سرویس تئاتر هنرآنلاین: نمایش "طپانچه خانم" به کارگردانی شهاب‌الدین حسین‌پور این روزها در سالن چهارسو مجموعه تئاترشهر به صحنه می رود. اثری که در توانست در سی و چهارمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر موفقیت های بسیاری را به عنوان یکی از آثار برگزیده این رویداد هنری به دست آورد. تعدادی از اعضا این گروه نمایش (شهاب الدین حسین پور کارگردان، آرش فلاحت پیشه، محمد صدیقی مهر و حمید رحیمی در 22 نمایشگاه مطبوعات توضیحاتی را در رابطه با این اجرا ارائه دادند.
بازیگران این نمایش با بیان تجربه ایفای نقش در این اثر و بهره بردن از تکنیک‌های بازیگری شرق مانند کابوکی ژاپن توضحاتی را ارائه دادند. آرش فلاحت پیشه یکی از بازیگران این نمایش گفت: در همه کارهای تئاتری‌ام سعی می‌کنم اتفاق متفاوتی را رقم بزنم تا آن اتفاق حتی روی کارگردان هم تأثیر بگذارد. البته این به آن معنا نیست که ما این متفاوت‌بودن را از پیش تعیین می‌کنیم؛ همه آن از دل کار اتفاق می‌افتد.
او ادامه داد: در نمایش "طپانچه خانم" هم مورد از پیش تعیین‌شده‌ای نداشتیم و بر اساس داشته‌ها و آموزه‌های‌مان جلو رفتیم ولی از همان ابتدا می‌دانستیم که نمی‌خواهیم این نمایش را به سبک و سیاق نمایش‌های ایرانی اجرا کنیم و به دنبال فراتر از آن اتفاق همیشگی بودیم. کارمان را شروع کردیم و در تمرینات به مناسبات و مختصات رفتاری تئاتر شرق و همینطور اتمسفر خاص نمایش رسیدیم.
محمد صدیقی مهر نیز در این رابطه عنوان کرد: از روز اول که تمرین‌های نمایش "طپانچه خانم" را آغاز کردیم، قرارمان بر این بود که به سمت بازی‌های تئاتر شرق و یک تئاتر فرمالیستی برویم و از تمام کلیشه‌های رایج در بازیگری فاصله بگیریم. متن ایرانی است و شما درون آن کاراکترهایی را می‌بینید که قبلاً مشابه آن در نمایش ایرانی دیده و تجربه کرده است. وقتی بازیگر با این کاراکترها آشنا می‌شود، ناخودآگاه یک سری کلیشه به سراغش می‌آید ولی همه ما در روز اول تمامی این کلیشه‌ها را کنار گذاشتیم.
او خاطرنشان کرد: برخی از ما قبلاً در نمایش دیگری از آقای حسین‌پور چنین روشی را کار کرده بودیم اما عده‌ای دیگر از بازیگران هیچ‌گاه چنین روشی را کار نکرده بودند و از روش‌های فرمالیستی اطلاعات آن‌چنانی نداشتند. در هر صورت کارگردان نمایش همه ما را برای پیش بردن بازی شرقی همدل و هم‌نظر کرد و هر کس یک استایل ویژه برای کار خودش انتخاب کرد. در زمان تمرین همه ما به یکدیگر کمک می‌کردیم و یک کار تیمی فوق‌العاده انجام می‌دادیم که مخاطبان نتیجه آن را در جشنواره تئاتر فجر دوره گذشته و در اجرای عمومی فعلی دیدند.
حمید رحیمی بازیگر نقش "دده" نیز توضیح داد: ما نمی‌دانستیم که سرانجام و نهایت کار چه خواهد شد. برای نمایش ما یک پروسه تمرین چند ماهه شکل گرفت که این پروسه از ابتدای تمرین آن تا اولین شب اجرا، دست‌خوش تغییرات مختلفی شد. به نظرم هر متنی یک پیشنهاداتی را به‌طور مستتر در خودش دارد و این بستگی به کارگردان و سایر عوامل نمایش دارد که کدام بخش کار را بولد کنند. البته ما طی تجربه قبلی که با آقای حسین‌پور در نمایش "بیوه‌های غمگین سالار جنگ" به نویسندگی آقای محمد امیر یار احمدی داشتیم، در شیوه بازی این متن که یک متن ایرانی همراه با کدهای ایرانی محسوب می‌شود به یک جایی رسیدیم ولی آموزه‌های‌مان به تکامل نرسید چون شرایط آن وجود نداشت. یکی از دلایل به تکامل نرسیدن آن، عدم وجود بازیگرانی بود که بتوانند از پس این شیوه کاری بر بیایند.
