سرویس تئاتر هنرآنلاین: یک اجرای خوب و آدابته شده براساس متن رمان یا داستان، همواره و الزامأ باید به طور نسبی هم که شده به بن‌مایه‌ها و عناصر محوری و اصلی متن اولیه وفادار بماند؛ نویسنده دوم فقط تا حدی می‌تواند در اثر اولیه دخل و تصرف نماید و یا برای برخی عناصر و مضامین آن، به قرینه‌سازی مشابه و نسبتأ اختیاری توسل جوید؛ به عبارتی، هویت ساختاری و موضوعی اثر فقط "به طور نسبی" عوض می‌شود. اگر چنین نباشد به معنای آن است که متن اصلی تحریف شده و یا هیچ داده موضوعی مهم ساختاری و محتوایی برای اجرای روی صحنه نداشته است و در مواردی صرفا به "عنوان" زیبا یا تأویل‌آمیز رمان یا به شهرت نویسنده آن توجه شده است تا حداقل کارکردی ظاهری برای گیشه داشته باشد. استفاده از اثر و نام یک نویسنده و بی‌توجهی به محتوای اساسی اثر او، عملا مخدوش شدن ذهنیت‌ها در مورد آن نویسنده و اثر را هم در پی دارد.
رمان "آخرین انار دنیا" اثر "بختیار علی" نویسنده کرد عراقی اساسا از لحاظ موضوعی و ساختاری اثری تخیلی، شاعرانه و همزمان به تناسب موضوعی تا اندازه‌ای واقع‌گرایانه هم است که در جاهایی داده‌های عرفانی هم در خود دارد؛ در حالی که ابراهیم پشت کوهی در نمایش "آخرین انار دنیا" به نویسندگی اقتباسی و کارگردانی خودش، عمدا و عملا "داده‌های کمیک"، "هجویه" و در مواردی حتی داشته‌هایی از "مضحکه" و "کمدی فانتزیک" به آن افزوده و همزمان به بهانه استفاده از "بیان بدنی" از "حرکات آکروباتیک"، "معلق زدن"، "پریدن و جست‌وخیز کردن"های بسیار زیادی بهره گرفته و صحنه نمایش را به سالن کوچک "تمرینات بدنی و ورزشی" تبدیل کرده است؛ البته با گرد، اسپری، آردپاشی و شلوغی بیش از حد و تنوع فانتزیک در لباس، ماسک و چهره‌پردازی، عملا "واریته‌ای کارناوال‌وار" برای صحنه تدارک دیده که اگر ادا و اطوارهای زیاد و حتی اصوات و حالات بیانی "من درآوردی" را به آن اضافه کنیم، ثابت می‌شود رمان "آخرین انار دنیا" جعل شده و فقط به کمی از خط کلی داستان و تعدادی از گفته‌های آن بسنده شده است. در کنار این خط کلی و روایی، موضوعات و داده‌های دیگری که امکان دارد از اثر دیگری یا به شکل تفننی کاربری پیدا کرده باشد، افزوده شده و اجرایی شکل گرفته که نه کمدی است، نه درام و نه تراژدی؛ ضمنا رنگ و لعاب " کردی" هم ندارد. این اجرا معجونی "کلاژ گونه" از هجو، مضحکه، کمدی سبک، کمدی فانتزیک و چاشنی گونه‌ای از کمی "درام" است؛ این چندگانگی متناقض اجرا را در هیچ ژانر اصلی، یا ترکیبی نمایشی (به معنای تئاتری آن) قرار نمی‌دهد والزاما فقط در ژانر "پرفورمنس واریته‌وار" جای می‌گیرد.
یکی از بازیگران در جایی از این اجرا می‌گوید: "هیچ از هیچ زاده می‌شود" که عنوان مناسبی هم برای خود این "واریته" است. در این پرفورمنس، به طور ضمنی نویسنده اصلی (بختیار علی) رمان او و حتا کردها هم تا اندازه‌ای هجو شده‌اند.
در نمایش "آخرین انار دنیا" به نویسندگی اقتباسی ابراهیم پشت کوهی و کارگردانی خود او، بازیگران به اندازه چند نمایش تقلا می‌کنند، دست و پا می‌زنند، جست‌وخیز می‌کنند، به معلق و پشت و وارو زدن متوسل می‌شوند، داد می‌زنند، با همراهی موسیقی ریتمیک و ضربی تند آواز می‌خوانند و هربار به طور ناگهانی و بدون دلیل برای مدتی کوتاه حالات جدی به خود می‌گیرند؛ بعد دوباره به بزم و رزم، داد و بی‌داد، زدن و حتی سلاخی، کشتن و حرکات موزون یا آکروباتیک می‌پردازند و در کل یک "بازار شام " پر هرج و مرج می‌سازند؛ نه آدم‌ها به پرسوناژ نمایش شباهت دارند و نه تماشاگر می‌فهمد که اساسا موضوع این اجرا چه است.
در این پرفورمنس مقوله بازیگری به معنای آنچه در تئاتر تعریف و تبیین شده، معنا نمی‌شود. میزانسن‌ها بی‌دلیل و دلبخواهانه است. طراحی صحنه در سازه‌ای چوبی و ارابه‌وار خلاصه شده که در پایان به یک "لنِج" تبدیل می‌شود؛ کارکرد و کاربرد این سازه برای پائین پریدن، نشستن، درازکشیدن بر لبه آن یا آوازخوانی و بزن و بکوب تفنی بی‌ربط بازیگران است. از نور به سه شکل نور رها، موضعی و رنگی استفاده شده و هیچ تأویل نمایشی و دراماتیکی در آن‌ها وجود ندارد.
اجرای چند جوره و چندگانه "آخرین انار دنیا" به نویسندگی اقتباسی و کارگردانی ابراهیم پشت کوهی که از اثر "بختیار علی" فقط عنوانش را دارد، اساسا یک "پرفورمنس چندگانه واریته‌وار" است که از لحاظ موضوعی و نیز اجرایی صرفا مخاطب را گیج، سردرگم و تا حدی خسته می‌کند و البته در مواردی هم او را با حرکات، صحنه‌های پر هرج و مرج و اداهای کودکانه می‌خنداند.
این واریته، غایت‌مندی محتوایی واجرایی قابل تأملی را پی نمی‌گیرد و هدف از روی صحنه بردنش، صرفا اجرای آن بوده که برای این واریته عملا به عنوان غایتی گیشه‌ای معنا می‌شود و البته دریغی هم برای هدر رفتن انرژی بسیار زیاد و قابل توجه بازیگرانش وجود دارد، که اگر یک سوم آن برای متن و اجرایی ساختارمند و پرمحتوا بکار گرفته می‌شد، به جای واریته مورد نظر که از یک پرفورمنس معمولی فراتر نرفته، احتمالا نمایش تئاتری محتوا داری روی صحنه سالن سایه اجرا می‌شد.