی با متن "خوشبختی‌های کوچک سوسک شدن"، حسین پاکدل با نمایشنامه "کابوس حضرت اشرف"، کیومرث مرادی و پوریا آذربایجانی با متن "نامه‌های عاشقانه از خاورمیانه"، مسعود رایگان با نمایشنامه "فرشته مرگ"، پارسا پیرزفر با نمایشنامه "ماتریوشکا" و ندا هنگامی با متن "نیمروز اسکاتلند" حضور دارند.
بخش مرور و تولید درام ایرانی
مسابقه مرور یکی دیگر از بخش‌های جشنواره است که دوره سی و پنجم را با حاشیه و واکنش‌های بسیار پشت تمام حساسیت‌های ایجاد شده به دلیل حذف بخش تازه‌ها و ایفای نقش پررنگ‌تر این بخش در مهمترین رویداد هنری کشور است. با توجه به این مهم، شاید پررنگ‌ترین نقش را در نمایشنامه‌نویسی داشته باشد زیرا آثاری که در این بخش به صحنه خواهند رفت همگی نمایش‌هایی هستند که در طول سال به صحنه رفته‌اند؛ نمایش‌هایی که بیشتر آنها نیز بر اساس متن‌های ایرانی است. از جمله نویسندگانی که در آثارشان در این بخش حضور دارد می‌توان به آرش آبسالان با نمایشنامه "آبگوشت زهرماری"، نمایش "آری یا نه" به نویسندگی حسین جمالی، غلامحسین دولت‌آبادی و آراز بارسقیان با نمایشنامه "پرتره مرد ریخته"، پیام لاریان با نمایش "پرسه‌های موازی"، فرهاد نقدعلی با متن "خرمهره"، آرش عباسی با نمایشنامه "گاهی"، خیرالله تقیانی‌پور با متن "ناسور" اشاره کرد. نکته جالب توجه در این بخش آن است که بخش اعظم این نویسندگان جوانان فعل این روزهای تئاتر هستند که به زودی به نام‌هایی آشنا تبدیل خواهند شد.
جوانان هم دران ایرانی می‌پسندد
بخش مسابقه جوانان ایران نیز که محلی برای اجرای نسل نو تئاتر ایران محسوب می‌شود، از این قاعده مستثنی نیست و در لیست اجراهای آن تنها دو نمایشنامه غیر ایرانی به چشم می‌خورد. (نمایش "دوازده" به نویسندگی رجینالد رز و نمایش "هاروی" به نویسندگی مری چیس).
در این بین اجرای متنی از بهرام بیضایی بسیارقابل توجه است و آن هم به دلیل تاثیر و نقش مهم این نویسنده بر هنر تئاتر و ادبیات نمایشی است. نویسنده و کارگردانی که نگاه و پژوهش‌های او در ادبیات نمایشی از جایگاه خاصی برخوردار است و در قله آن بسر می‌برد. او مهمترین نمایشنامه‌نویس تاریخ ادبیات فارسی است، که با نمایشنامه‌هایی مانند "هشتمین سفر سندباد"، "ندبه"، "مرگ یزدگرد" و... همراه کسانی چون غلامحسین ساعدی و اکبر رادی گونه نمایشنامه را در ایران استوار کرده و به سطحی جدّی‌تر رساندند.
"به علاوه فجر" و نمایشنامه‌های غیر ایرانی
ضروری است اشاره‌ای به بخش "به علاوه فجر" داشته باشیم، بخشی که به موازات جشنواره در حرکت است و آثار مختفی را بر صحنه دارد. در این بخش بیشتر می‌توان شاهد آثار غیر ایرانی بود، شاید دلیل اجرای این آثار در تماشاخانه‌های خصوصی به دیدگاه مدیران این تماشاخانه‌ها بازگردد زیرا بیشتر به سمت اجرا یا تولید آثاری می‌روند که بیشتر جواب داده و نگرانی کمتری را به لحاظ مخاطب برای آنها به وجود آورد.
با این وجود حضور محمد رحمانیان، محمد چرمشیر و محمد یعقوبی به عنوان نویسندگان حاضر در این بخش می‌تواند نویدبخش رخدادهای خوبی باشد.
از دیگر سو حضور نمایشنامه نویسانی چون حسین کیانی با متن "تئاتر سعدی، تابستان سی و دو"، قطب‌الدین صادقی با نمایشنامه "یادگار گا د ر"، اسماعیل خلج با نمایشنامه "گلدونه خانم" و امیر دژاکام با نمایشنامه "شیشه" در بخش میهمان از نقاط قوت این دوره از جشنواره به شمار می‌رود.
سی و پنجمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر تا 12 بهمن‌ماه به دبیری سعید اسدی برگزار می‌شود.