او افزود: شیوه بازی تئاتر "طپانچه خانم" خیلی به تئاتر شرق نزدیک است و علاوه‌بر بازی‌های استریلیزه و منفک‌شده، احتیاج به تمرکز زیادی دارد که این تمرکز زیاد در شیوه بازیگری تئاتر شرق به خوبی نمایان است و حتی آموزه‌هایی که از تئاتر غرب هم وجود دارد، بدون شک گریزی به تئاتر شرق زده است. منظورم از تئاتر شرق، شیوه بازی در تئاتر ایران، هند، چین، ژاپن و... است که در نمایش این کشورها به کار گرفته می‌شود. ما تا آن‌جایی که توانمان بود و نیاز داشتیم، توانستیم از شیوه بازی در تئاتر شرق استفاده کنیم.
رحیمی که در این نمایش نقش یک زن را ایفا می کند در مورد پذیرفتن ریسک ایفای نقش پیرزن در تئاتر "طپانچه خانم" عنوان کرد: اگر این نمایش رئالیستی بود، من هیچوقت این ریسک را نمی‌کردم چون در نمایش رئالیستی، بازی کردن نقش یک زن احتیاج به شرایط و ویژگی‌های خاص خودش را دارد. در مدت زمان کمی که این نقش را برعهده گرفتم، در خودم دیدم که بتوانم در یک نمایش فرمالیستی، نقش یک پیرزن را بازی کنم. من برای بازی کردن در نقش زن هم از تئاتر شرق کمک گرفتم. یک بازیگر ژاپنی وجود دارد که در صدم ثانیه نقش مرد را به زن و نقش زن را به مرد تبدیل می‌کند. او هم تئاتر کابوکی و هم تئاتر نو کار می‌کند و بازیگر بسیار معروفی در تئاتر ژاپن است.
شهاب حسین‌پور نیز در پاسخ به این سئوال که چرا تلاش داشته تا متن ایرانی را به شیوه تئاتر شرق اجرا کند و لزوم چنین کاری توضیح داد: شاید هر کدام از بازیگران این نمایش یک دلیل شخصی، سلیقه یا یک نظر منحصر به فرد خودشان را داشتند که نمایش ما به این شکل اجرا شده است. در ابتدا من نظر خودم را در این‌باره گفتم و هر کدام از عوامل هم نظرشان را ارائه دادند تا این‌که در گذر زمان اتفاق آراء به وجود آمد و همه نظرها به یک نظر واحد تبدیل شد.
او بیان کرد: اعتقاد دارم که مفهوم و محتوا و متأثر‌کردن تماشاگر وقتی در غایت خودش اتفاق می‌افتد که تماشاگر با فضایی روبرو شود که آن فضا را تجربه نکرده و امکان همزاد پنداری اتمسفر وجود نداشته باشد. مخاطب وقتی به تماشای "طپانچه خانم" می‌آید، اتمسفر و تصاویر نو می‌بیند که این آشنایی‌زدایی باعث می‌شود که تأثیرگذاری رسالت محتوا دو چندان شود. دوست دارم وقتی تماشاگر به دیدن تئاتر می‌آید، حتی در آن ده دقیقه ابتدایی نمایش هم هیجان‌زده شود و با یک اتفاق نرمال، روتین و روزانه مواجه نشود. از آن‌جایی که ساختار و زبان متن شبیه به متن نمایش "بیوه‌های غمگین سالار جنگ" است، ما سعی کردیم که شیوه اجرایی‌شان شبیه هم نباشد.
این کارگردان تئاتر توضیح داد: شیوه اجرائی ما موفق است و بدون اغراق حدود 90 درصد منتقدین و بینندگان عام و خاص آن را می‌پذیرند و دوستش دارند. علت موفقیت ما خلاقیت 30 نفر آدم است که هر کدام بخشی از تجربه‌شان را در این کار گذاشتند. ما اگر صرفاً به سمت شیوه اجرای یکی از بازیگران و یا شیوه اجرای خود من می‌رفتیم، یک بخش از نمایش قوی می‌شد و در بخش‌های دیگر با ضعف روبرو بودم ولی الآن در نمایش ما هر بخشی مکمل دیگری است و هر کسی ذره‌ای از تجربه و علمش را در اختیار کار قرار داده است. بنابراین همه این اتفاقات دست به دست هم داده که هم مخاطبان حرفه‌ای تئاتر و هم عامه مردم از تئاتر طپانچه خانم خوش‌شان بیاید.
گفتنی است؛ نمایش "طپانچه خانم" به کارگردانی شهاب‌الدین حسین‌پور تا 12 آذرماه هر شب ساعت 20 در سالن چهارسو مجموعه تئاترشهر به صحنه می‌رود.