گروه تئاتر هنرآنلاین: فاطمی در ابتدای این نشست گفت: افتخار دارم که از جانب مردم عزیز، شریف، مومن و نجیب یزد به شما سلام کنم و چهل‌ودومین سالگرد پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی را تبریک بگویم. ما چهلمین دوره جشنواره تئاتر فجر را پیش رو داریم و در آستانه شروع آن هستیم و استان یزد افتخار دارد میزبانی این دوره را برای اولین بار بر عهده گیرد و این اتفاق فرخنده‌ای است که اتفاقات فرهنگی و هنری از پایتخت به مراکز شهرهای دیگر منتقل شود و زمینه رشد فرهنگی و شکوفایی استعدادهای دیگر استان‌ها را فراهم آورد. این را به فال نیک می‌گیریم و سپاسگزاریم که به استان‌ها اطمینان شد تا چنین رویدادهای بزرگی در آن‌ها برگزار شود.
استاندار یزد افزود: امیدوارم این اقدامِ الگویی و مبارک در سال‌های بعد در دیگر استان‌ها به وقوع بپیوندد. ما در استان یزد اعلام کرده‌ایم که فرهنگ، هنر و محیط زیست در صدر الویت‌های توسعه استان قرار دارند و فرهنگ و هنر در کنار محیط زیست دو مسئله اساسی و مهم هستند. امیدواریم زیباترین اتفاقات رقم بخورد و برنامه‌ریزی‌هایی کرده‌ایم که به لحاظ شکلی و محتوایی شاهد رخ دادن اتفاقی متفاوت با سال‌های پیش باشیم.
حسین مسافرآستانه در ادامه با تشریح جزئیات اخبار، اطلاعات و فعالیت‌های مربوط به دبیرخانه عنوان کرد: چهلمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر در 10 بخش برگزار می‌شود؛ 6 بخش اجرایی و 4 بخش دیگر که بخش‌هایی هدفمند هستند. بخش‌های غیراجرایی شامل مسابقه و نمایشگاه عکس، مسابقه و نمایشگاه پوستر، مسابقه نمایشنامه‌نویسی و اسناد چهل دوره جشنواره تئاتر فجر است. نگاه جشنواره در بخش پژوهش در سه ساحت بوده است.
او همچنین اضافه کرد: ابتدا اینکه خروجی بخش پژوهش جشنواره را از طریق برگزاری نمایشگاه اسناد چهل ساله جشنواره تئاتر فجر نشان دهیم. بخشی از نمایشگاه اسناد به صورت فیزیکی و بخش عمده آن از طریق نمایشگاهی در فضای مجازی ارائه خواهد شد. ساحت دوم، فاز اول پروژه تاریخ شفاهی است. مشکل ما این است که با تاریخ صرفاً در پس خاطرات ذهنی افراد روبررو هستیم و فاز اول پروژه تاریخ شفاهی به همین دلیل آغاز شده است و خروجی‌اش در تلویزیون تئاتر ایران قابل مشاهده خواهد بود. ساحت سوم، کتاب راهنمای جشنواره‌های بین‌المللی شامل مجموعه مقالاتی از انتشارات دانشگاه کمبریج است که ما با آن مواجه شدیم و اکنون ترجمه شده و آماده چاپ است و کتابی بسیار مهم است چرا که همیشه اطلاعات و اخبار را به گمان خویش بررسی می‌کردیم و برای من جذاب بود که بدانم به شکل رسمی استاندارهای کلی که در دنیا به آن رسیده‌اند چیست و این کتاب نشان‌دهنده این اطلاعات است و فکر می‌کنم می‌توان از آن در جشنواره‌های تئاتری از جمله جشنواره تئاتر فجر بهره‌مند شد.
دبیر چهلمین جشنواره بین‌المللی تئاترفجر ادامه داد: ما در چند دوره شاهد برگزار فجر استانی بودیم و آخرین دوره آن در جشنواره سی‌وهفتم برگزار شد. به این معنا که تعدادی از کارهای پذیرفته‌شده در جشنواره به استان‌ها اعزام می‌شدند و اجراهایی را برای دیگر استان‌ها داشتند. این اتفاق منقطع شده بود و ما مجدداً آن را آغاز کردیم، چون فکر می‌کنیم یکی از بخش‌هایی است که می‌تواند فجر را در گستره تئاتر کشور تعمیم دهد چراکه امکان حضور همه افراد و هنرمندان در تهران نیست و اگر امکان حضور در تهران هم باشد، ممکن است امکان حضور در سالن وجود نداشته باشد و برای همین تعمیم جشنواره به استان‌ها ضرورت است.
او در ادامه گفت: امسال جشنواره استانی به لطف مشارک استان یزد، به این بخش از کشورمان خواهد رفت و تعدادی از اجراهای صحنه‌ای و تعدادی از اجراهای خیابانی در حین برگزاری جشنواره در شهر یزد اجرا خواهد شد. همچنین تعدادی از اجراها بنا به درخواست استانداری گیلان در شهر رشت روی صحنه خواهد رفت. زمان اندک بود وگرنه امکان تعمیم به سایر استان‌ها هم وجود داشت و امیدوارم در دوره‌های بعدی گستره بیشتری را به خود اختصاص دهد.
حسین مسافرآستانه با اشاره به افزایش همگیری اُمیکرون گفت: هرگونه احتمال تغییر در برنامه‌ریزی‌ها که طی جلسات متعدد با توجه به تمام مشکلات کشور استخراج کرده‌ایم، وجود دارد. متاسفانه شاهد فراگیری سویه امیکرون هستیم و اتفاقات پیش رو قابل پیش‌بینی نیست. امیدوارم اتفاقی رخ ندهد که خللی در این زمینه ایجاد کند. برای مواجهه با این اتفاق، سه پلن در نظر گرفتیم. با اینکه آماده برگزاری جشنواره با صد در صد ظرفیت سالن بودیم اما به ما اعلام کردند که ظرفیت سی درصد در نظر گرفته شده که امیدوارم کمتر از این نشود و مجبور به برگزاری رویداد صرفاً در فضای مجازی نباشیم. پخش از پلتفرم‌های مختلف باید به صورت یک برنامه نهادینه در جشنواره‌های مهم کشوری قرار بگیرد.
او ضمن بیان اینکه شش بخش اجرایی شامل نمایش‌های صحنه‌ای رقابتی و غیررقابتی، خیابانی رقابتی و غیررقابتی، دیگرگونه‌های اجرایی و تئاتر ملل است، اظهار کرد: بخش رادیوتئاتر هم شامل 12 نمایش است که در روزهای جشنواره در سالن استاد انتظامی خانه هنرمندان برگزار خواهد شد.
مسافرآستانه درباره بخش ملل توضیح داد و یادآور شد: با توجه به شرایط کنونی تئاتر در دنیا تاکیدمان را روی کشورهای منطقه و حول‌وحوش ایران گذاشتیم. با توجه به وضعیت کنونی تئاتر در کشورهای اروپایی و صاحب تئاتر که بسیاری از آن‌ها تولیدی نداشته‌اند، این فرصت مغتنم بود و مراوده با کشورهایی که اشتراکاتی فرهنگی با آن‌ها داریم را غنیمت شمردیم. بین کشورهای منطقه نگاه ویژه‌تری به رابطه ایران و تاجیکستان داشتیم که علاوه بر فرهنگ مشترک، تمدن مشترک، اسطوره‌های مشترک و زبان مشترک، در دورهای ارتباط ویژه‌ای داشته‌ایم که متاسفانه در دورهای متوقف شده بود اما خوشحالیم که شاهد بخش ویژه تئاتر تاجیکستان شامل دو نمایش و جلساتی برای تعامل و تبادل فرهنگی خواهیم بود.
او در مورد نمایش‌های حاضر در بخش ملل عنوان کرد: در بخش ملل نمایش‌هایی از آذربایجان، الجزایر، دو نمایش از عراق، یک اثر مشترک بین ایران و عراق و دیگری نمایشی از عراق، دو نمایش مشترک بین ایران و افغانستان، دو نمایش از آذربایجان و یک نمایش از بلغارستان خواهیم داشت که نکته جالب توجه در مورد آن مضمون آنهاست که به فردوسی می‌پردازد. نمایشی هم از تاجیکستان اجرا می‌شود که درباره فردوسی است. از ایتالیا و ارمنستان نیز نمایش‌هایی خواهیم داشت.
حسین مسافرآستانه با بیان اینکه ما در بررسی آثار و ثبت‌نام از داوطلبان برای شرکت در جشنواره و انتخاب، موضوع خاصی را تعیین نکرده‌ایم؛ اما در خروجی نتیجه جالبی حاصل شد، گفت: ۱۰۹ نمایش روی صحنه هستند که ۱۹ اثر به مضامین مرتبط با مقاومت و شهید سلیمانی و مدافعان سلامت، مقاومت‌های ضد استعماری و... می‌پردازند، ۹ نمایش با موضوع مسائل خانواده و ۲ اثر مرتبط با معضلات مواد مخدر است.
دبیر جشنواره همچنین درباره بودجه جشنواره گفت: سال گذشته بودجه جشنواره حدود ۵ میلیارد تومان بود و در برآورد بودجه امسال هم تلاش کردیم تنها جاهایی را لحاظ کنیم که نصیب هنرمندان شود چون سال سختی را در تولید تئاتر گذراندند. هر چه در وسع بودجه باشد و اگر بتوانیم جایی از آن را افزایش دهیم تلاش می‌کنیم به دست هنرمندان برسد. برای امسال ۹ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان را پیشنهاد داده بودیم که مصوب هم شده و بخشی از آن اختصاص یافته است که بخشی از کمک هزینه گروه‌ها را از آن پرداخت خواهیم کرد. هرچند که همین هم، بودجه‌ای حداقلی است و امیدوارم نگاه بازتری نسبت به جشنواره شکل بگیرد و بر اساس اهمیت آن، بودجه اختصاص پیدا کند.
مسافرآستانه در پاسخ به سوالی درباره اتفاقات اخیر تئاتر شهر و فضای ناامن اطراف آن، توضیح داد: در مورد فضای تئاتر شهر همه ما نگران این وضعیت بوده و هستیم. عده‌ای عَلَم مخالفت برداشته‌اند که «آی، می‌خواهند حصار بکشند و محدود کنند و...» این نگاه‌ها اگر مغرضانه نباشد، ناآگاهانه است. اینجا محل فعالیت بی در و پیکر و محل عبور و مرور افرادی شده است که تناسبی با موضوع آن مکان ندارند و باید توسط مسئولین رسیدگی شود. بی‌توجه به اینکه هر کسی طرح داده یا نداده، آنکه مسئولیتی حس می‌کند باید برای ساماندهی و تعریف فضای تئاتر شهر اقدام کند و امیدوارم این اتفاق بیفتد. ما از شهرداری منطقه ۱۱ قول مساعد گرفته‌ایم که در برگزاری جشنواره، امنیت این منطقه را فراهم کند.
دبیر جشنواره تئاتر فجر در ادامه در پاسخ به سوالی درباره سی درصد ظرفیت سالن‌های تئاتر و تفاوت آن با جشنواره فیلم فجر، گفت: از آنجایی که سینما پیش از اعلام ستاد کرونا، پیش فروش ۵۰ تا ۷۰ درصد سالن‌هایش را آغاز کرده بود، تعهداتی داده بودند. قطعا محدودیت ظرفیت سی درصدی ما را دچار مشکل می‌کند و برای همین مساله «فروش» بلیت را حداقل در سالن‌های کوچک منتفی کردیم. امیدوارم با فروکش کردن فراگیری، بتوانیم از ظرفیت ۵۰ یا حتی ۱۰۰ درصدی سالن‌ها استفاده کنیم تا بخشی از مشکلات ما در پذیرایی از مخاطبان و مهمانان برطرف شود.
مسافرآستانه همچنین درباره علت نبود مشارکت میان استان‌های دیگر در جشنواره این دوره گفت: برای مشارکت استان‌ها در جشنواره از مدتی پیش اقدام کردیم اما با توجه به شرایط کشور، کمتر استانی اعلام آمادگی کرد. با مناطق آزاد هم گفت‌وگوهایی داشتیم که دستخوش تغییرات سیاسی و مدیریتی شد و تفاهم‌نامه‌ها و توافق‌ها دچار تغییر شد؛ برای همین فعلا به این دو استان بسنده کردیم.
در ادامه جلسه پرسش و پاسخ حسین مسافرآستانه در مورد چرایی برگزاری مراسم افتتاحیه گفت: برگزاری مراسم افتتاحیه و اختتامیه برای هر رویدادی ضروری است. آن‌چه از خاطرات هر دوره باقی می‌ماند تاثیر همین مراسم‌هاست. شما بهتر از من می‌دانید که رویدادهای فرهنگی و ورزشی در همه جای دنیا به دلیل مراسم افتتاحیه و اختتامیه‌شان از هم متمایز می‌شوند. اگر نبود شرایط، نبود بودجه، عدم برنامه‌ریزی، عدم وجود امکانات یا هر چیز دیگر باعث شده است، مراسم افتتاحیه نداشته باشیم، آن را باید نقد کرد و نه برگزاری آن را. امسال هم اگر مشارکت یزد را نداشتیم باید از خیر برگزاری افتتاحیه می‌گذشتیم. افتتاحیه ما نیز، صرفاً زنگ آغاز نیست و اعلام برگزیدگان سه بخش و تجلیل از پیشکسوتان را نیز شامل می‌شود. پس چه در تهران، چه در یزد و چه در هر کجای کشور به دنبال این باشید و مطالبه کنید که مراسم افتتاحیه حتماً داشته باشیم و نداشتن آن را دامن نزنیم.
مسافرآستانه در مورد همزمانی جشنواره‌های تئاتر و فیلم فجر گفت: فکر می‌کنم اولین بار در سال 1384 با دبیری خود بنده بود که جشنواره تئاتر فجر دقیقاً همزمان با جشنواره فیلم فجر برگزار شد. من خواهش می‌کنم همزمانی و غیرهمزمانی را فقط از زاویه دید خودتان که علاقه‌مند به هر دو حوزه هستید، نبینید و از دید مردم هم ببینید. اعتقاد من این است که همزمانی جشنواره فیلم و تئاتر هیچ ضربه‌ای به جشنواره تئاتر نمی‌زند و همان سال هم که انتقادات شدیدی شد، شاهد بودیم که سالن‌ها مملو از تماشاگر بودند و سینما و جذابیت‌های آن تاثیری بر تئاتر نگذاشته بود.
او همچنین در پاسخ به سوالی درباره سانسور شدیدتر در این جشنواره نسبت به دوره‌های قبلی و بازبینی نظارتی مجدد نمایش‌هایی که مجوز داشته‌اند، هم گفت: قانون این است که تمام آثاری که مجوز اجرا گرفته و روی صحنه رفته‌اند، برای اجرای مجدد در سالنی دیگر باید مجوز مجدد بگیرند. جشنواره هم از این قضیه مستثنی نیست. همه آثاری که قبلاً به صحنه رفته بودند برای اجرا در جشنواره باید دوباره مجوز بگیرند اما این کار را ما تقبل کردیم و پروسه دریافت مجوز را طی کردیم. هیچ کاری نبوده که به دلیل عدم دریافت مجوز آن را رد کرده باشیم؛ اگر هم نکاتی بوده با اعلام به گروه‌ها سعی کردیم آن را حل کنیم.
دبیر جشنواره در پاسخ به سوالی درباره ناراحتی برخی هنرمندان از این رویداد و انتخاب‌ها و حذف‌ها و در پاسخ به انتقاد از ادبیات جوابیه به رسانه‌ها گفت: هیچ اتفاق خاصی در این دوره نیفتاده؛ این احساس لطیف شماست که برخی تعابیر را به خودتان نسبت دادید. من را می‌شناسید. من هیچ وقت نگاهی از بالا به پایین به دانشجویان یا آدم‌ها نداشته‌ام. چنین تعبیری در خصوص من عادلانه نیست. اگر از گروهی دعوت نکردم، به این دلیل بوده که بخشی به نام «مهمان دبیر» داشتم که سهمیه محدودی داشت اما با پنج برابر تقاضا در این بخش مواجه بودم و نیازی به دعوت نداشتم. می‌خواستم از کسانی که شرکت نکردند اما کارشان خوب است، دعوت کنم اما تعداد تقاضاها پنج برابر سهمیه بود. بنابراین ما از هیچ گروهی دعوت نکردیم. با کسانی که تناقضی را در مورد انتخاب داوران حس کرده بودند صحبت کردم و قانع شدند اما اینکه بعد از این گفت‌وگوی محترمانه، به نوعی دیگر مسأله را در فضای عمومی یا خصوصی مطرح می‌کنند ترجیح می‌دهم، چیزی نگویم. من جواب مستقیم به ادعاهای نادرست در فضای عمومی نمی‌دهم؛ با همه این عزیزان صحبت داشتم و ماجرا تمام شده بود. چون معتقدم خیلی از مسائل درون خانواده را باید بین خودمان حل کنیم. خلاف این قضیه، اخلاق خوبی برای این قوم فرهیخته نیست. امیدوارم با دیالوگ رودرو با ویژگی تئاتر، بین خودمان مشکلات را حل کنیم.
در ادامه جلسه اتابک نادری، قائم‌مقام دبیر در مورد وضعیت ناگوار تئاتر شهر گفت: تئاتر شهر حریمی دارد که ملک تئاتر است و متاسفانه برخی نمی‌خواهند قبول کنند. حریم تئاترشهر نرده و حفاظ داشت و در سال‌های دهه 70، زمان مدیریت غلامحسین کرباسچی در شهرداری تهران، آن را با پارک ادغام کردند. و طی سال‌ها مدیریت شهری روی محوطه تئاترشهر اعمال‌نظر شد. آن زمان که بنده در تئاتر شهر بودم با شهرداری صحبت کردم که اگر برنامه‌ای قرار است در آن‌جا اجرا شود تئاترشهر باید مجوز دهد، در حالی که سابق بر آن شهرداری جلوی حوض صندلی می‌گذاشت و برنامه اجرا می‌کرد و هم اکنون نیز برخی از مدیران شهری با برجسته کردن نظرات هنرمندانی که مخالف این حریم هستند، می‌گویند مگر می‌شود؛ دور مرکز فرهنگی را دیوار کشید؟! شما اگر واقعا معتقد به این موضوع هستید چرا دیوارهای پردیس تئاتر خاوران را رنمی‌دارید؟!
او ادامه داد: ما امسال به صورت آکادمیک‌وار انتخاب‌ها را انجام دادیم و ثبت‌نام‌ها هم مجازی و اینترنتی بود. همه دوستان فیلم‌های‌شان را با فرمتی که به آن‌ها گفته شد در سایت تلویزیون تئاتر ایران بارگذاری کردند و پس از ارنج اطلاعات به بازبین‌ها دسترسی داده و همین باعث شد گستره انتخابگران جشنواره هم افزایش یابد.
نادری در پایان صحبت‌هایش گفت: یکی از نکات جالب جشنواره امسال این است که جوان‌ترین کارگردان دوره اول تئاتر فجر در دوره چهلم به عنوان پیشکسوت حضور دارد؛ رضا صابری جوان‌ترین کارگردان دوره اول تئاتر فجر بود که امسال در جایگاه یک پیشکسوت به جشنواره آمده است.
مهدی دوایی، طراح پوستر چهلمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر و طراح لوگوی یزد هم در سخنان کوتاهی گفت: نماد پوستر اصلی چراغ بود که با توجه به کانسپت چهل سالگی انتخاب شد و تعبیری از چراغ عقل بود و دلالت بر پختگی داشت. لوگوتایپ جشنواره نیز اگرچه در سال‌های گذشته عموماً به صورت کامپیوتری بود در این دوره توسط خوشنویس، احمد زیرک نوشته شد.
او در مورد انتخاب شدن پوسترش به عنوان یکی از نامزدهای بخش مسابقه پوستر علی‌رغم حضورش در جشنواره به عنوان یکی از دست‌اندرکاران گفت: بخش‌های مختلف در جشنواره تفکیک شده‌اند و مدیریت بخش عکس و پوستر با مهدی آشنا بود و ارتباطی میان مسئولیت من به عنوان طراح المان جشنواره با حضور در آن بخش که برآیند کار طراحان در جشنواره است وجود نداشت. من هیچ‌کدام از داوران را ندیدم و صحبتی هم بین ما رد و بدل نشد اما شاید از بیرون به گونه دیگری دیده شده است.
مسافرآستانه نیز در همین‌باره توضیح داد: سال گذشته اتابک نادری بازیگر تئاتری بود که به جشنواره هم آمد و ما تعمداً حذفش کردیم تا شائبه‌ای پیش نیاید اما در نگاهی فرهنگی و از زاویه نقدی فرهنگی این‌ها نباید معیار باشد و نگاه کارشناسی در هر بخشی باید تعیین‌کننده باشد. البته این از نگاه منفی همه ما سرچشمه می‌گیرد و من هم به شما حق می‌دهم اما نباید این‌گونه نگاه کنیم و اجازه دهیم نگاه کارشناسی وجود داشته باشد.
دبیر چهلمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر در پایان نشست خبری با یادی از دو کارگردان فقید که آثارشان در جشنواره حضور دارد (ساشا کشوادی با نمایش «اتاق» و علی سلیمانی با نمایش «خاموشان») خواستار قرائت فاتحه‌ای برای شادی روح این دو هنرمند شد.